روزنامه اینترنتی فراز نوشت: از هفتم مرداد که یک کارگر در پتروشیمی ماهشهر به نام ابراهیم عرب‌زاده جان خود را بر اثر گرمازدگی از دست داد تا چند هفته قبل از آن که در ۲۲ خردادماه، کارگری به نام عمران روشنی مقدم در میدان نفتی یادآوران هویزه، در غرب خوزستان، پس از آنکه نتوانست دستمزد معوقه‌اش را بگیرد، خود را در محوطه یکی از چاه‌های نفت دار زد، رفته رفته آشفتگی در سختی کار و چالش‌های مزدی کارگران پالایشگاه‌های جنوب کشور به رسانه‌های ملی رسید. حالا هم در سه روز گذشته، اعتصاب کارگران چند پالایشگاه نفتی در جنوب کشور به صورت سلسله وار، حسابی خبر ساز شده است. در این میان اما پای شرکت‌های پیمانکاری و چالش‌های روابط کار و کارفرمایی نیز برجسته شده است.
گسترش اعتراضات کارگری در جنوب
چند روزی است که رسانه‌ها از اعتصاب در بعضی از پالایشگاه‌های جنوب ایران خبر داده‌اند. صبح شنبه ۱۱ مرداد بود که شماری از کارگران در پالایشگاه نفت سنگین قشم، پارسیان لامرد، پالایشگاه آبادان، و فازهای ۲۲ و ۲۴ پارس جنوبی کنگان دست از کار کشیده‌اند. فیلم‌هاو تصاویر این اعتراضات نیز در رسانه‌های رسمی و فضای مجازی نیز به صورت گسترده‌ای دست به دست می‌شد.
برخی فعالان کارگری گزارش داده‌اند که در روزهای گذشته، با وجود هشدار درباره وضعیت گرمای هوای ۵۰ درجه سانتی‌گراد و تاکید بر کم کردن ساعات کار در شرکت و پالایشگاه‌ها، کارگران تمام روز مشغول به کار بودند. در این میان، فرماندار ماهشهر درباره گرمای شدید هوا و وظیفه پیمانکاران برای مراقبت از کارگران گفته بود که «کمیته بحران استان به کاهش ساعت کاری تاکید کرده، اما کارگران ۱۲ ساعت در روز را در محل کار با تحمل گرمای طاقت فرسا حضور پیدا کرده‌اند که بدون شک با اهمال‌کاران نسبت به این مسئله برخورد خواهد شد.»
اما اعتصاب کارگران پالایشگاه‌ها و صنایع پتروشیمی جنوب ایران برای روز دوم نیز ادامه یافت و دامنه آن به کارگران چند پالایشگاه دیگر نیز کشیده شد. روز یکشنبه ۱۲ مردادماه، بسیاری از کارگران پالایشگاه جفیر در نزدیکی اهواز هم به اعتصاب کنندگان پالایشگاه‌های آبادان، نفت سنگین قشم، پارسیان لامرد و فازهای ۲۲ و ۲۴ پارس جنوبی پیوستند. همچنین فعالان کارگری خبر داده‌اند که فاز ۱۴ پارس جنوبی هم به اعتصاب‌ها پیوسته است. این اعتصاب‌ها به طور پراکنده از هفته پیش آغاز شده بود اما شنبه ۱۱ مرداد در اقدامی هماهنگ کارگران چند پالایشگاه و مرکز اقتصادی جنوب ایران اعتصاب خود را آغاز و اعلام کردند تا رسیدن به خواسته‌هایشان به کار باز نخواهند گشت. روز چهارشنبه نیز گزارش شد که پرسنل میدان نفتی آزادگان شمالی در هویزه در استان خوزستان به دلیل تعویق حقوق و عدم رسیدگی به مطالباتشان دست از کار کشیدند. در پی آنان کارگران و کارکنان پالایشگاه پارسیان و پتروشیمی اتمرد در استان فارس به حرکت اعتراضی کارگران میدان نفتی آزدگان شمالی پیوستند. همزمان کارگران پالایشگاه های فازهای ۲۲ و ۲۳ پارس جنوبی کنگان و بخشی از کارگران پروژه ای آبادان دست به اعتصاب زدند.
رسانه‌ها گزارش دادند که در پالایشگاه نفت سنگین قشم در استان هرمزگان هم کارگران در اعتراض به تعویق دستمزد خود دست از کار کشیده و اعتصاب کرده اند. بنابر خبرهایی که در شبکه های اجتماعی انتشار یافته در اعتصاب اخیر کارگران شرکت آذران گستر و شرکت آویژه صنعت در پالایشگاه نفت سنگین قشم، شرکت آی.جی.سی در پالایشگاه آبادان، شرکت اکسیر صنعت در فاز ١٣ در اسلکه تنبک، شرکت سینا صنعت در پتروشیمی پارس فنل، سیکل ترکیبی ارومیه، پتروشیمی سبلان، شرکت تناوب در فاز ١۴، شرکت پتروهمگام ماهشهر، پتروشیمی بوعلی و پتروشیمی هنگام دست از کار کشیده‌اند. کارگران پارس جنوبی نیز از صبح روز شنبه دست به تجمع زده‌اند. اکثریت کارگرانی که در عسلویه و منطقه پارس جنوبی مشغول کار هستند از شهرهای دیگر برای یافتن کار به این منطقه آمده‌اند و به دلیل دوری از محل زندگی مجبورند ماه‌ها دوری از خانواده را برای تامین هزینه‌های زندگی تحمل کنند. این کارگران در شرایط سخت و با کمترین امکانات در کمپ های کارگری زندگی می‌کنند. حقوق معوقه یکی از خواست‌های آنان است.
پیمان‌کاری‌ها، ریشه اعتراضات مزدی
«کارگران شرکت‌های پیمانکار در جنوب را متهم می‌کنند که متناسب با سودی که دریافت می‌کنند، مزایای کارگران را نمی‌دهند.» این یکی از اصلی‌ترین محورهای اعتراضات مزدی در اعتصاب‌های اخیر در مناطق جنوبی کشور است.
به گزارش ایلنا اما یکی از مدیران شرکت پالایشگاه نفت سنگین قشم درباره دلایل تجمع کارگران این پالایشگاه گفته: «کارگران صرفا خواهان افزایش حقوق خود هستند، نه اینکه معوقات داشته باشند. البته پیش از این کارگران بر سر میزان دستمزد خود با مدیریت شرکت به توافق رسیده بودند اما حالا مدعی هستند که مجدد باید افزایش دستمزد داشته باشند.» این در حالی است که منابع محلی گفته‌اند که کارگران پالایشگاه نفت سنگین قشم برای چند پیمانکار مختلف کار می‌کنند و این پیمانکاران در ماه‌های گذشته دستمزد آنها را به صورت منظم پرداخت نکرده‌اند.
بر اساس گزارش‌ها، آن بخش از کارگران که به صورت پروژه‌ای و با قرارداد موقت و یا بدون قرارداد توسط پیمانکاران به کار گرفته شده‌اند، همیشه دیر کرد پرداخت دارند و با توجه به این که از هیچ گونه حمایت قانونی برخوردار نیستند صدایشان علیه شرایط حاکم بر محیط کاری به جایی نمی‌رسد. به گزارش خبرنگار ایلنا، افول شرایط کار در جنوب، بدون تردید حاصل رشد بی امان شرکت‌های پیمانکاری است. در حال حاضر با مقررات زدایی از قوانین کار در مناطق آزاد و ویژه اقتصادی و با هجوم شرکت‌های پیمانکاری به گونه‌ای که شاید بتوان گفت سه چهارم کارگران نفت و گاز طرف قرارداد با این شرکت‌ها هستند، نه تنها در یک دهه گذشته از سطح دستمزد و مزایای شغلی کارگران نفتی کاسته شده بلکه امنیت شغلی، روانی و جانی این کارگران به سادگی در معرض خطر قرار گرفته است. بنابر همین گزارش شرکت‌های پیمانکاری در بخش نفت و گاز که اتفاقاً هنوز یکی از سودآورترین بخش‌های اقتصاد ایران است، حتی خود را موظف به رعایت قوانین و آیین نامه‌های ساعات کار و کاهش این ساعات به خاطر گرمای بالای ۵۰ درجه جنوب نمی‌دانند؛ به عبارت دیگر، این شرکت‌ها که به دنبال سودآوری هرچه بیشتر هستند، تابع هیچ قانون و مقرراتی نیستند و حمایت لازم (حتی بسیار حداقلی در حد کاستن از ساعات کار برای ممانعت از گرمازدگی) از کارگران خود صورت نمی‌دهند.
حالا درست در میانه بحران کرونا و در موج دوم این بیماری در کشور و گرمای بی‌سابقه هوا در مناطق جنوبی، کارگران این شرکت‌ها در مهم‌ترین پالایشگاه‌های نفتی جنوب کشور خواستار وضعیت خود هستند. باید منتظر ماند و دید که آیا دولت به عنوان ضلع سوم و ناظر بر روابط کارگر کارفرمایی، چه مداخله‌ای را برای بهبود وضعیت این دسته از کارگران انجام خواهد داد.
