بررسی‌های سازمان جهانی بهداشت حاکی از این است که افسردگی چهارمین بیماری شایع جهان است و پیش‌بینی می‌شود که تا سال ۲۰۳۰ رتبه دوم را از آن خود کند.
آمار افسردگی و اختلالات خلقی و همچنین اختلالات شخصیت در جهان نشان می‌دهد که این بیماری با سرعت رو به گسترش است. تخمین زده می‌شود که در حال حاضر ۳۵۰ میلیون نفر در دنیا مبتلا به افسردگی هستند. ایران دهمین کشور افسرده و هشتمین کشور مضطرب جهان است. آمارهای وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی حاکی از وجود اختلالات روحی در بین ۶ر۲۳درصد مردم کشورمان است که از این تعداد ۷ر۱۲درصد مبتلا به اختلالات افسردگی و ۶ر۱۴نیز دارای اختلالات اضطرابی هستند.
آمارهای غیر رسمی حاکی از این است که میزان شیوع افسردگی در ۲۶ سال گذشته ۲ برابر شده است و استان‌های تهران، فارس، چهارمحال‌وبختیاری و اصفهان بیش‌ترین آمار ابتلا به افسردگی را دارند. شهر ایلام بیش‌ترین آمار خودکشی را در ایران دارد.
شیوع افسردگی در کشور
دکتر سعید نمکی ـ وزیر بهداشت درمان و آموزش پزشکی چندی قبل اظهار داشته است برای بنده به عنوان وزیر بهداشت، تلخ است که بگویم ما نیازمند تخت بستری بیماران دچار اختلالات روانی هستیم و این نشانگر این است که کار چندانی در این حوزه نکرده‌ایم. اگر در حوزه پیشگیری و بهداشت کار بیشتری کرده بودیم، نیازمند توسعه فراوان تخت‌های بیمارستانی نبودیم و متاسفانه در یکی از عرصه‌هایی که به شدت دچار مشکل هستیم و من به عنوان وزیر بهداشت، اعلان خطر می‌کنم، بخش بهداشت روان جامعه است.
وی با اشاره به این مطلب که شیوع افسردگی و روان‌های گرفتار زنگ خطر بزرگی برای متخصصین حوزه سلامت و امور اجتماعی است که به شدت باید به این عرصه بپردازند می‌گوید: حدود سه دهه پیش که در وزارت بهداشت معاون امور بهداشتی بودم، در منطقه ۲۰ تهران، پروژه شهر سالم را اجرا کردیم و بحث ما این بود که چرا نباید به روح نوازی رنگ‌ها، توجه و فکر کنیم و چرا شهری مملو از پریشانی، دل مردگی و افسردگی داشته باشیم و چرا شهری با نشاط نداشته باشیم. آن زمان نرده‌های پارک‌ها را جمع آوری کردیم که مردم تصور کنند پارک‌ها، خانه خودشان است و با الگوی روح نوازی رنگ، نرده‌ها، درها، ایستگاه‌های اتوبوس و مکان‌های مختلف را رنگ آمیزی کردیم.
وی با اشاره به ادغام مراقبت‌های سلامت روان در نظام شبکه بهداشتی و درمانی کشورمی افزاید: بهورزان آموختند که اولین رفتار غیر منطبق با سلامت فرد را شناسایی کنند و به سطح بالاتر ارجاع دهند تا اجازه ندهیم روح افراد، در آبشار فروپاشی، گرفتار شود و وقتی بیمار در تخت بیمارستان روانپزشکی بستری شد، شروع ماجرای سخت ما و آغاز یک پروسه بسیار پیچیده است همانگونه که اگر فشارخون فردی را در اولین مراحل شناسایی کنیم، می‌توانیم به وجود افراد مولد و با نشاط در جامعه امیدوار باشیم و اگر با علائمی مانند فلج نیمه بدن در بخش آی سی یو، بستری شد، بیماری را خواهیم داشت که برای خود، خانواده و نظام سلامت، گرفتاری‌هایی دارد.
وزیر بهداشت درمان و آموزش پزشکی خاطر نشان می‌کند: خیلی از بیمارانی که به کلینیک مراجعه می‌کنند، شرح حال می‌گیریم می‌بینیم که یک فشار روانی عامل خیلی از ناخوشی‌ها است. بنابراین تقاضا دارم که همه از جمله دستگاه‌های اجرایی، رسانه‌ها، دست اندرکاران امور اجرایی در کشور و خیرین سلامت کمک کنند تا بتوانیم فضای پرنشاط‌تر برای مردم ایجاد کنیم و با رسیدگی به وضعیت سلامت روان جامعه، آسیب‌های روانی، طلاق، خشونت‌ها، پرونده‌های قضایی و کیفری و هزینه‌های سنگین اقتصادی و اجتماعی را کاهش دهیم.
سلامت روانی و مولفه‌های آن
دکتر علی فرجام روانشناس اجتماعی در مورد سلامت روانی می‌گوید: سلامت روانی عبارت است از کیفیت زندگی یک فرد که می‌تواند توانایی‌های خود را شناسایی کند و با استرس‌های روزمره به راحتی کنار بیاید. یک فرد سالم از لحاظ روانی باید بتواند به راحتی کار کند و با جامعه در مشارکت باشد. افسردگی یک بیماری جسمی ـ روانی است که می‌تواند در روان افراد نشانه‌های مختلف رااز خود بروز دهد اما درهرکس میزان و ابعاد این نشانه‌ها با دیگری متفاوت است.
وی می‌افزاید: افسردگی اختلالی است که برتفکر، خلق، احساسات، رفتاروسلامت جسمی تأثیر می‌گذارد. افسردگی پاسخ طبیعی آدمی به فشارهای زندگی است وتنها زمانی نا بهنجار تلقی می شود که یا با واقعه‌ای که رخ داده متناسب نباشد و یا فراتر از حدی که برای اکثر مردم نقطه آغاز بهبود است ادامه یابد و مشخصه اساسی افسردگی ناامیدی و غمگینی است. مؤلفه‌های سلامت روانی عبارتند از:
اضطراب
اضطراب عبارت است از یک احساس ناخوشایند و مبهم به همراه هراس و دلواپسی با منشاء ناشناخته، که به فرد دست می‌دهد و شامل عدم اطمینان، درماندگی و برانگیختگی فیزیولوژی است. وقوع مجدد موقعیت‌هایی که قبلاً استرس زا بوده‌اند یا طی آنها به فرد آسیب جسمی و یا روانی رسیده است باعث بروز اضطراب در افراد می‌شود. همة انسان‌ها در زندگی خود دچار اضطراب می‌شوند، ولی اضطراب مزمن و شدید، غیرعادی و مشکل ساز است. تحقیقات و بررسی‌ها نشان می‌دهند که اضطراب در خانم‌ها، طبقات کم درآمد و افراد میانسال و سالخورده بیشتر دیده می‌شود.
افسردگی
یکی از شایع‌ترین اختلالات روانی را می‌توان افسردگی شناخت، اختلالی که حتی اکثر انسان‌های معمولی نیز می‌توانند آن را در فرد مبتلا تشخیص دهند و حتی این اختلال را به فرد مورد نظر گوشزد کنند. مشخصه افسردگی خلق افسرده است و با احساس غمگینی، اعتماد به نفس پایین و بی علاقگی به هر نوع فعالیت و لذت روزمره مشخص می‌شود. افسردگی مجموعه‌ای از حالات مختلف روحی و روانی است که از احساس خفیف ملال تا سکوت و دوری از فعالیت روزمره بروز می‌کند.
پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی
دکتر مریم رسولیان ـ رئیس انجمن روانپزشکان ایران در مورد پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی می‌گوید: پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی نیاز به سلامت روان اجتماعی و نگاه همه جانبه‌نگر به مشکلات اجتماعی دارد ازاینرو هدف از برگزاری چنین همایش‌هایی ایجاد پیوستگی و ارتباط بین اهالی رشته، مطرح شدن پژوهش‌های نو و اولویت‌بندی‌های این حوزه برای ارتقاء سلامت جامعه و زندگی بهتر مردم است.
وی با اشاره به بحران‌های اجتماعی و آسیب‌های موجود در کشور می‌افزاید: فرد در کنار اجتماع تعریف می‌شود و این در حالی است که فشارها و بحران‌های اجتماعی سبب کاهش اعتماد اجتماعی می‌شود و کاهش اعتماد اجتماعی منجر به کاهش همبستگی اجتماعی و افزایش آسیب‌های اجتماعی می‌شود که این ارتباط متقابل چرخه‌ای معیوب را شکل می‌دهد و روانپزشکی اجتماعی یکی از گرایش‌هایی است که می‌تواند راهکارهایی برای برون رفت از این شرایط ارائه دهد.
وی با اشاره به این مطلب که شایع‌ترین عوامل اجتماعی در این زمینه فقر و نابرابری با تأکید بر بی‌عدالتی اجتماعی است یاد آوری می‌کند: سیاست‌های اجتماعی و اقتصادی در سطح کلان باید تغییر کند تا بی‌عدالتی و فاصله طبقاتی کاهش یابد. زیرا که سلامت روانی، اجتماعی و اقتصادی با هم پیوستگی دارند لذا باور به این که رفاه هر فرد در گرو رفاه دیگران است، برای دستیابی به رفاه مناسب، ضروری است. اگر منافع صنفی، بدون نگرش کلان پیگیری شود و منافع ملی به صورت همه‌جانبه مدنظر قرار نگیرد، هیچ صنفی به موفقیت نخواهد رسید.
اختلالات افسردگی و اضطراب
دکتررسولیان با بیان این که اختلالات روانپزشکی همچون افسردگی و اضطراب امروز گریبان‌گیر جامعه ما است می‌افزاید: توانمندسازی جامعه در مقابله با استرس و اجرای برنامه‌های بین بخشی در سازمان‌های مختلف و همت عمومی برای اصلاح نگرش‌ها و باورهای نادرست فرهنگی در زمینه سلامت روان از جمله مسائلی است که در ارتقای سلامت روان نقش مهمی دارد.
هر چند که در مورد بی‌اعتمادی اجتماعی آمار دقیقی نداریم ولی علائم و نشانه‌ها مؤید این است که در بحران‌ها و نوسانات ارزی ماه‌های اخیر بی‌اعتمادی اجتماعی افزایش یافته که به صورت انبار و احتکار اقلام و مواد مختلف برای مصرف‌کنندگان خانگی یا فروشنده‌ها خود را نشان داده است.
وی با بیان این مطلب که احساس ذهنی ناامنی اجتماعی موضوعی کم اهمیت‌تر از خود ناامنی اجتماعی نیست، این حس ذهنی سبب افت بیشتر اعتماد اجتماعی می‌شود یاد آوری می‌کند: توجه به نقش رفتارهای فردی در بحران‌های اجتماعی و مدیریت یا تشدید این بحران‌ها موضوعی قابل اهمیت است.
بحران‌های اقتصادی یکی از عوامل اجتماعی هستند که می‌توانند با احساس ناامنی و ضعف افراد همراه شوند و بر اساس مبنای شخصیت فرد استرس بارزی را در آنان بروز دهند. زمانی هم که چنین حوادثی را شاهد باشیم اختلال انطباقی صورت می‌گیرد که می‌تواند بر اساس بیماری پایه‌ای روانشناسی نباشد و به دلیل حجم اضطراب‌ها عملکرد افراد را کاهش دهد.
این روانپزشک می‌گوید: زمانی که اضطراب بیشتر شود کارایی افراد نیز بیشتر خواهد شد ولی اگر این افزایش اضطراب بیش از حد معمول شود نتیجه معکوس خواهد شد که نوسانات ارزی نیز چنین مصداقی است. نوسانات ارزی بر سلامت روان افراد تأثیرگذار است و اگر کسی بیماری زمینه‌ای همچون بیماری قلبی داشته باشد می‌تواند سبب بروز مشکلاتی همچون سکته‌های قلبی شود و به طور کلی اضطراب که زیاد باشد آسیب‌پذیری جسم فرد نیز در بخش‌های مختلف تشدید خواهد شد.
وی با اشاره به اینکه مشکلات اقتصادی بیماری روان‌تنی را تشدید می‌کند می‌افزاید: در مورد داروهای روانپزشکی سیاست وزارت بهداشت،درمان و آموزش پزشکی کلاً کاهش واردات داروهای خارجی در حوزه‌های مختلف است و مبنا بر افزایش تولید داخل؛ که این مسأله سبب شده در حال حاضر برخی از داروها در دسترس نباشد و به طور کلی کمبود هر دارویی می‌تواند خود بر سلامت روان افراد تأثیر گذارد. برخی از این کمبود داروها مقطعی بوده که به دلیل مشکلاتی همچون اختلال در برنامه‌ریزی تولید داروها و عدم واردات داروهای خارجی ایجاد می‌شود.
وضعیت نابسامان مردم
دکتر امان قرایی مقدم ـ جامعه‌شناس نیز به گزارشگر روزنامه اطلاعات می‌گوید: مقصر اصلی این وضعیت نابسامان مسئولان هستند. مردم با معضلات زیادی مانند بیکاری، فقر، گرانی و تورم مواجه هستند. به قول رئیس‌جمهور در حال حاضر ۶۰ میلیون نفر زیر خط فقراند و قادر به تأمین معیشت خود نیستند.
وی می‌افزاید: مسئولان به دلیل ندانم کاری و مشکلاتی که برای مردم بوجود آورده‌اند مقصر هستند از اینرو باید حداقل شرایط را برای زندگی مردم فراهم کنند. مردم ما ستمدیده هستند متاسفانه مسئولان هم کاری برای مردم انجام نمی‌دهند. آنان باید بیکاری را رفع می‌کردند واین در حالی است که سالی حدود ۸۰۰ تا ۱ میلیون نفر اشتغال ایجاد می‌کنند. در حالی که جامعه نیاز به ۵ر۲ تا ۳ میلیون نفر شغل دارد تا رقم بیکاری به حدود ۵ تا ۶ درصد برسد.
این جامعه شناس با بیان این مطلب که تأمین معیشت، گرانی، اختلاف طبقاتی مردم را گرفتار کرده است تأکید می‌کند: بنابر اظهارات رئیس‌جمهور جامعه به دو طبقه تقسیم شده است. ۱۰ تا ۱۵ میلیون نفری که بخوبی می‌توانند زندگی کنند و ۶۰ میلیون نفری که نیاز به کمک‌های معیشتی دارند و جالب هم اینجا است که مسئولان قادر نیستند که به افراد نیازمند کمک کننداز اینرو مردم باید درد فقر، بدبختی و آوارگی را تحمل کنند.
مسئولان از شرایطی که برای مردم بوجود آورده‌اند باید خجالت بکشند. باید از خودشان بپرسند ما چه کرده‌ایم که جامعه به این روز رسیده است. کاری از دست مردم بر نمی‌آید مردم نمی‌توانند شغل تولید کنند و در آمد داشته باشند دولت باید کاری کند.
وی خاطر نشان می‌کند: از نظر روانشناسی اجتماعی افسردگی زاده جامعه است و اگر مسئولان این مشکلات را برطرف کنند جامعه کمتر به یأس، نا امیدی و دلسردی می‌رود و آرام آرام حالت روحی روانی مردم به تعادل نزدیکتر می‌شود.
اما تا این مشکلات برطرف نشود نمی‌توان هیچ کاری برای مردم انجام داد.فرزندان بسیاری از خانواده‌ها در حال حاضر بیکارهستند. گرانی و نبود مسکن و شغل امان مردم را بریده است. براستی خانواده‌هایی که فرزندان تحصیل‌کرده‌شان بیکار هستند چکاری می‌توانند برایشان انجام دهند. بررسی‌ها حاکی از این است که ۳۰ درصد از فارغ‌التحصیلان ما بیکار هستند.
مردم نه تنها هیچ کاری از دستشان بر نمی‌آید بلکه باید بسوزند و بسازند. مگر مشکلات مردم با موسیقی و رقص و آواز و سریال درست می‌شود. مسئولان باید کاری کنند مردم دارند با بدبختی زندگی می‌کنند.
ژوزف شومپیتریکی از برترین اقتصاد دانان جهان معتقد است که فضای اجتماعی مسموم است و عامل بوجود آوردن این مسمومیت مردم نیستند. این مسمومیت را حاکمان بوجود آورده اند. ندانم کاری‌های نظام بروکراسی و نهاد‌های حکومتی بوجود آورده اند.
مسئولان باید مشکلات را برطرف کنند چرا که نمی‌توان گفت شما گرسنه باشید و خوشحالی کنید بیکار باش و افسرده نباش همه این مشکلات و تنگنا‌ها را ببینید و ناراحت هم نشوید.
روزنامه اطلاعات
