خاطرات مرحوم آیت الله هاشمی رفسنجانی از سال ۱۳۷۱ تا ۱۳۷۶، هر شب منتشر میشود. پیشتر، خاطرات «آیت الله» از سال ۵۸ تا ۷۱ در سرویس تاریخ «انتخاب» منتشر شده بود.
سرویس تاریخ «انتخاب»: متن کامل خاطرات ۷۱ تا ۷۶ (که به صورت اختصاصی در «انتخاب» منتشر میشود) در زیر آمده است
سال ۱۳۷۱
در خانه بودم. كار زيادي براى خواندن آورده بودم؛ تقريباً همه وقت به خواندن گزارش‌ها گذشت. مقدارى هم پياده‌روى و استراحت كردم. با مهدى و محسن هم مذاكراتى دربارة طرح نيشكر و آب تهران و كشتى‌سازى خليج فارس داشتم.
در گزارش‌ها نزديك شدن تهاجم به عراق از سوى آمريكا و متحدين مورد توجه است.
سال ۱۳۷۲
در گزارش‌ها باطل شدن روبل‌هاى قبل از سال 1993 در روسيه و بحران پولى به دليل آن مورد توجه است.
براى شركت در كنگره مديران آموزش و پرورش به اردوگاه شهيد باهنر رفتم. بعد از خيرمقدم وزير، من مفصل صحبت کردم. سپس از طرح اصلاح اردوگاه بازديد نمودم و با ماشين در قسمت‌هاى مختلف اردوگاه گردش کردم.
ساعت ده‌ونيم به دفتر رسيدم.آقاى [علی محمد] بشارتى آمد. تذكرى دربارة وزراى كابينه و انتقاد از توقعات زياد خط راست داشت. آقاى [جواد] اژه‌اى آمد. دربارة وزراى فرهنگ وآموزش عالى و كشور تذكر داد و افرادى را معرفى كرد. آقاى [اسدالله] بادامچيان آمد. ضمن ارايه تحليل، پيشنهادهایى براى تغييرات در كابينه در جهت تقويت خط راست داشت.آقاى مسيح مهاجرى هم آمد و كاملاً برعكس آقاى بادامچيان تحليل كرد و پيشنهادهای معكوس داشت. هر دو نوشته‌اى هم دادند.
دكتر هاشمى[گلپایگانی] براى دستور شوراى عالى انقلاب فرهنگى آمد. آقاى دكتر [حسن] حبيبى آمد. دربارة كابينه و سفرش به كردستان و بازديد از طرح‌هاى مهم شهردارى تهران صحبت شد.
عصر دكتر [محمدعلي] نجفى، [وزیر آموزش و پرورش] آمد. فكر انتقال به وزارت فرهنگ و آموزش عالى را دارد. ترجيح داد كه در وزارت آموزش و پرورش نماند. نظراتى دربارة بعضى از وزرا داشت. آقاى [علی] لاريجانى، [وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی] هم آمد دربارة وزارت ارشاد و بعضى وزارت‌خانه‌هاى ديگر حرف زديم. آقاى [عیسی] كلانترى، [وزیر کشاورزی] آمد. دربارة كشاورزى و مسايل عمومى كابينه حرف زديم. آقاى [هادی] نژادحسينيان آمد. با پيشنهاد رفتن به وزارت، موافق نيست و ترجيح مى‌دهد در صنايع سنگين بماند. در مورد بعضى از وزيران نيز نظر داد.
جلسه تبصره 29 را داشتيم. دربارة فروش ارز وارداتى و بدون انتقال ارز و... تصميم گرفتيم. شب را در دفترم ماندم و كارها را انجام دادم.
سال ۱۳۷۳
از خانه به دفتر رفتيم. ساعت ده و نیم صبح، مسئولین كانون حمايت از بيماران هموفيلى و جمعى از بيماران و پزشكان آمدند. گزارشى دادند و سرود خوبى در وصف حال بيماران خواندند. من هم صحبت كردم؛ دلدارى‌شان دادم و وعده كمك.
شوراى خليج فارس جلسه داشت. حدود عملكرد و تصميمات گذشته را مرور كرديم و وضعیت آينده را ترسيم نموديم. عصر دكتر ولايتى، [وزیر امورخارجه] آمد. سئوالاتى دربارة افراد و كارها داشت. در جلسه هیأت دولت، كليات تصميم بيمه‌هاى اجتماعى تصويب شد. همچنین گزارش توفيقات كنترل جمعيت را شنيديم. مراجعات وزرا زياد بود.
شب، آیت‌الله خامنه‌اى میهمانم بودند. دربارة برنامه‌ريزي و ترويج تقوا و مبارزه با خرافات صحبت شد. مرورى بر طرح‌هاى آبيارى سفالى زيرزمينى و انتقال آب‌هاى مزاحم تهران به جنوب و نيز پيشرفت طرح‌هاى انرژى هسته‌اى داشتيم. ديروقت به خانه رسيدم.
سال ۱۳۷۴
با لغو سفر يزد، روز كممشغلهاي داشتم. با ديدن گزارش‌ها و بولتن‌ها و انجام كارهاي دفتر و چند برنامه كه اضافهكرديم، وقت پُر شد.
آقاي محسن رضايي، [فرماندهکل سپاه] آمد و طرح برخورد با ضدانقلاب در داخل خاك عراق را آورد. براي بررسي به دبيرخانه شورايعالي امنيت ملی ارجاع كردم. قرار شد، چند طرح براي تبديل آبياري‌ها به باراني و قطره‌اي در كهنوج و خوزستان و كرمانشاه، براي اعطای وام بياورند.
آقاي [اکبر] تُركان، [وزیر راه و ترابری] آمد و براي جبران كمي‌هاي اعتبارات، استمداد كرد. آقاي [یحیی]آلاسحاق، [وزیر بازرگانی]، براي اجازه توسعه ناوگان حمل و نقل دريايي استمداد كرد. آقاي [ابوطالب] شالچيان، [مشاور بازرگانی رییسجمهور] آمد. گزارش دو جلسه شوراي مشاوران اقتصادي را داد و براي آينده كسب نظر كرد. قرار شد احكامشان صادر شود.
عصر شوراي اقتصاد جلسه داشت. در مورد نرخ كرايه هواپيماها در داخل و خارج و توسعه ناوگان حمل دريايي و تأمين ريال طرح‌هاي عمراني شركت‌هاي دولتي، تصميم گرفتيم. آقاي زنجاني، [رییس سازمان برنامه و بودجه] آمد. در مورد استعفاي ايشان صحبت شد. به اختيار خودش گذاشتم. قرار شد بعداً جواب بدهد. با سياست‌هاي كنترلي اقتصادي، از قبيل تثبيت نرخ ارز و قيمت‌گذاري‌هاي ديگر موافق نيست.
آقاي [محسن] يحيوي، [نماینده تهران]، از مجلس، پيشنهادي را براي دادن اعتبارات خارجي به صورت درازمدت از سوي يك بانك خارجي آورد؛ براي بررسي به بانك مركزي فرستادم.
سال ۱۳۷۵
[آقای مودنگه]، وزير امورخارجه زيمبابوه آمد. از سوى آقاى [رابرت] موگابه، ریيسجمهور، از من براى سفر به آنجا دعوت كرد و گفت، بهتر است در برنامه كنفرانس سران براى انرژى خورشيدى هم شركت كنم و به شوخى گفت، در برنامه جشن تجديدفراش آقاى موگابه كه بعد از فوت همسرش در پيش است هم شريك باشيم. سن او را پرسيدم؛ گفت هفتاد و دو ساله است. گفتم حقيقتاً جشن دارد! سفر من را مثل سفر ریيسجمهور چين، در جهت مبارزه با سياست غرب كه مى‌خواهند آفريقا منزوى باشد، معرفى كرد و من هم تأييد كردم و خواستم كه با تشكيل كميسيون مشترك، موارد همكارى زيادى تنظيم كنند.
آقاى [عباسعلی] وكيلى، [رییس ستاد رسیدگی به امور آزادگان]، براى امور آزادگان آمد. توقعات زيادى داشت و سخت اظهار اطاعت و وفادارى نمود. از آقاى [علیاکبر] ابوترابى شاكى است. آقاى [ابوالفضل] توكلى‌بينا، [مشاور رییسجمهور در امور اصناف] آمد و در مورد امور ميدان تره‌بار و مسأله ماليات اصناف استمداد كرد. دكتر [حسن] حبيبى آمد. در مورد مسایل ارز و وام‌ها و امور سياسى مذاكره كرديم. عصر براى مراسم فارغ‌التحصيلى، به مركز ناجا [= نیروی انتظامی جمهوری اسلامی] رفتيم. دو ساعت آنجا بوديم. برايشان سخنرانى كردم و جوايز را اهدا نمودم.
به خانه آمدم. فاطى از كانادا تلفن كرد و گفت، دكتر او را مرخص كرده است. خانم دكتر منصوريان و دكتر ابوسعيدى هم صحبت كردند. توصيه به مراعات دستورات پزشك كردند. اين روزها براى معده‌ام دارو مى‌خورم که باعث اندكى سرگيجه شده است. در موقع سان ديدن در مراسم ناجا، در اثر سرگيجه، گاهي از مسير منحرف مي‌شدم. سعي داشتم همراهان متوجه نشوند.
سال ۱۳۷۶
از منزل براى بهره بردارى از چند طرح مهم نظامى به کارخانه صنایع نظـامى شـهید کلاهدوز رفتیم. پس از مراسم نظامى اسـتقبال و برگیـرى پـرده از لـوح، از خـط سـاخت نفربـر بـراق بازدید کردیم، نفربر آبى و خاکى پیشرفته اى با طراحى و ساخت خودمـان، بـا ظرفیـت 16 نفر و 13 تُن وزن در انواع نفربر رزمى و آمبولانس و مهمات‌بـر و خمپـاره انـداز و تاوانـداز و... ساخته‌اند، همچنین خط مونتاژ نفربر رزمى پى.ام. پى روسى را دیدیم. سپس خط بهینه سازى تانک ها از انواع شرقى کـه بـا ایـن بهینـه سـازى، شـبیه تانـک هـاى پیشرفته تى - 72 مى شوند و نیز تانک خرمشهر که با بهینـه سـازى تانـک تـى - 72 بـه دسـت
مى‌آید. سپس بازدید از توپ های خودکشىشی رعد 1 و رعد 2 اولـی کـه روى بـراق سـوار 1 شده با توپ 122 و دومى بهینه‌سازى توپ 155 آمریکایى است.
سپس تانک و نفربرها و توپ ها و ادوات از مقابل مـا رژه رفتنـد. خیلـى خـوب و باشـکوه دستاوردهاى صنایع دفاعى را نمایش دادند. در مراسـم گـزارش آقـاى [محمـد ] فروزنـده، [وزیر دفاع] را شنیدیم. چند نشان و لوح تقدیر اهـدا نمـودم و در اهمیت صنایع دفاعی و نوآوری‌ها صحبت کردم.
از آنجـا بـه مرکـز تحقیقـات و آمــوزش و تـرویج کـشاورزى در کـرج رفتـیم. از چنــد آزمایشگاه و نمایشگاه تحقیقات ژنتیک در اصلاح گونـه هـاى کـشاورزى ، بـاغى و زراعـى بازدید کردیم، پیشرفتهاى خوبى دارند. چندگونه گندم ، جو، ذرت و ... اصلاح نژاد شـده به منظور مقاوم شدن در مقابل آفات و بیمارى ها و اضافه شدن محصول و نامـه هـاى جدیـد آنها را تصویب و امضا کردم . پس از نماز و ناهار ، مرکز کنفرانسهـاى بـین المللـى وزارت
[کشاورزی] را افتتاح کردم. گزارش دکتـر [عیـسی ] کلانتـرى ، [وزیـر کـشاورزي ] و دکتـر رادمنش، [معاون تحقیقاتی وزارت کشاورزی] از دستاوردهـاى خـوب بخـش کـشاورزى را شنیدیم. برایشان صحبت و از دستاوردها تشکرکردم.
براى افتتاح آزاد -راه تهران ساوه پرواز کردیم. در مراسم ، گزارشهـاى مهنـدس ترکـان ، [وزیرراه و ترابري ] و سردار دانایی‌فـر، [فرمانـده قرارگـاه سـازندگی خـاتم الانبیـا] و آقـای آرامى، رییس بانک ملت را شنیدیم . من هم در اهمیت سـاخت آزادراه و سـرمایه گـذارى بانکها و آثار مهم شرکت سپاه در اجراى طرحها صـحبت کـردم .
خـط راه آهـن بـه شـهر صنعتى کاوه هم افتتاح شد.به دفترم رفتم تا شب کارها را انجام دادم و به خانه آمدم.
ماشالله براي درمان به انگليس مشرف شده بودند