در آستانه ششمین ماه از ورود و شیوع ویروس کرونا به کشور، وضعیت و مشیت این روزهای اهالی تئاتر واکاوی شد
به گزارش روزنامه اینترنتی فراز، باید اعتراف کرد ویروس کرونا دیگر برای همیشه چهره هنر را در سراسر جهان تغییر داده است؛ چهره ای زخمی که هنوز در تلاش است حیات و بقا را با تمام توان فریاد کند. با این حال مانند اکثر نقاط جهان از لحاظ میزان شیوع، دنیای هنر نیز با ضرر میلیاردی اش، در وضعیت قرمز قرار دارد. در این میان، وضعیت دنیای تئاتر بحرانی‌تر از همیشه است؛ هنری که در شرایط عادی هم اقتصاد شکننده‌ای داشت و حال حتی بعد از بازگشایی از اول تیر جاری، احوالاتش بین خشنودی و نگرانی در نوسان است.
فصل فاصله ها بر صحنه نمایش…!
یکی از بخش هایی که بیشترین آسیب را از دوران تعطیلی اجباری کشید،تماشاخانه های خصوصی بود؛ سالن هایی با اجاره های قابل توجه که در غیاب درآمدزایی از نمایش، به مالکان زمین بدهکار شده و خواستار کمک فوری اداره کل هنرهای نمایشی به عنوان نماینده دولت در حوزه تئاتر شده بودند. در اسفند ۹۸ ، بیش از ۱۶ تماشاخانه که حتی عضویت در کانون تماشاخانه های ایران را دارا بودند، تعطیل شدند. در همان روزها، در گفتگویی که در ایلنا منتشر شد، از ضرر بیش از ۲ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومانی لغو اجرا در ۱۶ تماشاخانه خصوصی تهران تنها در ماه اسفند نوشته شد. همچنین بسیاری از تماشاخانه های بزرگ از جمله نوفل لوشاتو اعلام کردند که در آستانه ورشکستگی قرار دارد. در این شرایط اهالی تئاتر در حالی از اداره کل هنرهای نمایشی تقاضای کمک داشتند که طلب های بسیاری از آن ها از سال ۹۷ هنوز وصول نشده بود! حال در آستانه پنج ماهگی این بحران ها و در سایه وعده ها برای امداد به معیشت هنرمندان نمایشی، حدود ۲۵ هزار نفر از اهالی تئاتر بیکار شده اند!
تئاتر آنلاین؛ هجرت سانسور نمایش به فضای مجازی!
این روزها اهالی تئاتر نیز در تلاش هستند تجربه سینمای آنلاین را در تئاتر دنبال کنند. جرقه این روند از فعالیت هنرمندان تئاتر در فضای مجازی زده شد؛ خیلی‌ها شروع به برگزاری نشست‌های آسیب‌شناسی به صورت لایو در اینستاگرام کردند، برخی دست به اجراهای زنده تئاتری زدند و عده‌ای دیگر فیلمِ تئاترهای قدیمی‌شان را به صورت آنلاین پخش کردند. اما حتی این کورسوی امید با همان جایگاه لرزانش برای اهالی تئاتر افاقه نکرد. چرا که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با صدور بیانیه‌ای، از اعمال محدودیت‌هایی جدید برای هنرمندان تمام حوزه‌ها خبر داد. این اطلاعیه، خبر از دستورالعملی می‌داد که در آن قرار بود معاونت‌ها و ادارات کل وزارت ارشاد، همچون فضای حقیقی و البته در غیاب این فعالیت‌ها، بر عملکرد هنرمندان در فضای مجازی نظارت و حتی برای تولید و عرضه در بستر آنلاین مجوز صادر کنند و شبهه افزایش سخت‌گیری‌ها و اعمال سانسورهای جدید را برای هنرمندان ایجاد کرد!
بازگشایی تماشاخانه ها؛ صحنه هنوز هم خالیست!
قطعا سینما و کنسرت بیش از تئاتر برای بازگشایی آماده بودند و از آن هر چند کم اما درآمدزایی نیز داشتند، چرا که در این بازگشایی چیزی که از قبل تهیه و تولید شده بود ارائه شد. اما در نمایش ، روند متفاوتی حاکم است؛ تئاتر زمانی را برای تمرین می‌خواهد که حتی نحوه انجام این کار نیز پروتکل‌های خاص خود را می‌طلبد. با تمام این اوصاف باز هم بسیاری از گروه‌های نمایشی تصمیم گرفتند تمریناتشان را شروع کنند، نمایش‌هایی که آماده بود شرایط اجرا را فراهم کرده‌اند و البته نمایش‌هایی هم حتی با انگیزه فراوان گروه‌های مختلف جوان و باتجربه تئاتری تصمیم گرفتند نمایش‌هایی را برای روی صحنه رفتن آماده کنند اما این انگیزه گویا در روح و روان مردم خیلی به چشم نمی‌خورد. از سوی دیگر نمی توان در شرایط فعلی از مردمی که ترس و لرز رعایت اصول قرنطینه را در این روزهای زندگی شان دارند و مجددا در شرایط فعلی تصمیم دارند کمتر از قبل از منزل خارج شوند خواست تا سالن‌های تئاتر را خالی نکنند اما مگر می‌شود؟! مگر می‌توان نمایشی را روی صحنه برد که تعداد بازیگرانش بیش از تعداد تماشاگرانش باشد؟
در همین رابطه، «بهزاد مرتضوی»، مدیر روابط عمومی خانه تئاتر به «فراز» می گوید: «علیرغم اعلام ستاد ملی مبارزه با کرونا مبنی بر آغاز به کار تماشاخانه ها از یکم تیرماه، بسیاری از تماشاخانه ها تصمیم به بازگشایی ندارند، چون نمایش برای اجرا به زمان نیاز دارد و نمی تواند بلافاصله روی صحنه برود! طبق شنیده های ما در تئاتر شهر، تنها دو سالن قشقایی و چهارسو آغار به کار خواهند کرد. خود من تماشاخانه جوانمرد را که مدیرش هستم بنا به دلایل بسیار باز نخواهم کرد».
مرتضوی درباره علل آماده نبودن بستر تئاتر برای بازگشایی ادامه می دهد: « تصور می‌کنم این بازگشایی، اگر همراه با رعایت پروتکل‌ها باشد که ضرورت هم دارد، از نظر اقتصادی صرفه‌ای ندارد. کما اینکه بدنه تئاتر رسمی کشور را هم تماشاگرانی تامین می‌کنند که از قشر فرهیخته و فرهنگی جامعه‌اند و دست بر قضا از سایر طبقه‌های اجتماع و مردم، کرونا را جدی‌تر می‌گیرند. برای همین وقتی مشتری تئاتر قشری است که به سلامت خود اهمیت می‌دهد، وجوه مسئله از دو سمت بغرنج می‌شود؛ یکی از منظر اقتصادی این سوال را پیش می‌آورد که آیا تمرین و اجرای یک اثر در چنین شرایطی صرفه دارد؟ و دیگر اینکه آیا تماشاگر به وضعیت بهداشتی سالن اعتماد می‌کند که بیاید و تئاتر تو را ببیند؟»
مدیر تماشاخانه «جوانمرد» درباره تمهید سالن ها و تماشاخانه ها برای گروه های تئاتر ادامه می دهد: «سالن ها نهایت کاری که می توانند برای گروه ها انجام دهند این است که ۲۰ درصد از فروش را که مقرر است از آن ها بگیرند، ببخشند».
مرتضوی در برآوردی درباره میزان ضرر سالن های نمایش تنها در تهران می گوید: «از اسفند تا اوایل تیر، تنها در تهران طی این چند ماه به طور میانگین ۴۴۰ نمایش از اجرا بازماند. حال در نظر بگیرد هر نمایش به طور متوسط ۱۰ نفر عوامل دارد، یعنی به طور میانگین ۴ هزار و ۴۰۰ نفر بیکار در این چند ماه داشتیم. جدا از گروه، سالن های نمایش نیز خود تعدادی پرسنل دارند، کسانی هستند که از قبل تئاتر روزگار می گذرانند از باجه بلیت تا دکور و دوخت لباس و … تمام این مجموعه و تعداد تنها در تهران چهار ماه بیکار و بدون درآمد بودند».
امید هنوز بر صحنه نمایش اجرا می شود
حال که تمام حوزه ها با آنلاین و مجازی شدن سعی در نجات خود دارند، نمایش به عنوان هنری که باید نفس به نفس همراه با تماشاگر اجرا شود تکلیفش چیست؟! در محافل دولتی که برای جبران خسارت تشکیل می شود حتی نامی هم از تئاتر نمی برند. در این شرایط بسیاری می گویند این هنر بهتر است با همان اندک درآمدی که می تواند از نمایش آنلاین داشته باشد، صورت خود را سرخ نگاه دارد. عده ای نیز چشم امید به تلویزیون دارند تا با پوشش فیلم تئاتر ها به صورت گسترده، حامی باشد اما این نیز با رسالت تئاتر که زنده بودن است مغایر است. گویی این حوزه کماکان باید برای توسعه زیرساخت هایش بکوشد تا با موج تازه کرونا، بر تعداد بیکاران این حوزه افزوده نشود…
