او می گوید: خانواده ام نمی
دانند که من به دود قلیان معتاد شده ام. البته تاکنون به دعوت دوستانم چند
بار تریاک استفاده کرده ام ولی یک بار با خوردن قرص های شادی آور تا سه
روز در بیمارستان بستری بودم و از آن روز با خودم عهد بسته ام فقط از قلیان
استفاده کنم. البته در زمان ایجاد محدودیت از سوی خانواده و یا در صورت
نبودن قلیان، سیگار هم می کشم. آخر با دود و دم دمخور شده ایم و جدایی از
آن برای ما خیلی سخت است.
این روزها کشیدن قلیان بعنوان یک سرگرمی و در
نزد جوانان رایج شده است. قهوه خانه و سفره خانه های مخصوص کشیدن قلیان در
فاصله های نه چندان دور از هم در امتداد خیابانها و تفرجگاه ها به چشم می
خورند و از صبح تا شب از مردان و پسران جوان و حتی خانواده های اهل دود و
دم پر و خالی می شوند.
پیش نیاز مواد مخدر
بسیاری
از کار شناسان نظام سلامت در مورد روند رو به رشد کافه های قلیانی،
دودخانه ها و قلیان کشیدن قشر جوان نگرانند زیرا کشیدن قلیان، تخدیرکننده
است و برخی از این کار شناسان می گویند که این کار، جوانان را به کشیدن
مواد مخدر تشویق می کند.دکتر «فریده صبوری فرد» کار شناس اعتیاد در این
باره به خبرنگار ما می گوید: متاسفانه وجود قهوه خانه و سفره خانه های سنتی
قلیان کشی، دروازه شوم اعتیاد به مواد مخدر را به روی جوانان باز می کند و
حضور در این اماکن مقدمه اعتیاد های سنگین تر و غیرقابل بازگشت است.
وی
می افزاید: هم اکنون کار شناسان وزارت بهداشت و ستاد مبارزه با مواد مخدر
تخمین زده اند که بیش از 3 و نیم میلیون نفر در کشوربه مواد مخدر دخانی از
جمله قلیان معتاد شده اند که در صورت ادامه فعالیت این نوع کافه های
دودآلود، باید منتظر مرگ شادابی و شکوفایی در میان جوانان باشیم.
این
عضو نظام پزشکی با اشاره به اینکه کشیدن قلیان زمینه ساز اعتیاد است، تصریح
می کند: حداقل 100 نفر در هر روز در این مکانها از یک قلیان استفاده می
کنند و این راه مناسبی برای انتقال امراض مسری از یک نفر به افراد دیگر است
که باز هم شاهد بالا رفتن هزینه های سلامت خواهیم بود.
چراغ سبز دولت به قلیان خانه ها
دکتر
صبوری با بیان اینکه همه ماعلاقه داریم برای ریشه کن کردن قلیان کشی با
دولت همکاری کنیم متذکر می شود: مسؤولان دولتی باید بدانند که هم اکنون
جوانان گاهی اوقات در کنار قلیان و همراه تنباکو، مواد مخدر، بخصوص چرس و
هرویین را هم در قهوه خانه ها مخلوط با تنباکوی قلیان و دود آن استعمال می
کنند و این به نابودی جوانان منجر می شود.
به گفته وی با توجه به
آنالیز انجام شده از مواد استعمال شده در این قهوه خانه ها شاهد بوده ایم
که از مواد افیونی و مخدر های نوپدید نیز در برخی موارد در چاق کردن قلیان
ها استفاده می شود که همین موضوع نگرانی های بعدی را در جامعه بدنبال خواهد
داشت. اما متاسفانه دولت با دادن اصلاحیه، قهوه خانه ها را از شمول اماکن
عمومی خارج کرده و قلیان کشی را بیش از پیش رواج داده است.
چند پک مهمان ما باش!
در
قهوه خانه ای در یکی از مناطق تفریحی و شمالی شهر، چهار نوجوان دانش آموز و
یا دانشجو، روی تخت زهوار دررفته ای لمیده و با حرص و ولع خاصی قلیان می
کشند. فضای صندلی ها و تختهای قهوه خانه پر از مردان جوان و هوای آن پر از
دود غلیظ تنباکوی میوه ای است که در قلیان ها می سوزد و بوهای عجیبی را در
فضا می پراکند.
یکی از این جوانان که حدود 20 سال سن دارد، دود تنباکو
را با اشتیاق و اشتهای خاصی بلعیده و لحظاتی بعد آن را حلقه حلقه در هوا
رها می کند که بلافاصله از سوی دوستانش با شلیک خنده های قهقهه ای مورد
تشویق قرار می گیرد و پس از ادای کلمات خاصی در مقام تشکر، صحنه را تکرار
می کند. این جوان در حالی که احساس می کند مورد توجه دیگران واقع شده با
دست تکان دادن و تعارف قلیان، به خبرنگار ما می گوید: بفرما، نمی خواهی چند
پک با ما بزنی؟
راستش را بخواهید؛ هم قلیان، هم سیگار و...
پس
از معرفی خودم به عنوان دانشجوی کارشناسی ارشد و جلب اعتمادش از اینکه
مطالب مورد سوال را علیه او استفاده نمی کنم، تحصیلات و نامش را می پرسم.
می گوید: علیرضا هستم. نمی خواهم نامم را در پایان نامه ات بیاوری اما هر
چیزی بپرسی راستش را می گویم.او در ادامه با بیان اینکه دانشجوی سال آخر
کاردانی است می گوید: من هر روز یا روز در میان با دوستانم قرار گذاشته
برای قلیان کشیدن به اینجا می آییم. این دانشجوی اهل دود اعتراف می کند
پولی را که پدرش به عنوان توجیبی می دهد صرف آمدن به قهوه خانه می کند و هر
بار قلیان کشیدن 2 تا3 هزارتومان برایش هزینه دارد. علیرضا ادامه می دهد:
خانواده ام نمی دانند که من به دود قلیان معتاد شده ام وگرنه، پول توجیبی
ام را نخواهند پرداخت و من دچار مشکل می شوم.از او در باره واژه «اعتیاد»
می پرسم و اینکه آیا احتمال مبتلا شدن به مواد مخدر را در آینده احساس نمی
کند؟ می گوید: حواسم به همه چیز هست. تا کنون به دعوت دوستانم چند بار از
تریاک استفاده کرده ام ولی یک بار با خوردن قرص های شادی آور و آسیب مغزی،
سه روز بی هوش در بیمارستان بستری بودم و از آن روز با خودم عهد بسته ام
فقط از قلیان استفاده کنم. البته سیگار هم در صورت نبودن قلیان و ایجاد
محدودیت از سوی خانواده ام، بناچار مورد استفاده قرار می گیرد.
وقتی تفریح دیگری نداریم، چرا قلیان نکشیم؟
«رامین»
یکی از دوستان علیرضا است. او نیز به خبرنگار ما می گوید: در این قهوه
خانه راحت تر هستیم تا در منزل. برای همین هم قرار می گذاریم. سه سال است
مدرک کار شناسی گرفته ام اما شغلی ندارم و اصلا به چیزی به نام ازدواج هم
نمی توانم بیندیشم. برای همین به اینجا می آیم. بیشتر هم مهمان دوستانم
هستم و تفریح دیگری برای ما وجود ندارد. اگر قلیان نکشیم چه کار کنیم؟ ما
به این کار عادت کرده ایم و هر کسی به تفریحی نیاز دارد.
«داوود» که
خودش را مالک قهوه خانه معرفی می کند نیز به خبرنگار ما می گوید: قلیان
کشیدن نه حرام است و نه ضرری دارد و فقط راه خوب و ساده ای برای وقت گذرانی
است. برای همین هم دولت آن را آزاد گذاشته است. او با بی خیالی و خونسردی
ادامه می دهد: تنباکوهای مصرفی ما از توتون عالی و اسانس عالی میوه ها از
جمله موز، توت فرنگی، سیب، خیار و گلابی ساخته شده به همین دلیل هیچ ضرری
برای مصرف کننده ها ندارد. بی شک این قهوه خانه دار و دیگر متصدیان این
مراکز که سود قابل توجهی از این کار به دست می آورند حاضر به از دست دادن
این سود نیستند. افراد زیادی روزانه به اینگونه مکانها می آیند که بیشترشان
جوان هستند. آن ها تفریح خودشان را غرق شدن در اتلاف وقت پای قلیان یافته
اند اما...
قهوه خانه ها در ایران
نگاه
ساده انگارانه به پدیده ای به نام قهوه خانه موجب میشود برخی فکر کنند این
مکان عمومی جایی است که گروه خاصی در ساعت های معین برای گذران وقت در
آنجا جمع شوند اما با توجه به پاتوق شدن قهوه خانه نمی توان انتظار داشت
فقط برای اوقات فراغت اینگونه تجمع ها را تشکیل شده باشند.
این مساله که
روزانه هزاران جوان از این قهوه خانه ها و سفره خانه های قلیانی استفاده
می کنند، بسیار نگران کننده است و این مکان ها ممکن است به صورت بالقوه به
مراکز خرید و فروش مواد مخدر و اعتیاد جوانان تبدیل شود. بررسی های انجام
شده در حوزه علوم اجتماعی نشان می دهد شرایط پاتوق ها بسته به شرایط
اجتماعی و سیاسی عوض شده و تعریف خاص خود را پیدا می کند. تقی آزادار مکی
استاد علوم اجتماعی دانشگاه تهران در کتاب «پاتوق و مدرنیته ایرانی» بعد از
بررسی موشکافانه و پژوهش مفصلی در باره پاتوق ها وقهوه خانه ها می نویسد:
«پاتوق موقعیتی است که در آن عده ای از افراد به طور آزادانه جمع شده و
برخلاف کارهای روزانه شان که به عنوان وظیفه و شغل به آن مشغول بوده اند به
فعالیت هایی می پردازند که از روی علاقه آن ها بوده و کمتر تناسبی با
وظایف شغلیشان دارد.»او در ادامه می آورد: «افراد درقهوه خانه و پاتوق ها
برخلاف آنچه در حوزه رسمی آموخته اند و رفتارشان متاثر از آن است، عمل می
کنند و در اصل، شرایطی که افراد را دور هم جمع می کند به منزله نوعی مقاومت
منفی است.»
همه یا بیشتر افراد در جامعه ما فرا تر از هر نوع چارچوب
اجتماعی، سیاسی، اخلاقی، فرهنگی نیاز به لحظه هایی متفاوت دارند؛ لحظه هایی
که خودشان باشند و آنچه می خواهند انجام دهند و بتوانند از چهارچوب های
متداول خانوادگی و شغلی خارج شوند. این موضوع نیاز به برنامه ریزی مناسب از
سوی نهادهای عمومی و اجتماعی و دولت دارد تا از این ظرفیت در جهت رشد
جامعه حداکثر بهره برداری صورت گیرد. کاری که متاسفانه تا کنون از سوی هیچ
نهاد رسمی یا غیردولتی جدی گرفته نشده است. به همین دلیل بیشترین ظرفیت
مکانهایی مانند قهوه خانه ها و سفره خانه های سنتی در اختیار افراد سودجو
برای ایجاد خاکریزی مستحکم در خدمت دود و دم، اعتیاد و وقت تلف کردن و در
نهایت پوچ شدن نسل جوان و آینده ساز جامعه قرار گرفته است.
به ما اجازه حرف زدن نمی دهند
«محمدحسن
شهسواری» با معرفی خود به عنوان دانشجوی سال آخر معماری به خبرنگار ما می
گوید: هرگز پدر و مادر به ما اجازه ابراز عقیده سالم را نداده اند. برای
همین حالا که وضعیت نیمه مستقلی یافته ایم برای اینکه ثابت کنیم حرفی برای
گفتن داریم از ابزاری به نام دود استفاده می کنیم.
«ر. صالحی» یکی دیگر
از افراد پردود و دم این قهوه خانه نیز به خبرنگار ما می گوید: اگر قلیان
بد است و برای سلامت ما زیان دارد چرا وزارت بهداشت برای ممنوع شدن آن
اطلاعیه نمی دهد و چرا رسانه ملی در این زمینه برای افراد نا آگاهی مثل من
برنامه تهیه نمی کند؟! وی با گاردگرفتن و حالتی اعتراض گونه نسبت به مطالب
تهیه شده در روزنامه ها می گوید: همه شما روز نامه چی ها برای بالا بردن
تیراژتان این گزارش ها را تهیه می کنید و هرگز به دنبال ریشه یابی قضیه
نیستید.
رسانه ها هم مقصرند
صالحی
ادامه می دهد: مثلا من که اینجا به دود و دخانیات و شاید مواد افیونی پناه
می آورم به دلیل دلخوشی از این مواد نیست بلکه نداشتن زمینه های کار، باعث
رو آوردنم به این مراکز شده است. من الان با 32سال سن و مدرک کار شناسی
صنایع دستی نتوانسته ام هیچ شغل و حرفه ای بدست بیاورم. از طرفی همه می
دانیم اگر آدم بیکار باشد زمینه بیشتری برای ورودش به محیط هایی مانند قهوه
خانه فراهم می شود.
«م. خانیکی» یکی دیگر از علاقه مندان تفریحات
دودآلود نیز به خبرنگار ما می گوید: فکر می کنید با رفتن من از این قهوه
خانه همه چیز درست می شوددر صورتی که خود دولت برای آزاد شدن قلیان - علیه
قانون جامع دخانیات مجلس -قانون تصویب کرده است؟وی که خود را دانشجوی
مدیریت معرفی می کند، می افزاید: آیا واقعا والدین از اعتیاد فرزندان خود
به قلیان بی خبرند؟ نخیر! در بحث افزایش معتادان نیز جای هیچ تعجبی نیست
چون مواد مخدر جدید و صنعتی و وفور مواد در جامعه از یک سو و دستیابی آسان
جوانان و عدم کنترل بچه ها از سوی والدین،روند رو به گسترش اعتیاد در جامعه
را باعث شده است.
