قرنها است که کشور ژاپن با محدود کردن تأثیرات بیرونی ، حس قوی هویت ملی مردم را حفظ کرده است. اما افزایش مهاجرت باعث شده است که عده ای این سوال را مطرح کنند که منظور از "ژاپنی بودن" چیست؟
به گزارش سرویس خواندنی های انتخاب، نشریه آتلانتیک در گزارشی به بررسی مفهوم هویت ملی در ژاپن طی سالهای اخیر پرداخته است؛ مفهومی که با ورود پناهجویان در خطر تغییر است. در بخش ابتدایی این مقاله می خوانیم: یک جوان کرد 21 ساله در سن 8 سالگی وارد ژاپن شد. او ژاپنی را یاد گرفت ، با همکلاسی های بیس بال بازی کرد و در نهایت عاشق یک دختر ویتنامی در مدرسه شد. این زوج هنگامی که از آپارتمان والدینشان در خارج از توکیو دیدن کردیم، کنار هم نشسته بودند و به زبان ژاپنی صحبت می کردند. شام آنها نوعی خوراک گوشت به سبک کردی بود. این زوج شش سال با یکدیگر نامزد بودند و والدینشان اخیراً به آنها اجازه ازدواج داده اند.
این مرد جوان که به شوخی خواسته است از وی با نام مستعار جانی دپ یاد شود، به همراه خانواده خود از ترکیه فرار کرده است، خانواده او به علت حمایت از استقلال اقلیم کردستان تحت فشار قانونی دولت ترکیه قرار گرفته بود. آنها ضمن سفر به ژاپن از دولت این کشور تقاضای پناهندگی کردند اما مقامات اداره امور مهاجرت چهار بار درخواستشان را رد کردند.
جانی ممکن است بیگانه بنظر برسد اما احساس می کند محلی است ، بنابراین او همچنان به تلاش و زندگی خود در ژاپن ادامه می دهد و مقامات امور مهاجرت را در دادگاه به چالش می کشد، چرا که سعی در کسب حق قانونی برای اقامت در این کشور را دارد و با موفقیت در این مرحله ، پیش زمینه ای برای دو خواهر و برادر کوچکتر خود و نسل بعدی پناهندگان ایجاد می کند.
در ادامه این مقاله می خوانیم؛ رویکرد سختگیرانه ژاپن نسبت به مهاجران تجلی کاملی از حس منحصر به فرد هویت ملی در این کشور است که ناشی از قرنها مقاومت و ایجاد محدودیت در برابر نفوذ بیرونی است. ژاپنی بودن فراتر از زبان است؛ زبانی که صحبت کردنش بسیار دشوار است و نوشتن آن بسیار دشوار تر. این محدودیت ها به خوردن ماهی و برنج با چوب یا کیمونو پوشیدن مرتبط نمی شود و نوعی مقاومت در برابر بیگانگان است که ریشه در فرهنگ مردم دارد.
اما با همه سخت گیری ها اکنون تقریباً 2.3 میلیون مهاجر ساکن ژاپن هستند و این کشور از سال 2000 تا 2017 با رشد 37 درصدی مهاجرت رو به رو است. حتی اگر همه این مهاجران لزوماً ژاپنی به نظر نرسند ، باز هم در ژاپن حضور دارند و سعی دارند خود را میان مردم جای دهند. برای مثال جانی دپ داستان ما و خانواده اش در اماکن عمومی همیشه ژاپنی صحبت می کنند و آـداب و رسوم محلی را رعایت می کنند.
در سال 1981 ، ژاپن قطعنامه کنوانسیون پناهندگان سازمان ملل متحد را امضا کرد که شامل حمایت از افرادی می شد که در معرض آزار و شکنجه قرار دارند. با این حال ، در عمل، دولت ژاپن این مسئولیت را تقبل نمی کند ، حتی با وجود تعداد روزافزون خارجی هایی که ناامیدانه در فرودگاههای توکیو به دنبال وضعیت پناهندگی خود سرگردانند. طی سال گذشته میلادی بیش از 10،000 نفر به دولت ژاپن درخواست پناهندگی دادند و از این رقم فقط 42 مورد تأیید شدند. این رقم در تضاد کامل با ایالات متحده است؛ جایی که حتی زیر نظر موضع سخت ضد مهاجرت رئیس جمهور فعلی؛ دونالد ترامپ ، در سال 2019 ، تقریباً یک سوم از 67.067 متقاضی پناهندگی را پذیرفت. در کانادا نیز بیشتر متقاضیان پناهندگی، پرونده های خود را برنده می شوند.
ژاپن همچنین در برنامه اسکان پناهندگان سازمان ملل مشارکت می کند. برنامه ای که بر اساس آن برخی از میلیون ها نفر آواره در اردوگاه های پناهندگان در سراسر جهان مجاز به انتقال به کشوری جدید هستند. بر اساس این برنامه هزاران نفر طی سال گذشته در انگلیس ، کانادا ، فرانسه ، آلمان و ایالات متحده اسکان داده شدند. اما ژاپن فقط 22 نفر را پذیرفت.
سیستم قانونی پناهندگی در ژاپن بی نهایت سخت گیر است. بسیاری از پناهجویان در مراحل رسیدگی به پرونده های خود در بازداشتگاه ها نگهداری می شوند ، به ویژه اگر تصور شود از اسناد جعلی برای فرار به ژاپن استفاده کرده اند. البته برخی متقاضیان می توانند در حالی که منتظر بررسی مدارک خود هستند ، به طور قانونی کار کنند ، اما طی 8 ماه اول پس از رسیدن به ژاپن حق کار ندارند و در صورت رد و تجدید نظر پرونده، مانند جانی ، آنها یا بازداشت می شوند یا تحت "آزادی موقت" قرار می گیرند ، که این امر شامل محدودیت هایی در زمینه اشتغال ، پوشش بیمه درمانی و سفر خواهد شد.
در سال های اخیر ، این رویکرد سخت در مورد مهاجرت با یک واقعیت در حال ظهور تقابل پیدا کرده است: جمعیت ژاپن پیر می شود و نرخ تولد در این کشور پایین تر از سطح جهان است. نیروی کار کاهش یافته و بنابراین مقامات متوجه شده اند که بدون مهاجرت نمی توانند زندگی کنند. نخست وزیر اپن؛ شینزو آبه سال گذشته اعلام کرد که حدود 350،000 کارگر غیر ماهر برای پنج سال آینده ویزای میهمان دریافت می کنند تا بتوانند بنگاه های کوچک و متوسط اقتصادی در صنایعی مانند کشاورزی ، پرستاری و ساخت و ساز را تأمین کنند. مهاجران نمی توانند خویشاوندان خود را با خود به همراه داشته و یا از ادامه سرمایه گذاری منصرف شوند ، اما با این وجود این تصمیم یک تغییر اساسی است.
هجوم کارگران خارجی در شهرهایی مثل اداکا بسیار مثبت بوده است؛ شهری که وقتی نیروگاه هسته ای فوکوشیما پس از زلزله و سونامی سال 2011 فرو ریخت، تخلیه شده بود.اما کاهش جمعیت این شهر توسط آفریقایی ها ، خاورمیانه ای ها و اهالی آسیای جنوبی جبران شده است.در کشوری مثل ژاپن که تجربه کمی با مهاجرت در مقیاس بزرگ دارد، این افزایش جمعیت خارجی ها نگرانی هایی را به دنبال داشته است. ساچی ماتسوموتو ، ساکن این منطقه می گوید نه تنها از تهدید نفوذ خارجی ها در سنت های ژاپنی می ترسد، بلکه از شخصیت و نوع فرهنگ خارجی ها نگران است. او می گوید:" من واقعا از آنها میترسم. من نمی توانم با آنها ارتباط برقرار کنم."
با این وجود ترس به تغییر پایان نمی دهد و تعداد بیشتری از مردم نسبت به هر زمان دیگری در تاریخ بشر در سراسر جهان مهاجرت می کنند و از اقیانوس ها و مرزها عبور می کنند تا به کشورهایی مانند ژاپن برسند. و به همین ترتیب تلاش می شود تا تازه واردان هر چه سسریعتر به فرهنگ ژاپنی نزدیک شوند. در بسته پیشنهادی که برای متقاضیان وضعیت پناهندگی در انجمن پناهندگان ژاپن توزیع شده است، امکان مشاوره به زبانهای مختلفی از جمله کردی و انگلیسی وجود دارد.
جمعیت خارجی کاواگوچی؛ محله ای که جانی و خانواده اش در آن زندگی می کنند ، هر ماه رو به افزایش است و اکنون در حدود 35000 نفر یا 6 درصد از جمعیت شهر را خارجی ها تشکیل می دهند.نوبو اوكونو ، شهردار این شهر شكایات متعددی مربوط به كردها می شنود، برای مثال آنها زباله های خود در روزهای اشتباه به محل دفع زباله می برند. اما اوكونو امیدوار است كه آنها سرانجام با شیوه زندگی ژاپنی سازگار شوند. علاوه بر این ، او می داند که شهر او برای تولید در کارخانه ها و خدمات عمومی به نیروی کار خارجی متکی است. مهمتر از همه اینها ، او پناه دادن به کردها را یک وظیفه بشردوستانه نیز می بیند.
در سوی دیگر ماجرا، تلاشهایی برای کمک به ژاپنی ها برای سازگاری با بیگانگان انجام می شود. در کتابخانه کاواگوچی ، بروشورهایی به مردم ارائه می شود که جملات متداول ژاپنی را به زبان های مختلف ، از جمله کردی ، ترجمه می کند. یکی از مسئولان کتابخانه توضیح می دهد: "ما این روزها غالباً افراد خارجی را می بینیم.اگر می خواهید با بیگانگان دوست باشید ، باید آنها را با احتیاط درک کنید و قوانین شیوه زندگی و رفتارهای ژاپن را به آنها بیاموزید و با آنها مهربان باشید."
اما این مهربانی های خصوصی، مربوط و مطابق با سیاست دولت ژاپن نیست. جانی در دانشگاه مورد نظر خود به دانشگاه پذیرفته شد ، اما مدتی کوتاه بعد از آن رد شد. زیرا مسئولان مدرسه نگران این بودند كه حضور وی در دانشگاه چه تاثیری بر دیگران خواهد گذاشت. او امیدوار بود که به عنوان یک مترجم ، حرفه ای رسمی را بدست آورد. اکنون او در کالجی خصوصی درس می خواند تا مکانیک شود. با این وجود حتی اگر او به عنوان اولین کرد از ترکیه پناهندگی ژاپن را دریافت کند، باز هم قادر به کار کردن به شکل رسمی نخواهد بود.
بسیاری از کردهای ژاپن در حوزهساخت و ساز کار می کنند. عموی جانی تنها عضو قانونی خانواده است ، زیرا او درخواست خود را برای گرفتن وضعیت پناهندگی بر اساس ازدواج با یک زن ژاپنی تنظیم کرد. عموی جانی از نحوه برخورد ژاپن با مهاجران خشمگین است. او می گوید: "برای دولت مهم نیست که شما به مدت دو دهه در اینجا زندگی کرده اید یا دو روز، حتی مهم نیست که شما یک سابقه تمیز و بدون سوء پشینه داشته باشید ، مهم نیست که شما هیچ مشکلی ایجاد نکنید ، آنها باز هم با شما تلخ رفتار خواهند کرد."
با این حال همه خارجیان از شرایط خود ناراضی نیستند و می گویند اغلب افراد کهنسال در ژاپن به آنها رایگان زبان می آموزند.هتوت زاو مین ، اولین روهینگیایی از میانمار است که موفق به کسب وضعیت پناهندگی در ژاپن شده است. او می گوید که طی دو دهه سکونت در این کشور هرگز تعصب نژادی را تجربه نکرده است. او صاحب یك مغازه كوچك خارج از توكیو است.
*رویا پاک سرشت
