علی واعظ : حادثه نفتکش‌های دریای عمان به جنگ کشیده نمی شود/ دستورالعملی تازه برای افزایش تنش ها در منطقه

ایزابل هان، روزنامه نگار نیویورکی در گفت و گو با علی واعظ

علی واعظ محقق ایرانی با نگاهی تردیدآمیز نسبت به اتهامات واشینگتن علیه ایران، به بررسی حادثه اخیر «انهدام دو نفتکش» و پیامدهای احتمالی حاصل از آن در دریای عمان پرداخت.

حوادث دریای عمان نشانه مرحله جدید از تشدید تنش‌ها میان ایران و آمریکا

این حادثه، یک ماه پس از حملات خرابکارانه در چهار کشتی در سواحل امارات متحده عربی رخ داد که نشانه مرحله ای جدید از تشدید تنش ها میان ایران و آمریکا است. علی واعظ مدیر برنامه تحقیقاتی درحوزه ایران در اتاق فکر گروه بین المللی بحران ها، نسبت به افزایش تنش ها در خلیج فارس که یک پنجم نفت سراسر جهان از مسیر آن عبور می کند ابراز نگرانی شدید کرد.

مدارک دولت ترامپ علیه ایران نه روشن و قطعی و نه قابل استناد است

نظر شما درباره اتهامات دولت ترامپ علیه ایران در این حادثه چیست؟
در حال حاضر شواهدی نمی بینم که بر اساس آن بتوان نتیجه گیری کرد. مدارک ارائه شده توسط دولت ترامپ نه روشن و نه قطعی و قابل استناد هستند. برفرض اگر در نظر بگیریم که ایران پشت این حملات قرار گرفته باشد، زمان انجام این حملات بسیار تعجب آور است. چرا که ایران در طول آن هفته کاملا مشغول فعالیت های دیپلماتیک مختلف بود، به خصوص که میزبان واسطه های اروپایی به منظور حفظ توافق هسته ای نیز بود. تهران همچنین در حال استقبالی رسمی از آبه شینزو نخست وزیر ژاپن بود که برای دیداری تاریخی و با هدف کاهش تنش ها میان ایران و آمریکا به تهران سفر کرده بود. و عجیب تر اینکه، یکی از دو نفتکشی که روز پنجشنبه هدف قرار گرفت متعلق به توکیو بود.

از استناد دونالد ترامپ به تصاویر و مدارکی که علیه ایران رو کرد چه نتیجه ای می توان گرفت؟
این اسناد به هیچ وجه قطعی و قابل استناد نیستند و به علاوه بسیار تعجب آور است، زیرا در منطقه ای که همه می دانند بیشترین نظارت های جهانی بر آن حاکم است چنین حمله ای را در روز روشن تدارک ببینند. این فیلم ویدئویی چیزی بیشتر از نزدیک شدن یک قایق ایرانی به نفتکش نشان نمی دهد. همچنین غیرممکن است که بر اساس ادعاهای آمریکا و انتشار این فیلم بگوییم که، ایرانیان برای خنثی کردن یک مین که عمل نکرده و از بین بردن ردپای خود آنجا هستند؛ چرا که ایرانی ها می گویند ما برای امدادرسانی به اعضا و خدمه نفتکش های حادثه دیده آنجا بودیم. مایک پمپئو نیز روز پنج شنبه بلافاصله انگشت اتهام خود را به سوی ایران گرفت و حتی خواستار بررسی مستقل و بی طرفانه تحت نظارت سازمان ملل متحد نشد.

به نظر شما ایران چه انگیزه احتمالی می تواند برای انجام چنین حملاتی داشته باشد؟
این حوادث در حالی رخ می دهد که آمریکا با اعمال تحریم های بسیار سنگین و ممنوعیت تجارت کشورهای دیگر با ایران می خواهد صادرات نفت ایران را به صفر برساند. تهران شاید تنها یک انگیزه برای چنین اقدامی داشته باشد و آن ارسال سیگنال روشن به آمریکایی ها برای درک این مطلب است که در این شرایط می توانند تمامی تولیدات نفتی منطقه را تحت تأثیر قرار دهند.

آیا استراتژی فشار حداکثری بر ایران تأثیرگذار بوده است؟
تحریم های ایالات متحده بدون شک آسیب اقتصادی قابل توجهی را به ایران وارد کرده است. اما این سیاست منجر به احتمال تغییر رژیم در ایران نخواهد شد. و اگر احتمالا ایران پشت این حملات باشد نشان دهنده این است که سیاست حداکثر فشار نتیجه معکوس داده و باعث می شود جمهوری اسلامی تهاجمی عمل کند.

آیا در کابینه دولت ترامپ درخصوص اعمال این استراتژی اجماع نظر وجود دارد؟
دو راهبرد موازی هم وجود دارد. اول آنکه دونالد ترامپ تمایل دارد با اعمال تحریم و مجازات سنگین، جمهوری اسلامی را وادار به بازگشت به میز مذاکره برای کسب توافقی بهتر و گسترده تر کند تا علاوه بر محدودیت فعالیت های هسته ای این کشور، فعالیت هایش در سوریه و یمن و کل منطقه را نیز شامل شود.
اما اکثریت قاطع همراهان ترامپ و به خصوص پمپئو و جان بولتون راهبردی مشابه با رئیس جمهور آمریکا ندارند. چرا که تمایل آنها بیشتر به سوی تغییر حکومت تهران است؛ سقوطی بر اثر نارضایتی مردم و خستگی ناشی از فشار تحریم ها.

نگرش تهران چیست؟
ایرانیان به انکار شدید دخالت داشتن در این حادثه تأکید می کنند. در حال حاضر جمهوری اسلامی تلاش می کند که از لحاظ اقتصادی با فشارها کنار بیاید و با تحریم های آمریکا مقابله کند. طی ماه های نخست، ایران پذیرفت که باید «سیاست صبر حداکثری» را مقابل آمریکا در پیش بگیرد و برای ادامه بعنوان بازیگری معقول دربرابر دیگر امضا کنندگان توافق هسته ای نقش ایفا کند، به این امید که ترامپ سال 2020 مجددا انتخاب نخواهد شد. اما در مواجهه با شدت گرفتن احتمال انتخاب ترامپ در دور دوم، تهران تصمیم به اتخاذ سیاست مقاومت حداکثری گرفت. بنابراین ایرانیان می توانند واکنش های بیش از پیش شدیدتری نسبت به مواضع آمریکا از خود نشان دهند. همچنین سعی می کنند به دیگر امضا کنندگان برجام فشار بیشتری بیاورند تا میزان تمایل و آمادگی آنها برای حفظ برجام را محک بزنند.

در ایران یا دیگر کشورهای منطقه چه کسانی به چنین حملاتی علاقه مند هستند؟
متحدان ایالات متحده در منطقه به ویژه اسرائیل و عربستان سعودی و امارات متحده عربی که به دنبال تغییر توازن قدرت در منطقه، از طریق فشار آمریکا بر ایران تا حد یک رویارویی نظامی هستند. بنابراین انها از هر رویدادی که تهران را در مقابل واشینگتن قرار دهد استقبال می کنند. در ایران نیز بازیگران غیردولتی و به خصوص مخالفان دولت از وقوع چنین رویدادهایی بهره‌مند می شوند.

چرا انهدام نفتکش های دریای عمان به درگیری نظامی کشیده نمی شود؟

آیا حادثه روز پنجشنبه در دریای عمان منجر به برخورد نظامی میان آمریکا و ایران می شود؟
فکر نمی کنم این حادثه به یک درگیری نظامی کشیده شود، زیرا هدف آمریکایی نبود و تلفات انسانی نیز وجود نداشت. اما این گامی جدید برای افزایش تنش ها و حتی درگیری های لفظی شدیدتر میان ایران و آمریکا خواهد بود.

منبع: روزنامه ایران