مرکزی باستانی، نیایشگاهی مذهبی و رومی، نماد مدرنیته در لبنان؛ همه این تعاریف در وصف بعلبک در لبنان مطرح می شود. مکانی تاریخی و پر رمز و راز که محل بازدید بسیاری از گردشگران است.
به گزارش سرویس خواندنی های انتخاب، به نقل از میدل ایست آی، روی یک تپه بلند که مشرف به دره سرسبز لبنان در بکا قرار دارد، خرابه های یکی از بزرگ ترین نیایشگاه های مذهبی رومی قرار گرفته که این روزها به یک نشان ملی تبدیل شده است.
اگرچه این مکان تاریخی و محل خرابه های یکی از بزرگترین نیایشگاه تاریخی طی قرن ها مسافران را به سمت خود جذب کرده و نمادی از قدرت امپراتوری روم بوده است اما جذابیت 10 هزار ساله بعلبک 300 سال حکومت روم را تحت الشعاع قرار داده است. چرا که بعلبک محلی است با قدمت و موقعیت جغرافیایی منحصر به فرد.
نام بعلبک به دوران بسیار کهن بازمی‌گردد و در مورد ان نیز روایت هایی متعدد وجود دارد. برای مثال برخی معتقدند این نام بازتابی است از نام خدای بزرگ فنیقی "بعل" . برخی دیگر نیز این نام را مرکب از دو جزء «بعل» و «بک» می دانند، بعل نام یکی از خدایان یونان باستان است. در دوران تسلط یونانیان بر این شهر، خدای محلی بعل به «هلیوس» یونانیان تشبیه و این شهر «هلیوپولیس» به‌معنای «شهرخورشید» خوانده شد.
والی محلوجی مدیر ارشد پروژه «بعلبک؛ آرشیو ابدیت»، با هدف تغییر دیدگاه های یک طرفه از این مکان تاریخی است. او که مشاور مستقل موزه بریتانیا و مدرس در لندنن است در این خصوص می گوید: بعلبک حتی از زمانی که بشرتاریخچه خود را ثبت نکرده مهم بوده است. درست است که معابد رومی عظیمی در این منطقه ساخته شده است اما نباید بعلبک را در حد یک بنای تاریخی ساده تنزل مقام داد. بلکه می توان تاریخ سازه های سنگی بعلبک را از نیایشگاه رومی آن جدا کرد."
بعلبک در كنار 'دره بقاع' قرار دارد که رودخانه پر آبی به نام 'راس العین' از وسط آن عبور می کند و به همین دلیل نیز منطقه ای مهم است. بعلبک در منطقه ای قرار دارد که سرشار از آثار تاریخی مهم پیش از تاریخ و دوران نوسنگی است. یکی از آثار مهم این منطقه که نخستین بار در موزه بیروت نمایش داده شده، مجسمه ای از یک نیم تنه متعلق به 7000 سال قبل از میلاد است.
نیایشگاه رومی بعلبک درمیراث جهانی یونسکو ثبت شده است. این نیایشگاه بین قرنهای دوم و سوم به عنوان یک مجموعه بزرگ مذهبی در بالای معبد بزرگ هلنیستی تکمیل شد. چهار معبد شناخته شده این معبد با نام های مشتری، عطارد، ونوس و باکوس پس از خدایان رومی از بزرگترین و بهترین نمونه ها از معماری رومی هستند.
باستان شناس و پژوهشگر پروژه مارکارت ون اس نیز می گوید: "همه معابد از سنگ آهک ساخته شده اند ولی سنگهای پایه معابد و چگونگی حمل این سنگهای سنگین همچنان در راز و رمز باقی مانده است. سنگهای معبد مشتری، به ویژه از لحاظ ابعاد فوق العاده قابل توجه هستند. برخی سنگها طول و عرضی 20 متر در چهار متری و حدود 1000 تن وزن دارند. حمل این سنگ ها به معبد، دلیل آن است که مردم این پناهگاه را تحسین می کنند. درواقع حمل چنین سنگهایی بدون امکانات کافی یک پدیده عجیب به نظر می رسد."
هنوز هیچکس نمی داند بشر در زمان احداث این مکان چگونه موفق شده چنین سنگهای سنگینی را جا به جا کند. اندازه بزرگ و وزن این سنگها باعث شده در برخی از افسانه های محلی اعلام شود که سنگ ها توسط سلیمان برای یک قصر جا به جا شده که قرار بوده برای ملکه سبا مورد استفاده قرار گیرد.
در قرن هفدهم، غرب گسترش استعماری خود را در این منطقه آغاز کرد و مجموعه رومی بعلبک برای قرن ها به علت فاصله اش از تمایلات شرقی رونق گرفت.با رشد در تحقیقات علمی و باستان شناسی از قرن 17 تا 19، اروپایی ها شروع به طبقه بندی، حفظ و در نهایت ادعای مالکیت بر بعلبک کردند. تا جایی که این بنا راه خود را به ادبیات نیز باز کرد و شاعر انگلیسی قرن هفدهم؛ جان داون، این مکان را به عنوان نمادی از درخشانی توصیه کرد و گفت هیچ ویرانه قرون وسطایی به اندازه بعلبک سرشار از نمادهای زیبا و ارزشمند نیست. "
محلوج توضیح می دهد که رشد اقتصادی و سیاسی اروپا در کنار آنچه که در قرن نوزدهم زمینه ساز کاهش سریع قدرت عثمانی بود، باعث شد که اروپایی ها ریشه های تمدن خود را فراتر از افتخار رم و یونان، به گهواره تمدن، بین النهرین، و دیگر نقاط جهان گسترش دهند. پس از ان حتی توجه اروپا به سمت زبان های فارسی و هندواروپایی جلب می شود.
"محلوج درباره زیرکی اروپا در این مقطع زمانی می گوید:" همزمان با این که مردم این مناطق اهمیت تمدن و فرهنگ خود را نادیده می گرفتند، اروپا همه جلوه های تمدن و شکوه را به نام خود ثبت می کرد."
در دهه 1950 تصویر بعلبک در پوسترهای فیلمها و تبلیغات گردشگری برجسته شد، اما استفاده از آن به عنوان یک نماد ملی دارای تأثیرات سیاسی و اجتماعی بود. اکنون در سال 2019، تقسیم بین نیازهای یک منطقه باستانی و ساکنان شهری مدرن، کمتر از سالها پیش است اما همچنان وجود دارد. اگرچه هر سال جشنواره هایی در این منطق برگزار می شود اما در سال 2006 این جشنواره به علت جنگ لبنان و اسرائیل لغو شد.
محلوج در این خصوص می گوید: "گروه های سیاسی در این منطقه اثرگذارند. ما هتل هایی داریم اما هیچ مجوزی برای ساخت هتل اطراف بعلبک وجود ندارد و داریم و.تنها هتل قدیمی پالمیرا و یک اقامتگاه متعلق به حزب الله به این بنا نزدیک است."
دولت لبنان برای بازسازی منطقه دست به اقداماتی مثل ساخت فروشگاه و پارکینگ زده است اما خیابان های شهر و اطراف منطقه بعلبک همچنان شلوغ و پر ترافیک به نظر می رسند. محلوج معتقد است نباید بخش باستانی از جامعه شهری جدا شود و مردم باید آزادانه و بی پروا با بخش باستانی شهر در ارتباط باشند.
