خیلی از كلیهها در درون خود سنگ دارند، اما علائمی بروز نمیدهند و شخص تا سالها از وجود سنگ مطلع نمیشود یا از آن شكایتی ندارد. اما داستان دردناك و آزاردهنده سنگ كلیه از جایی شروع میشود كه این ذرات رسوبی بههم فشرده كه غالبا از جنس اگزالات كلسیم هستند، از كلیه خارج شده و وارد حالب شوند. آنجاست كه درد ناشی از سنگ كلیه امانتان را میبرد.
البته داستان دردناك سنگ كلیه از یك بیتوجهی ظاهرا ساده در سبك زندگی شروع میشود؛ از مصرف كم مایعات و كمتحركی. حال اگر این عوامل با گرما و بالارفتن دما در تابستان و در واقع از دست رفتن بیشتر آب بدن توأم شود، خطر ایجاد سنگ كلیه نیز شدت میگیرد.خطر بروز سنگ كلیه در افراد مستعد در فصل تابستان موجب شد تا با دكتر حجت سلیمی، اورولوژیست گفتوگو كنیم.
چرا خطر سنگ كلیه با افزایش دما و بهویژه در تابستان بیشتر میشود؟
بدون شك در فصول گرم و با افزایش دما احتمال بروز سنگ كلیه بیشتر میشود.علت این است كه بدن بیمار كمآب میشود و كلیهها دیگر نمیتوانند ادرار را بهصورت رقیق دفع كنند. این مسأله باعث رسوب مواد اولیه سنگساز در كلیهها میشود و این رسوب به هم میچسبد و به مرور زمان باعث تشكیل سنگ كلیه میشود. پس یكی از عوامل سنگسازی افزایش دمای محیط، تعریق و كمآب شدن بدن است.
كسانی كه مستعد سنگ كلیه هستند باید در فصل گرما چه موارد تغذیهای و تحركی را رعایت كنند؟
این افراد باید مایعات زیاد مصرف كنند تا ادرارشان رقیق باشد.البته اینكه حجم مایعات مورد نیازشان چقدر است، بستگی به میزان تعریق، تحرك و میزان از دست دادن آب بدن دارد. اما آنقدر باید آب مصرف شود كه ادرار به رنگ زرد مایل به سفید باشد. در برخی افراد با مصرف پنج لیوان و در برخی دیگر با ده تا 12 لیوان آب ممكن است این شرایط ایجاد شود.نشانه مهمی كه دلالت بر این دارد كه كلیهها كمآب نیستند، رنگ روشن ادرار است.
البته افراد باید برای پیشگیری از كمآب شدن كلیهها نكات تغذیهای را رعایت كنند. از جمله آنكه مصرف گوشت قرمز، نمك، شكلات، مغزهای آجیلی، گردو و اسفناج مضر است و از لیموترش و گریپفروت بهتر است استفاده كنند.
اولین و مهمترین نشانههای سنگ كلیه چیست؟
بستگی به محل و اندازه سنگ دارد. معمولا سنگهایی كه داخل كلیه ایجاد میشود دردهای شدیدی ندارند یا فرد فقط درد مبهمی در پهلوها احساس میكند.
به بیان دیگر كسانی كه سنگ كلیه دارند ممكن است بدون علامت باشند. بنابراین توصیه میشود افرادی كه سابقه فامیلی سنگ كلیه دارند بهصورت دورهای از این نظر بررسی شوند.اما سنگهایی كه ریزتر هستند، حركت میكنند و وارد كلیه میشوند، بیمار را دچار علائمی مانند درد شدید پهلو و كشانه ران، خون در ادرار و سوزش ادرار میكنند. اگر این سنگها كوچك باشند و حالب باریك نباشد ممكن است خودبهخود دفع شوند. اما اگر سنگ بزرگ و قطر حالب كم باشد، دفع سنگ باید از طریق جراحی صورت بگیرد.
مؤثرترین اقدامات اولیه و ثانویه برای پیشگیری از بروز سنگ كلیه چیست؟
یكی از اقدامات پیشگیریكننده در افرادی كه مستعد سنگسازی هستند این است كه آب زیادی بنوشند. ثابت شده است نوع آبی كه افراد مصرف میكنند فرقی ندارد و میتواند آب معدنی یا آب لولهكشی باشد. اما باید نكات تغذیهای را نیز رعایت كنند.نكته مهم دیگر آن كه بیشتر سنگها اگزالات كلسیم هستند و بر خلاف تصور بسیاری از افراد، مصرف لبنیات در افراد مستعد سنگ كلیه مضر نیست و در حد معمول باید مصرف شود. مصرف متعادل لبنیات نیز باعث پیشگیری از تشكیل سنگ كلیه میشود.
اما درمورد پیشگیری ثانویه، پیگیری دورهای نیاز است. یعنی افراد باید چكاب و سونوگرافی شوند و رژیمشان را نیز رعایت كنند. وقتی سنگسازی مكرر است به تعیین جنس سنگ و آزمایش ادرار از لحاظ شیوههای دفعی نیز نیاز است. برخی سنگ كلیهها خاص هستند كه در این موارد باید از داروهای خاصی استفاده شود.
آیا توصیههای طب سنتی در دفع سنگ كلیه مؤثر است؟
در كتب علمی بهره گیری از روشهای طب سنتی در پیشگیری و دفع سنگ كلیه توصیه نشده است و اثر ثابتشدهای ندارد. البته فقط بر مصرف زیاد مایعات در طب سنتی تاكید شده است.
كدام دسته از مشاغل با خطر بیشتری از حیث بروز سنگ كلیه همراه است؟مشاغلی كه با گرمای زیاد همراه هستند، مانند نانوایی، آشپزی و كسانی كه فعالیت شغلیشان كنار كورههاست با خطر بیشتری از این حیث مواجه هستند. همچنین افرادی كه بهصورت طولانی پشت میز مینشینند و تحرك كمی دارند در خطر بیشتری از نظر ابتلا به سنگ كلیه هستند.
فردی كه كلیهاش سابقه سنگسازی دارد از روی چه نشانههایی میتواند بفهمد كلیهاش دوباره شروع به سنگسازی كرده است؟
سنگهای كلیه معمولا بیعلامت هستند، مگر اینكه ابعاد سنگ زیاد باشد یا عفونی شود كه با درد همراه خواهد بود. برخی علائم مثل ادرار خونی، عفونتهای مكرر و دردهای پهلو در كسانی كه سابقه ابتلا به سنگ كلیه دارند ممكن است ناشی از تشكیل سنگ جدید باشد.
در مورد سنگهای حالب هم دردهای شدید، تهوع، استفراغ، ادرار خونی و سوزش ادرار از علائم محسوب میشود. در این موارد شرایط بهگونهای است كه بیمار حتما متوجه دفع سنگ خواهد شد. اما نكته خاموش این داستان مربوط به سنگهایی است كه در كلیه وكاملا بیعلامت هستند. در چنین مواردی به هرگونه درد ناگهانی پهلو یا وجود خون در ادرار باید توجه و با مراجعه به پزشك علت آن را پیگیری كرد.
روزنامه جام جم