اسفندماه در بسیاری از خانه‌ها، ماه خانه‌تکانی است. سنتی از سنت‌های پیشا نوروز که هر چند خیلی‌ها از آن گریزانند، اما حال خوب خانه بعد از آن، هوای اهالی خانه را بهاری می‌کند و روح تازه‌ای به زندگی ساکنانش می‌دمد.
با این حال اگر بخواهیم این حال خوش، تلخ نشود، باید نکاتی را درباره خانه‌تکانی رعایت کنیم تا عوارض آن دامن ما را نگیرد.به طور کلی عوارض خانه تکانی را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد.
بخشی از آن حوادثی هستند که تنها راه مقابله با آنها احتیاط است. به هر حال وقتی مثلا برای تمیز کردن لوسترها، مرتب کردن بالای کمدها یا باز کردن و نصب پرده‌ها از پله، چهارپایه یا صندلی بالا می‌روید، باید مواظب باشید که سقوط نکنید. انتخاب زیرپایی مناسب، پوشش پا و محل قرار دادن زیرپایی در این زمینه بسیار مهم است. در تمیز کردن پنجره‌ها و بالکن‌ها هم مواظب سقوط باشید.
اگر می‌خواهید لوازم برقی را تمیز کنید یا مثلا لوسترها و لامپ‌ها را عوض کنید، احتیاط‌های مربوط به کار با وسایل برقی را نباید فراموش کرد. همچنین وقت تی کشیدن زمین یا شستن حمام و دستشویی باید مواظب لیز خوردن باشید. به طور کلی وقت راه رفتن در خانه شلوغ حاصل از خانه‌تکانی، پیش پایتان را نگاه کنید که نیفتید یا پا روی چیزی نگذارید که برایتان خطرآفرین باشد. در نهایت مواظب وسایلی که ممکن است وقت جابهجایی روی شما یا پایتان بیفتد هم باشید.
بخش دیگری از عوارض خانه‌تکانی اما نیاز به دانش‌های ویژه‌ای دارد که آگاهی از آنها می‌تواند از آسیب‌های احتمالی جلوگیری کند. یکی از آنها آسیب‌های فیزیکی است که اغلب در صورت هر گونه به کارگیری اشتباه از اندام‌مان گریبان ما را می‌گیرد.
عادت‌های اشتباه خانه‌تکانی
فتانه اکبری متخصص طب فیزیکی و توانبخشی ضمن هشدار نسبت به آسیب‌های ناشی از خانه تکانی غیر اصولی بر بدن، در آستانه سال نو و انجام سنت خانه‌تکانی، برخی عادات اشتباه هنگام خانه تکانی را برشمرد و به جز آسیب‌های غیر مترقبه همچون پرت شدن از بلندی و لیز خوردن، آسیب‌هایی که در اثر انجام کارهای فیزیکی نامناسب ایجاد می‌شود، تمام اندام‌ها را در برمی‌گیرد که از جمله آنها می‌توان به بلند کردن اجسام سنگین و فراتر از توان فرد، استراحت نکردن بین انجام کارها، در یک حالت قرار گرفتن اندام‌ها و عضلات در طولانی مدت و ... اشاره کرد.
وی در ادامه افزود: در جریان خانه‌تکانی، تمام کارها باید متناسب با توان فرد انجام شود؛ به عنوان مثال برای بلند کردن اجسام یا هل دادن آنها باید دقت شود فشار وارده بیش از توان فرد نباشد و هنگام بلند کردن اجسام از زمین تمام فشار بر کمر وارد نشده و با کمک خم شدن زانوها وسیله را بلند کنند. همچنین هنگام انجام کارهایی مانند نصب پرده و شیشه پاک کردن بهتر است فرد در موقعیتی قرار داشته باشد که دست‌ها و گردن در طولانی مدت در حالت کشیده قرار نگیرند. اکبری ادامه داد: یکی از عادات اشتباه که بعضا رایج هم است، انجام سریع کارها و استراحت نداشتن بین کار است.
این درحالی است که این موضوع می‌تواند آسیب‌های جدی به اعضای بدن وارد کند. بنابراین فعالیت‌های فیزیکی باید با سرعت مناسب انجام شوند تا به این ترتیب عضلات حین انجام کار بتوانند استراحت کوتاه داشته، از انقباض مداوم عضلات جلوگیری شده و کمک به خون رسانی به عضله و دفع مواد زائد شود.
وی افزود: بنابراین بهترین حالت، تقسیم کارها در روزهای متوالی است تا فرصت استراحت کافی وجود داشته باشد. پس بهتر است هنگام ایستادن‌های مداوم، زمانی را به نشستن و دراز کشیدن اختصاص دهید و همچنین در بین نشستن‌های طولانی چند دقیقه‌ای هم قدم بزنید تا اعضای بدن به طور مداوم در یک حالت قرار نگیرند.
این متخصص طب فیزیکی با بیان اینکه پس از ۳۰ سالگی دیسک‌های بین مهره‌ای خون رسانی ندارند و فقط از طریق انتشار مواد غذایی از سطح به سمت مرکز دیسک تغذیه می‌شوند، دراز کشیدن یک بار به مدت بیست دقیقه در وسط روز به منظور کمک به تغذیه و تجدید قوای دیسک بین مهره‌ای و پیشگیری از فرسودگی دیسک بین مهره‌ای را توصیه کرد و گفت:
خم و راست شدن‌های پی در پی برای برداشتن اجسام از زمین نیز باعث آسیب به کمر می‌شود و بهترین حالت این است که اجسام به طور نشسته دسته‌بندی شده و سپس برای جمع‌آوری آنها اقدام کنیم تا از آسیب به کمر جلوگیری شود.
مخاطرات استفاده از شوینده‌ها در خانه‌تکانی
اگر در روزهای پایانی اسفند به فروشگاه‌های بزرگ سر بزنید، بخش شوینده‌های بهداشتی آنها را شلوغ و قفسه‌های را خالی یا نیمه پر می‌یابید. قسمت مهمی از خانه‌تکانی، کار با شوینده‌های گوناگون است. با این حال، این شوینده‌ها، علی‌رغم تمیزی‌ای که برای خانه و زندگی ما به ارمغان می‌آورند، در صورت استفاده نادرست می‌توانند برای ما آسیب‌زا هم باشند.
ترکیب مواد شوینده یا پاک کننده‌ها با مواد سفیدکننده در فضای کوچکی مانند حمام یا دستشویی خطرناک است، زیرا از فعل و انفعالات شیمیایی ترکیب این مواد گازکلرآزاد می‌شود که با رطوبت مخاط دهان اسید کلریدریک ایجاد می‌کند که بسیار قوی و سوزاننده است و استنشاق آن در فضاهای کوچک علایم شدید تنفسی ایجاد می‌کند.
بنا بر اعلام روابط عمومی معاونت بهداشت وزارت بهداشت، بدترین شکل استفاده از مواد پاک کننده و شوینده آن است که آنها را با آب گرم مخلوط کنند و یا از آنها در محیط‌های بسته‌ای که بخار آب وجود دارد، استفاده کنند. پیشنهاد می‌شود از مواد شوینده و پاک کننده‌هایی استفاده شود که آسیب کمتری می‌رساند، مثلا استفاده از پودرهای شوینده که آنزیم هم دارند، بسیار ایمن‌تر از استفاده ازمواد سفیدکننده‌ای است که بخار دارد.
هنگام خانه‌تکانی باید از پاک کننده استاندارد استفاده کنید. از مصرف مواد شوینده و پاک کننده‌ها در فضاهای بسته خودداری کنید. بخار متصاعد شده از ترکیب جوهرنمک و وایتکس بسیار برای چشم، پوست و ریه خطرناک است و باید از ترکیب این دو ماده جدا پرهیز کرد. هنگام شستشوی حمام و دستشویی از ماسک‌های محافظ استفاده کنید، پنجره ها را باز و تهویه را روشن کنید تا جریان هوا برقرار شود.
توجه کنید بسیاری از مواد ضد عفونی کننده به راحتی از ماسک‌های کاغذی عبور می‌کنند و می‌توانند موجب آسیب به ریه شوند. بنابراین تهویه مناسب محل، روشن کردن هواکش و بازکردن پنجره‌ها، استفاده نکردن از محلول‌های غلیظ و بستن دستمال ضخیم مرطوب بر روی دهان و بینی می‌تواند تا حد زیادی از بروز آلرژی‌ها و پیشگیری از این مشکلات کمک کند. پوشیدن دستکش و ماسک هنگام استفاده از محصولات سوزاننده ضروری است.
استفاده از مواد شوینده شیمیایی ممکن است باعث تشدید بیماری‌های قلبی، عروقی و ریوی شود. موادشوینده شیمیایی روی زنان باردار، افراد مسن و کودکان بیشتر آسیب‌رسان است. به این نکات به صورت ویژه توجه کنید: مطمئن شوید که استفاده، نگهداری و دفع موادشیمیایی، مطابق با دستورالعمل سازنده است. مواد خطرناک باید در مکانی دور از دسترس بچه‌ها نگهداری شوند.
درب محصولات شیمیایی و پاک‌کننده‌ها را محکم ببندید. در صورت جابهجا کردن مواد، بقیه ماده را در ظرف اصلی بازگردانید. فرآورده‌های حاوی موادشیمیایی پرخطر را در ظروف ویژه نگهداری کنید. هرگز برچسب روی ظروف موادشیمیایی را برندارید، اگر برچسب روی ظروف دچار پوسیدگی شده مجددا روی آن برچسب بزنید.
با این همه اگر دچار آسیب‌های ناشی از مواد شوینده شدید، اولین و بهترین اقدام برای مسمومان ریوی، خروج سریع فرد از محل سربسته و استفاده از هوای آزاد و قرار گرفتن در معرض جریان هواست؛ چرا که استنشاق هوای تازه، تنفس را تسهیل می‌کند و باعث ایجاد آرامش می‌شود. استفاده از بخور، به خصوص بخور سرد بسیار کارآمد است. خودداری از صحبت کردن، مفید است. ارجاع هرچه سریع‌تر به پزشک یا تماس با اورژانس ضروری است.
مواد شیمیایی همچنین می‌توانند به چشم آسیب برسانند. مواد شوینده و رنگ‌بر ازجمله خطرناکترین مواد برای چشم به شمار می‌روند و در صورت تماس با چشم به سرعت قرنیه را زخم کرده و حتی در موارد شدیدتر می‌توانند به سوراخ شدن کره چشم منجر شوند. مواد شوینده همچنین می‌توانند موجب ایجاد زخم‌های شدید در پلک شده و چسبندگی‌های کره چشم و پلک را به همراه داشته باشند. آسیب ناشی از این مواد ممکن است آن قدر جدی باشد که بینایی به طور کامل از بین برود. استفاده از عینک حفاظتی جهت کاهش آسیب چشم‌ها توصیه می‌شود.
کودکان هم به علت کنجکاوی ممکن است درتماس با این مواد قرار گیرند. بی‌دقتی و سهل‌انگاری در استفاده، نگهداری یا جابهجا کردن مواد پاک کننده و سفیدکننده کودکان را در معرض خطر قرار می‌دهد. مصرف اتفاقی این مواد منجر به التهاب و سوختگی دستگاه گوارش می‌شود و عمل بلع را با مشکل مواجه می‌کند. محصولات شیمیایی و شوینده را همیشه در ظرف اصلی آن نگهداری کنید.
هیچ گاه این مواد را در ظروف موادخوراکی (مانند بطری نوشابه ) نگهداری نکنید. این عمل سبب خورده شدن اشتباهی این مواد توسط کودکان می‌شود. والدین در صورت مسمومیت خوراکی فرزندان، آنها را وادار به استفراغ نکنند، زیرا این کار موجب آسیب دیدگی و سوختگی بیشتر دستگاه گوارش می‌شود.
بلافاصله دهان کودک را شستشو داده و مراقب باشند کودک آب نخورد چون وقتی ماده شوینده با آب ترکیب می‌شود، جذب آن سریع‌تر و وضعیت بدتر می‌شود. بهتر است تا رساندن مصدوم به بیمارستان یا مراکز درمانی با خوراندن شیر عمل رقیق‌سازی انجام شود.امیدواریم با در نظر گرفتن این توصیه‌ها، خانه‌تکانی بدون حادثه‌ای را پشت سر بگذارید و نوروز خوبی را در خانه تمیز خود تجربه کنید.
روزنامه ابتکار
اسفندماه در بسیاری از خانه‌ها، ماه خانه‌تکانی است. سنتی از سنت‌های پیشا نوروز که هر چند خیلی‌ها از آن گریزانند، اما حال خوب خانه بعد از آن، هوای اهالی خانه را بهاری می‌کند و روح تازه‌ای به زندگی ساکنانش می‌دمد.
با این حال اگر بخواهیم این حال خوش، تلخ نشود، باید نکاتی را درباره خانه‌تکانی رعایت کنیم تا عوارض آن دامن ما را نگیرد.به طور کلی عوارض خانه تکانی را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد.
بخشی از آن حوادثی هستند که تنها راه مقابله با آنها احتیاط است. به هر حال وقتی مثلا برای تمیز کردن لوسترها، مرتب کردن بالای کمدها یا باز کردن و نصب پرده‌ها از پله، چهارپایه یا صندلی بالا می‌روید، باید مواظب باشید که سقوط نکنید. انتخاب زیرپایی مناسب، پوشش پا و محل قرار دادن زیرپایی در این زمینه بسیار مهم است. در تمیز کردن پنجره‌ها و بالکن‌ها هم مواظب سقوط باشید.
اگر می‌خواهید لوازم برقی را تمیز کنید یا مثلا لوسترها و لامپ‌ها را عوض کنید، احتیاط‌های مربوط به کار با وسایل برقی را نباید فراموش کرد. همچنین وقت تی کشیدن زمین یا شستن حمام و دستشویی باید مواظب لیز خوردن باشید. به طور کلی وقت راه رفتن در خانه شلوغ حاصل از خانه‌تکانی، پیش پایتان را نگاه کنید که نیفتید یا پا روی چیزی نگذارید که برایتان خطرآفرین باشد. در نهایت مواظب وسایلی که ممکن است وقت جابهجایی روی شما یا پایتان بیفتد هم باشید.
بخش دیگری از عوارض خانه‌تکانی اما نیاز به دانش‌های ویژه‌ای دارد که آگاهی از آنها می‌تواند از آسیب‌های احتمالی جلوگیری کند. یکی از آنها آسیب‌های فیزیکی است که اغلب در صورت هر گونه به کارگیری اشتباه از اندام‌مان گریبان ما را می‌گیرد.
عادت‌های اشتباه خانه‌تکانی
فتانه اکبری متخصص طب فیزیکی و توانبخشی ضمن هشدار نسبت به آسیب‌های ناشی از خانه تکانی غیر اصولی بر بدن، در آستانه سال نو و انجام سنت خانه‌تکانی، برخی عادات اشتباه هنگام خانه تکانی را برشمرد و به جز آسیب‌های غیر مترقبه همچون پرت شدن از بلندی و لیز خوردن، آسیب‌هایی که در اثر انجام کارهای فیزیکی نامناسب ایجاد می‌شود، تمام اندام‌ها را در برمی‌گیرد که از جمله آنها می‌توان به بلند کردن اجسام سنگین و فراتر از توان فرد، استراحت نکردن بین انجام کارها، در یک حالت قرار گرفتن اندام‌ها و عضلات در طولانی مدت و ... اشاره کرد.
وی در ادامه افزود: در جریان خانه‌تکانی، تمام کارها باید متناسب با توان فرد انجام شود؛ به عنوان مثال برای بلند کردن اجسام یا هل دادن آنها باید دقت شود فشار وارده بیش از توان فرد نباشد و هنگام بلند کردن اجسام از زمین تمام فشار بر کمر وارد نشده و با کمک خم شدن زانوها وسیله را بلند کنند. همچنین هنگام انجام کارهایی مانند نصب پرده و شیشه پاک کردن بهتر است فرد در موقعیتی قرار داشته باشد که دست‌ها و گردن در طولانی مدت در حالت کشیده قرار نگیرند. اکبری ادامه داد: یکی از عادات اشتباه که بعضا رایج هم است، انجام سریع کارها و استراحت نداشتن بین کار است.
این درحالی است که این موضوع می‌تواند آسیب‌های جدی به اعضای بدن وارد کند. بنابراین فعالیت‌های فیزیکی باید با سرعت مناسب انجام شوند تا به این ترتیب عضلات حین انجام کار بتوانند استراحت کوتاه داشته، از انقباض مداوم عضلات جلوگیری شده و کمک به خون رسانی به عضله و دفع مواد زائد شود.
وی افزود: بنابراین بهترین حالت، تقسیم کارها در روزهای متوالی است تا فرصت استراحت کافی وجود داشته باشد. پس بهتر است هنگام ایستادن‌های مداوم، زمانی را به نشستن و دراز کشیدن اختصاص دهید و همچنین در بین نشستن‌های طولانی چند دقیقه‌ای هم قدم بزنید تا اعضای بدن به طور مداوم در یک حالت قرار نگیرند.
این متخصص طب فیزیکی با بیان اینکه پس از ۳۰ سالگی دیسک‌های بین مهره‌ای خون رسانی ندارند و فقط از طریق انتشار مواد غذایی از سطح به سمت مرکز دیسک تغذیه می‌شوند، دراز کشیدن یک بار به مدت بیست دقیقه در وسط روز به منظور کمک به تغذیه و تجدید قوای دیسک بین مهره‌ای و پیشگیری از فرسودگی دیسک بین مهره‌ای را توصیه کرد و گفت:
خم و راست شدن‌های پی در پی برای برداشتن اجسام از زمین نیز باعث آسیب به کمر می‌شود و بهترین حالت این است که اجسام به طور نشسته دسته‌بندی شده و سپس برای جمع‌آوری آنها اقدام کنیم تا از آسیب به کمر جلوگیری شود.
مخاطرات استفاده از شوینده‌ها در خانه‌تکانی
اگر در روزهای پایانی اسفند به فروشگاه‌های بزرگ سر بزنید، بخش شوینده‌های بهداشتی آنها را شلوغ و قفسه‌های را خالی یا نیمه پر می‌یابید. قسمت مهمی از خانه‌تکانی، کار با شوینده‌های گوناگون است. با این حال، این شوینده‌ها، علی‌رغم تمیزی‌ای که برای خانه و زندگی ما به ارمغان می‌آورند، در صورت استفاده نادرست می‌توانند برای ما آسیب‌زا هم باشند.
ترکیب مواد شوینده یا پاک کننده‌ها با مواد سفیدکننده در فضای کوچکی مانند حمام یا دستشویی خطرناک است، زیرا از فعل و انفعالات شیمیایی ترکیب این مواد گازکلرآزاد می‌شود که با رطوبت مخاط دهان اسید کلریدریک ایجاد می‌کند که بسیار قوی و سوزاننده است و استنشاق آن در فضاهای کوچک علایم شدید تنفسی ایجاد می‌کند.
بنا بر اعلام روابط عمومی معاونت بهداشت وزارت بهداشت، بدترین شکل استفاده از مواد پاک کننده و شوینده آن است که آنها را با آب گرم مخلوط کنند و یا از آنها در محیط‌های بسته‌ای که بخار آب وجود دارد، استفاده کنند. پیشنهاد می‌شود از مواد شوینده و پاک کننده‌هایی استفاده شود که آسیب کمتری می‌رساند، مثلا استفاده از پودرهای شوینده که آنزیم هم دارند، بسیار ایمن‌تر از استفاده ازمواد سفیدکننده‌ای است که بخار دارد.
هنگام خانه‌تکانی باید از پاک کننده استاندارد استفاده کنید. از مصرف مواد شوینده و پاک کننده‌ها در فضاهای بسته خودداری کنید. بخار متصاعد شده از ترکیب جوهرنمک و وایتکس بسیار برای چشم، پوست و ریه خطرناک است و باید از ترکیب این دو ماده جدا پرهیز کرد. هنگام شستشوی حمام و دستشویی از ماسک‌های محافظ استفاده کنید، پنجره ها را باز و تهویه را روشن کنید تا جریان هوا برقرار شود.
توجه کنید بسیاری از مواد ضد عفونی کننده به راحتی از ماسک‌های کاغذی عبور می‌کنند و می‌توانند موجب آسیب به ریه شوند. بنابراین تهویه مناسب محل، روشن کردن هواکش و بازکردن پنجره‌ها، استفاده نکردن از محلول‌های غلیظ و بستن دستمال ضخیم مرطوب بر روی دهان و بینی می‌تواند تا حد زیادی از بروز آلرژی‌ها و پیشگیری از این مشکلات کمک کند. پوشیدن دستکش و ماسک هنگام استفاده از محصولات سوزاننده ضروری است.
استفاده از مواد شوینده شیمیایی ممکن است باعث تشدید بیماری‌های قلبی، عروقی و ریوی شود. موادشوینده شیمیایی روی زنان باردار، افراد مسن و کودکان بیشتر آسیب‌رسان است. به این نکات به صورت ویژه توجه کنید: مطمئن شوید که استفاده، نگهداری و دفع موادشیمیایی، مطابق با دستورالعمل سازنده است. مواد خطرناک باید در مکانی دور از دسترس بچه‌ها نگهداری شوند.
درب محصولات شیمیایی و پاک‌کننده‌ها را محکم ببندید. در صورت جابهجا کردن مواد، بقیه ماده را در ظرف اصلی بازگردانید. فرآورده‌های حاوی موادشیمیایی پرخطر را در ظروف ویژه نگهداری کنید. هرگز برچسب روی ظروف موادشیمیایی را برندارید، اگر برچسب روی ظروف دچار پوسیدگی شده مجددا روی آن برچسب بزنید.
با این همه اگر دچار آسیب‌های ناشی از مواد شوینده شدید، اولین و بهترین اقدام برای مسمومان ریوی، خروج سریع فرد از محل سربسته و استفاده از هوای آزاد و قرار گرفتن در معرض جریان هواست؛ چرا که استنشاق هوای تازه، تنفس را تسهیل می‌کند و باعث ایجاد آرامش می‌شود. استفاده از بخور، به خصوص بخور سرد بسیار کارآمد است. خودداری از صحبت کردن، مفید است. ارجاع هرچه سریع‌تر به پزشک یا تماس با اورژانس ضروری است.
مواد شیمیایی همچنین می‌توانند به چشم آسیب برسانند. مواد شوینده و رنگ‌بر ازجمله خطرناکترین مواد برای چشم به شمار می‌روند و در صورت تماس با چشم به سرعت قرنیه را زخم کرده و حتی در موارد شدیدتر می‌توانند به سوراخ شدن کره چشم منجر شوند. مواد شوینده همچنین می‌توانند موجب ایجاد زخم‌های شدید در پلک شده و چسبندگی‌های کره چشم و پلک را به همراه داشته باشند. آسیب ناشی از این مواد ممکن است آن قدر جدی باشد که بینایی به طور کامل از بین برود. استفاده از عینک حفاظتی جهت کاهش آسیب چشم‌ها توصیه می‌شود.
کودکان هم به علت کنجکاوی ممکن است درتماس با این مواد قرار گیرند. بی‌دقتی و سهل‌انگاری در استفاده، نگهداری یا جابهجا کردن مواد پاک کننده و سفیدکننده کودکان را در معرض خطر قرار می‌دهد. مصرف اتفاقی این مواد منجر به التهاب و سوختگی دستگاه گوارش می‌شود و عمل بلع را با مشکل مواجه می‌کند. محصولات شیمیایی و شوینده را همیشه در ظرف اصلی آن نگهداری کنید.
هیچ گاه این مواد را در ظروف موادخوراکی (مانند بطری نوشابه ) نگهداری نکنید. این عمل سبب خورده شدن اشتباهی این مواد توسط کودکان می‌شود. والدین در صورت مسمومیت خوراکی فرزندان، آنها را وادار به استفراغ نکنند، زیرا این کار موجب آسیب دیدگی و سوختگی بیشتر دستگاه گوارش می‌شود.
بلافاصله دهان کودک را شستشو داده و مراقب باشند کودک آب نخورد چون وقتی ماده شوینده با آب ترکیب می‌شود، جذب آن سریع‌تر و وضعیت بدتر می‌شود. بهتر است تا رساندن مصدوم به بیمارستان یا مراکز درمانی با خوراندن شیر عمل رقیق‌سازی انجام شود.امیدواریم با در نظر گرفتن این توصیه‌ها، خانه‌تکانی بدون حادثه‌ای را پشت سر بگذارید و نوروز خوبی را در خانه تمیز خود تجربه کنید.
روزنامه ابتکار
