روزنامه اینترنتی فراز نوشت: همان زمان که شمارش آرا انتخابات ریاست جمهوری آمریکا از پیش بودن نامزد دموکرات‌ها در برابر رقیب جمهوری خواهش حکایت داشت، تا دو روز پس از اعلام پیروزی بایدن در این انتخابات، روند نرخ ارز به‌طور چشم‌گیری رو به سقوط بود. اما به ناگاه در دو روز گذشته قیمت ارز بازهم دستخوش تغییر به‌سوی بالا شد، تغییر مسیری که برخلاف پیش‌بینی‌ها بود و سبب شد تا بسیاری از مردم غافلگیر و متعجب شوند. در این میان واکنش دولتی‌ها به این کاهش‌ها و افزایش‌های نرخ دلار نیز جالب‌توجه بود تا جایی که بانک مرکزی بیانیه‌ای صادر کرد و همچنین عبدالناصر همتی رئیس این نهاد مالی و محمود واعظی رئیس دفتر رئیس‌جمهور نیز از تریبون رسانه‌ها سخن گفتند. این‌همه در حالی بود که برخی کارشناسان دلایل فنی را در این تغییر نرخ دارای وزن بیشتری می‌دانند و در سوی دیگر کارشناسانی هستند که شرایط سیاسی را جدای از فضای احساسی انتخاب بایدن ارزیابی می‌کنند.
تلاش بانک مرکزی برای اطمینان بخشی در قالب یک بیانیه
به گزارش فراز، روز گذشته بانک مرکزی در بیانیه‌ای که رسانه‌ها آن را مهم ارزیابی کرده‌اند به تغییر شیب نرخ ارز واکنش نشان داد و با تأکید بر اینکه روند نزولی نرخ ارز تداوم دارد، اعلام کرد: «برخی با انتشار اخبار و شایعات سعی در بر هم زدن چشم‌انداز کاهش ریسک‌های غیراقتصادی دارند تا به هر شکل ممکن از کاهش نرخ بازار جلوگیری کنند.»
بانک مرکزی در واکنش به شایعات ارزی اعلام کرد: «باوجود روند نزولی اخیر در بازار که البته مانند هر روندی در مقطعی از زمان با اصلاح روبرو می‌شود، برخی به‌غلط این‌گونه القا می‌کنند که سطوح مشخصی از نرخ بازار، کف قیمتی بانک مرکزی است.»
بانک مرکزی تأکید کرده است: «نرخ‌های ارز در بازار، مطابق بنیادهای اقتصاد نیست و ریزش حدود ۲۵ درصدی قیمت ارز طی یک هفته در بازار، دلیلی برای اثبات تأثیرگذاری کاهش ریسک‌های غیراقتصادی بر روی کاهش قیمت بازار به سمت نرخ تعادلی پایین‌تر است. برخی درصدد جبران زیان ناشی از فروکش کردن چشمگیر انتظارات منفی در بازار ارز کشور و متعاقباً سایر بازارها هستند. اما می‌توان تأکید کرد که روند نزولی شکل‌گرفته و ثبات در بازارهای دارایی باوجود مقاومت‌ها، تداوم خواهد داشت.»
بانک مرکزی در اطلاعیه اعلام کرد که نهادهای مسئول باید گروه‌هایی را که سعی دارند با ایجاد شایعات و القائات، نگذارند کام مردم از ایجاد فضای باثبات در اقتصاد کشور شیرین شود را شناسایی کنند.
در ادامه این اطلاعیه آمده است: بانک مرکزی همزمان با روند کاهش ریسک‌های غیراقتصادی، باقدرت و توان بیشتری قیمت بازار را به سمت نرخ‌های پایین‌تر که متکی بر عوامل بنیادین اقتصاد است، هدایت می‌کند و بدیهی است با استمرار عرضه بانک مرکزی، پتروشیمی‌ها، فولادی‌ها و سایر صادرکنندگان و گشایش‌های ارزی در جریان، بازار ارز از ثبات بیشتری برخوردار خواهد شد.
واکنش‌های رسانه‌ای دولتی‌ها
جدا از واکنش رسمی که از سوی بانک مرکزی در قالب بیانیه صورت گرفت، رییس این نهاد مالی و برخی دیگر از مقامات دولتی نیز از ظرفیت رسانه‌ها برای رساندن رویکرد و نگاه دولت به وضعیت بازار استفاده کرد. عبدالناصر همتی رئیس‌کل به بانک مرکزی روز گذشته در گفتگو با روزنامه ایران که ارگان رسمی دولت است، بابیان اینکه از هفته‌های قبل پیش‌بینی می‌شد نرخ ارز وارد مرحله نزولی خود شده است و آثار فشار حداکثری متغیرهای بر آن رو به محو شدن است، گفت: نرخ ارز متأثر از ریسک‌های غیراقتصادی به میزان زیادی از سطح تعادلی خود خارج‌شده بود و برای من مشخص بود که با چشم‌انداز رفع موانع، اثر متغیرهای غیراقتصادی بر قیمت ارز، تقلیل یافته و نرخ مبتنی بر عوامل پایه‌ای اقتصاد خواهد شد.
او در ادامه افزود: بانک مرکزی اجازه خواهد داد تا انتظارات مثبتی که اکنون وجود دارد و موجب خلق روند نزولی شده است، کاملا تخلیه شود. درعین‌حال که معتقدیم با کاهش ریسک‌های برون‌زا و تعیین نرخ ارز بر مبنای متغیرهای اقتصادی، دست بانک مرکزی برای مدیریت بازار بسیط‌تر خواهد شد و درنتیجه ثبات بازار بیش از گذشته نمود پیدا خواهد کرد.
اگرچه که رییس بانک مرکزی در این گفتگو تلاش کرد تا نوید تعادلی شدن نرخ ارز را بدهد و اطمینان‌بخش سخن بگوید اما او ترجیح داد تا به دلایل افت‌وخیز بازار اشاره ای نداشته باشد، موضوعی که برخی محافل از دست پنهان دولت در آن می‌گویند و معتقدند افزایش نرخ‌ها در این بازار به سود دولت است. به سبب همین گفته‌ها بود که محمود واعظی رئیس دفتر رئیس‌جمهور در نقش پاسخگو ظاهر شد و به پایگاه اطلاع‌رسانی دولت گفت: این ادعایی است که هر چند وقت یک‌بار از سوی برخی محافل علیه دولت مطرح می‌شود درحالی‌که هم طراحان و هم منتشرکنندگان آن می‌دانند چنین حرفی چقدر غلط، متناقض و بی‌اساس است.
او افزود: ادعای تمایل دولت به گرانی ارز در درون خود دارای تناقض است. دولتی که تمام هم‌وغم خود را بر کنترل قیمت کالاهای اساسی و تأمین مواد اولیه کارخانجات قرار داده، چطور ممکن است متمایل به افزایش نرخ ارز باشد. دولت نه‌تنها از گرانی ارز هیچ نفعی نمی‌برد، بلکه بارها کرده که نرخ فعلی ارز را غیرواقعی و زیان‌بار می‌داند.
رئیس دفتر رئیس‌جمهور طرح چنین ادعایی علیه دولت را کاملاً مغرضانه دانست و اذعان داشت: این تحلیل مغرضانه زاییده ذهن کاسبان تحریم و سوداگرانی است که به دنبال متلاطم کردن جو بازارهای مختلف و انحراف افکار عمومی هستند.
رئیس دفتر رئیس‌جمهور در پایان خاطرنشان کرد: دولت همواره به دنبال ثبات در اقتصاد، مبارزه با تورم، کاهش فشارهای معیشتی به مردم و رونق تولید بوده و از همین منظر، همیشه تلاش کرده از نرخ‌های غیرواقعی ارز فاصله گرفته و به‌سوی قیمت واقعی و همخوان با واقعیت‌های اقتصادی کشور حرکت کنیم.
دلایل تکنیکال و دلایل سیاسی مؤثر از نگاه کارشناسان
افزایش یک‌باره نرخ دلار در بازار جدای از آنکه برخلاف انتظار عموم صورت گرفت اما کارشناسان را نیز به دودسته تقسیم کرد؛ کارشناسانی که معتقد به متغیرهای فنی بازار در جابجایی نرخ‌ها هستند و کارشناسانی که معتقدند عوامل سیاسی فضای احساسی را کنار زده و سبب شده نرخ‌ها صعودی شود.
برخی کارشناسان در دسته اول این افزایش نرخ را تنها اصلاحی موقت در مسیر نزولی دلار می‌دانند و معتقدند این بازار طی روزهای آتی بار دیگر با افزایش فروش مواجه خواهند شد. از نگاه این عده زمانی که قیمت‌ها به یک‌باره نزولی می‌شوند، بسیاری از معامله‌گران دچار ضررهای سنگینی شده و درنتیجه سعی می‌کنند با بالا آوردن قیمت‌ها کمی از میزان زیان خود بکاهند. درواقع آنها در قیمت‌های بالایی عموماً اقدام به خرید کرده‌اند و افت شدید قیمت‌ها، به آنها فرصت فروش نداده است. آنها برای فروش دلارهای بالا خرید، تحرکات خود را در بازار بالا می‌برند. زمانی که این دسته در اصطلاح معامله‌گران، مال خود را خالی می‌کنند، بازار بار دیگر در مسیر نزولی قرار می‌گیرد. نمونه‌های بسیاری در تأیید گفته‌های این کارشناسان می‌توان یافت، ازجمله اینکه بسیاری از دلالان خیابانی بازار ارز که بخش بزرگی از آنها واسطه فروش هستند، در طول سه روز گذشته تلاش داشتند تا دلارهای مردم را گران‌تر از نرخ‌های جاری بخرند تا بتوانند سطح قیمتی را بالا بکشند و در سوی دیگر بتوانند دلارهای خود را با نرخ بالاتری بفروش برسانند.
همچنین برخی دیگر از این دسته، معتقدند یکی از عواملی که کمک کرده تا قیمت دلار در بازار افزایشی شود، رشد نرخ حواله درهم است. باید بدانید که هرروز معامله‌گران تا ساعت ۱۱ صبح صبر می‌کنند تا نرخ حواله درهم از دوبی اعلام شود. بعد با توجه به نرخ برابری ثابت این ارز در برابر دلار، نرخ اعلام‌شده دوبی در نرخ برابری درهم به دلار ضرب می‌شود و نرخ دلار در بازار ایران اعلام می‌شود. بنابراین نرخ حواله درهم بر قیمت دلار در کشور مؤثر است و افزایش و کاهش آن می‌تواند موجب افزایش یا کاهش قیمت دلار شود.
نرخ حواله درهم روز یکشنبه به بالای ۷ هزار تومان بازگشت که یک سیگنال مهم افزایشی برای بازیگران بازار داخلی بود. قیمت حواله درهم و دلار در بازار داخلی با یکدیگر رابطه مستقیم دارند و به‌صورت سنتی، افزایش یکی منجر به رشد دیگری می‌شود. زمانی که درهم بالای مرز ۷ هزار تومانی قرار دارد، ارزش دلار در بازار سبزه‌میدان نمی‌تواند زیر کانال ۲۵ هزار تومان نوسان کند. درنتیجه یکی از سیگنال‌هایی که در روزهای آتی می‌تواند منجر به ریزش دلار شود، رفتن درهم به زیر مرز حساس ۷ هزار تومانی خواهد بود و در سوی مقابل افزایش نرخ درهم سیگنال صعودی به نرخ معامله‌ای دلار در سبزه‌میدان می‌دهد.
اما در سوی دیگر کارشناسانی قرار دارند که عوامل و متغیرهای سیاسی را مؤثر در خیز دوباره نرخ‌ها می‌دانند. آنها پیچیدن این خبر در بازار را که ترامپ رئیس‌جمهوری فعلی امریکا قصد دارد در مدت باقی‌مانده از دولتش تحریم‌ها علیه ایران را تشدید کرده و بر آنها بی افزاید را عامل تأثیرگذاری در افزایش نرخ‌ها می‌دانند.
دسته دیگری از این کارشناسان می‌گویند معامله گران بازار این را خوب می‌دانند که تا بایدن پا به کاخ سفید بگذارد و تصمیم بگیرد به برجام بازگردد، صرف‌نظر از اینکه شرط بازگشتش چه باشد، بسیار زمان می‌برد. ضمن اینکه هنوز درباره مذاکرات احتمالی سؤالات زیادی وجود دارد ازجمله اینکه آیا دولت فعلی تن به مذاکره می‌دهد یا باید منتظر دولت بعدی بود؟ آمریکا برای بازگشت به برجام چه امتیازاتی را طلب خواهد کرد و…پس طبیعتاً با توجه به شرایط حال معامله می‌کنند نه به امید آینده.
جدای از اینکه کدام‌یک از عوامل را در جست و خیز بازار ارز مؤثر بدانیم باید به گفته‌های عموم کارشناسان در لزوم نقش کنترلی مرکزی در این میان توجه کنیم. این کارشناسان می‌گویند لازم است بانک مرکزی با رصد بازار، نسبت به نوسانات نرخ ارز حساس باشد و با نوسان گیری مانع از ایجاد نوسانات شدید در بازار شود حالا می‌خواهد کاهشی باشد یا افزایشی.
آنها معتقدند حتی اگر نرخ واقعی بسیار کم‌تر از نرخ‌های فعلی باشد، بانک مرکزی باید سعی کند بستری ایجاد کند تا این کاهش به‌تدریج صورت بگیرد که پایدار بماند. هرچند که این کارشناسان امکان ورود بازار ساز برای کنترل نوسانات شدید کاهشی در بازار را نیز بعید نمی‌دانند.
