امام (ره)، مرحوم مطهری و بازرگان را مامور رسیدگی به آثار شریعتی کرد

استاد حوزه علمیه قم و کارشناس تاریخ اسلام با تاکید بر ضرورت تقریب مذهب یادآور شد: اگر می خواهیم منش و شیوه ائمه (ع) را در پیش بگیریم، باید رفتارمان همانند آنها باشد و ائمه (ع) هیچگاه با سایر مسلمانان قطع رابطه نمی کردند.

آیت الله محمدهادی یوسفی غروی در گفت وگو با خبرنگار شفقنا (پایگاه بین المللی همکاری های خبری شیعه) با بیان اینکه شیعه یک اقلیت است و نتایج تلاشش برای تقریب مذاهب به اندازه یک اقلیت در برابر یک اکثریت نسبت به سایر مسلمانان است، تصریح کرد: البته در هر دو طرف هم در طرف اقلیت و هم اکثریت هستند کسانی که موید تقارب و نزدیکی با هم هستند و آن را لازم و ضروری می دانند. هر چند که آفت یا ضررهایی هم داشته باشد.

وی با بیان اینکه عده ای هم هستند که با جنبه تقاربی موافق نیستند، اظهار کرد: مسلما عقلای شیعه و عقلای اهل سنت هر دو موافق با تقریب هستند و مثل هر دعوت دیگری یک عده موافق و یک عده مخالف در میان مردم دارند لذا مساله تقریب هم به همین شکل است و به عنوان چالش بین شیعه و غیرشیعه محسوب می شود.

استاد حوزه علمیه قم با تاکید بر اینکه در میان اهل سنت به عنوان اکثریت مسلمانان، عده ای به شدت مخالف تقریب هستند، بیان کرد: وهابی ها شدیدترین فرقه های اهل سنت از طایفه احمدبن حنبل هستند که شیعه را تکفیر کرده و از دایره اسلامی خارج می کنند. البته در میان طائفه حنبلی، شدت و ضعف در مقابل شیعه وجود دارد اما وهابی ها شدیدترین حنبلی ها در مقابل شیعه هستند و چالش هایی که نسبت به شیعه دارند، همان چالش های اهل سنت است، اما با شدت و اضافات بیشتر که نتایج وخیمی را در بر داشته است.

وی در نقلی از علامه عسگری که به دیدار مرحوم سیدمحسن حکیم با شیخ عبدالعزیز بن باز در ایام حج اشاره می کند، گفت: در ایام حج \[آیت الله العظمی] سیدمحسن حکیم مرجع مرحوم شیعه به مدینه مشرف می شوند که شیخ عبدالعزیز بن باز از طرف ملک فیصل سعودی مامور می شود تا با هیاتی به ملاقات مرحوم حکیم برود. بن باز حافظ قرآن بود اما نابینا بود. در جلسه مرحوم حکیم منتظر می شود که میهمانان شروع به صحبت کنند و انتظار داشت که صحبت ها جنبه تقریبی داشته باشد اما چون بن باز شروع نمی کند، مرحوم حکیم شروع می کند تا سکوت مجلس شکسته شود لذا به ذکر نقاط جامع مسلمانان و به ویژه شیعیان با اهل سنت و حتی وهابی ها می پردازد. بعد از صحبت های ایشان، بن باز در مقام جواب به بخش تفاوت ها اشاره می کند که موجب ناراحتی شهید حکیم می شود زیرا بن باز برخلاف عرف دیداری و ملاقاتی به جای اینکه نقاط مشترک را ذکر کند، به سراغ نقاط اساسی تفاوت می رود. مانند اینکه می گوید ما در همین قرآن کریم با شما تفاوت داریم. به عنوان مثال ما معتقدیم که شما مرتکب تأویل می شوید و ما نمی شویم. در عین اینکه ما مرتکب به تأویل را نه تنها عمل غیرمجاز و مباح می دانیم، بلکه در بعضی مواقع کفر هم می دانیم.

وی افزود: مرحوم حکیم هم در جوابی ملموس، حضار را شاهد می گیرند که شما حضور دارید و چشم و گوشتان باز است و دیدید که ایشان می گوید که ما مرتکب تأویل نمی شویم و مجددا از ایشان سوال می کند که شما مرتکب تأویل نمی شوید که بن باز هم گفته بود، نه. لذا مرحوم حکیم می گوید که نظر شما در مورد این آیه که می گوید؛ [B]«[/B]و[B] [/B][I]من كان في هذه[/I][B] [/B]اعمي[B] [/B]فهو[B] [/B][I]في[/I][B] [/B]الاخره اعمي و[B] [/B]اضل[B] [/B]سبيلا[B]»[/B] (و كسي كه در اينجا (زندگي دنيا) كور باشد، در زندگي آخرت هم كور خواهد بود و گمراهتر) چیست؟ زیرا اگر به ظاهر آیه عمل کنیم و به تأویل آن ننگریم، یعنی کور ظاهری که روز قیامت هم به این شکل خواهد بود. در صورتی که هر آدم عاقلی اگر این آیه را ببیند، بعد معنای ظاهری آن را نمی گیرد، بلکه به این معنا می گیرد که هر کس در دنیا از راه هدایت الهی و قرآن کریم و اسلام ماند کور باشد، در روز قیامت هم گمراه محشور می شود. لذا بن باز تا آخر جلسه ساکت می ماند و بعد هم بلند می شود و می رود.

این کارشناس تاریخ اسلام با بیان اینکه این مساله شاهد بر این است که آنها چقدر مساله را شدید می گیرند که مرتکب چنین تأویلی را خلاف شرع یا منتهی به کفر می دانند، تصریح کرد: مذهب سلفی حنبلی از ابتدا بسیار خشک و خشن بودند و هر چه نسل آنها ادامه می یابد، به جای اینکه از شدت اولیه بکاهند، آن را شدیدتر می کنند لذا اینها چالشی است که بین شیعه و غیرشیعه و به ویژه وهابی ها وجود دارد.

وی با بیان اینکه در حال حاضر کانال ها، سایت ها و وبلاگ های متعددی از طرف سنی ها، وهابی ها و سلفی ها علیه شیعه مشغول فعالیت هستند، گفت: آنها همان اشکالاتی را تکرار می کنند که اجدادشان در زمان قدیم مرتکب می شدند. در حالیکه وسایل ارتباط جمعی و استقلال فکری در آن زمان کم بود، اما در زمان حاضر بسیار تفاوت کرده است.

یوسفی غروی با بیان اینکه علامه امینی در کتاب الغدیر خود دلایل بقا و استمرار تسنن در مقابل شیعه را متوجه چهار شخصیت به نام های فخررازی، غزالی، زمخشری و عبدالحمید شافعی بغدادی کرده است، گفت: البته بعضی معتقدند که شافعی بغدادی به شیعه نزدیک تر است، زیرا شرحی 20 جلدی بر نهج البلاغه امیرالمومنین(ع) نوشته است که نشانه دید تقریبی اوست. چراکه اگر متعصب بود و دید تقریبی نداشت، حاضر نمی شد تا عمری را صرف نوشتن شرحی بر نهج البلاغه کند.

وی افزود: در عین حال مرحوم علامه امینی به عنوان کارشناس با تجربه اینطور اظهار نظر کرده است که به نظر من هرچه در طول زمان از طرف اهل سنت بگذریم، جواب اشکالات و استدلالات شیعه را می دهد که عمده آن میهمان سر سفره این چهار نفر است زیرا هر چهار نفر شیعه را می شناختند اما عناد ورزیدند و چون ذهن های فعالی داشتند، جواب هایی را در ادامه و فرار از اشکالات و استدلالات شیعه تهیه کرده اند که اهل سنت به عنوان فعال ترین رویارویی و چالش با شیعه، عمدتا از حرف های آنها استفاده می کنند.

موسس انجمن ایرانی تاریخ اسلام با تاکید بر اینکه علاوه بر شیعیان، برخی سنی ها هم هستند که به دنبال تقریب هستند، اظهار کرد: تاسیس دارالتقریب در عهد مرجعیت آیت الله بروجردی در قاهره و اداره این دارالتقریب توسط مرحوم شیخ محمدتقی قمی از جمله این فعالیت است. چرا که آنها سعی کردند تا در این مرکز علاوه بر چاپ و انتشار مجله فصلی رسالت الاسلام، کتاب های متعدد شیعه که مورد اعتماد االازهر بود، مانند کتاب المختصر النافع فی فقه شرایع از مرحوم علامه حلی به عنوان یک کتاب فقهی شیعه یا شرح لمعه که چاپ دو جلدی آن در قاهره به عنوان کتاب کامل و جامع فقه شیعه است و حتی برقراری کرسی تدریس شیعه را داشته باشند.

استاد حوزه علمیه قم با تاکید مجدد بر اینکه هر فکر و ایده ای که مطرح می شود، یک عده مخالف و یک عده موافق دارد، خاطرنشان کرد: ما به خاطر وجود مخالفین نمی توانیم مساله را رد کنیم و سراغ آن نرویم، بلکه باید به مقدار کافی سعی و تلاش کنیم.

وی با بیان اینکه دست یافتن به تقریب مساله ای دوطرفه است، گفت: اعلام آمادگی و اعلام تمایل به تقارب با سایر مسلمانان به مقدار کافی در میان اهل سنت گذاشته شده است، چراکه بهتر از انقطاع کلی است زیرا اگرسعی در جهت ارتباط نباشد، هیچ امیدی از آن طرف نخواهد بود لذا هرچه امید است اینطرف قضیه است که پل ارتباطی برقرار باشد و لااقل مظاهر ارتباط را داشته باشند.

یوسفی غروی مکتب تشیع را مکتب اصلی اسلام خواند و خاطرنشان کرد: سایر مکاتب کم و بیش مشترکاتی با این مکتب دارند و تا جایی که مشترکات داشته باشند، قائل به حق شده اند و جایی که از تشیع فاصله می گیرند، از حق فاصله گرفته اند؛ البته این گفته به این معنا نیست که سایر مسلمانان را خارج از اصول و چارچوب اسلام بدانیم زیرا ائمه ما ائمه اختصاصی شیعه نبودند و اصل امامت آنها برای کل جهان قرار داده شده است اما اینکه دیگران نپذیرفتند یا در سطح های دیگری پذیرفتند، مساله دیگری است.

او با بیان اینکه ائمه ما به استناد آیات قرآن یک تفاوتی بین اسلام و ایمان قرار داده اند که تفاوت معقول، موجه، مستدل و مبرهنی است، تصریح کرد: ما هم بدنبال این تفاوت، سایر مسلمانان را خارج از چارچوب اسلام نمی دانیم، بلکه خارج از چارچوب ایمان به معنای خاص می دانیم.

یوسفی غروی با تاکید بر اینکه تشیع یک دایره خاص ایمانی در میان یک دایره عام اسلامی است که دارای اصول پنجگانه توحید، عدل، نبوت، امامت و معاد است، گفت: سه اصل مخصوص اسلام و دو اصل دیگر برای مذهب است یعنی کسی که معتقد به عدل و امامت شد، علاوه بر مسلمانی، مومن و شیعه هم هست اما اگر معتقد به عدل و امامت نشد و سه اصول دیگر را پذیرفت، یعنی اینکه اصول اسلام را دارد و در چارچوب اسلام است و نتیجه آن از نظر فقهی یعنی اینکه، هر کس در دنیا جزو مسلمانان است، پاک است و غیر اهل کتاب و بت پرستان و کسانی که تابع هیچ دینی نیستند، نجس هستند.

استاد حوزه علمیه قم درباره دلیل عدم موفقیت در معرفی جهانی شیعه اظهار کرد: همانطور که قبلا اشاره کردیم، شیعه نسبت به سایر مسلمانان در اقلیت است. از طرفی مردم تابع دین رهبرانشان هستند و این قاعده کلی عام و البته غیرالزامی است. هر چه هم به سمت قدیم برویم، بی سوادی بیشتر بوده، تبعیت هم بیشتر بوده است اما با استقلال فکری مردم، این تبعیت کمتر شده است.

او با بیان اینکه بعد از پیامبر (ص)، رهبری حکومت دنیوی مسلمانان دست شیعیان نبود، تصریح کرد: در آن زمان اکثر قریب به اتفاق مسلمانان تابع رهبران حکومتی دنیوی خود شدند و از این رو شیعه در اقلیت ماند. البته هر طائفه، مکتب و فکری که در اقلیت باشد، اقلیت تحت رحمت اکثریت است و لوازم خود را دارد یعنی اگر اکثریت اجازه دهد، اقلیت می تواند فعالیت خود را داشته باشد یا از فرصت ها به دور از چشم رقیبان حکومت اکثریتی استفاده کند.

وی با تاکید بر اینکه اگر حقانیت مکتب و قوت ادله مذهب تشیع نبود، همین مقدار هم نمی توانست ادامه حیات بدهد، گفت: مظلومیت علی (ع) و ائمه و مظلومیت پیروان ایشان باعث شد تا شیعه در دل مردم جا باز کند.

این کارشناس تاریخ اسلام با بیان اشاره به روی کار آمدن همزمان سه دولت شیعه در تاریخ، یادآور شد: یک دولت شیعه شش امامی بود که با نام دولت شش امامی اسماعیلیان فاطمی به مرکزیت مغرب عربی و بعد مصر مشغول به فعالیت شد و کشورهایی مانند اردن، سوریه، لبنان، فلسطین و شمال عراق را در بر گرفت. دو دولت شیعه دوازده امامی هم در اینجا بر پا شد که یکی دولت شیعه آل حمدان به مرکزیت سوریه و شمال عراق بود و دیگری دولت شیعه آل بویه دوازده امامی بودند.

وی با بیان اینکه دولت آل بویه به مرکزیت بغداد و کل ایران قدیم، هیچگونه ناسازگاری با دولت حمدانیان نداشت، تصریح کرد: دولت آل بویه می توانست به جنگ آل حمدان برود، اما چون دید که آل حمدان مشغول دفاع از مرز اسلام در برابر رومیان است، لذا به مسالمت گذراند و دو هر حالت تهاجمی دولت ها برای توسعه را نگرفتند. در عین اینکه از نظر عملی چیزی برای خلافت نداشتند.

یوسفی غروی با بیان اینکه در سایه دولت آل بویه بغدادی، مرحوم شیخ مفید در بغداد و شیخ صدوق در قم و شهر ری تهران و سایر علمای شیعه، نفس کش پیدا کردند و کتاب های شیعه نوشته شد، تصریح کرد: امتداد کتاب و توسعه نسخه برداری و انتشار کتاب کافی شیخ کلینی هم در سایه دولت بویه واقع شد لذا با شرایطی که شرح شد نمی توان بر شیعیان اشکال گرفت که چرا به اندازه کافی تبلیغ نکردند.

وی ادامه داد: از طرفی دیگر، این مساله یک نگاه داخلی است زیرا در خارج از حیطه شیعیان، غیرشیعیان حرف های مبالغه آمیزی نسبت به فعالیت تبلیغی شیعه می زنند. به عنوان مثال حدود 8 سال پیش که بنده ماه مبارک رمضان را در لبنان بودم، نواری از شیخ بن باز به دستم رسید که در آن درباره اینکه چه چیزی باعث شد تا تشیع در میان دیگر ادیان راه پیدا کند، می گوید؛ آنها چون خود را در اقلیت می دیدند، خود را در مسیر سواد و معلومات و کتاب نویسی انداختند به نحوی که فقط علامه مجلسی حدود 110 کتاب دارد.

وی با بیان اینکه سخنان شیخ قرضاوی هم از چگونگی نفوذ تشیع غوغا به پا کرده بود، گفت: از آنجا که پسر قرضاوی هم شیعه شده بود، وی و دیگران معتقد بودند که شیعه بیش از حجم و اندازه خود فعالیت تبلیغی دارند و جوانان ما را از ما  می گیرند لذا شیعه در طول تاریخ به اندازه کافی انگیزه داد.

این استاد حوزه علمیه قم با تاکید بر اینکه شهادت علمای شیعه هم همواره امتداد داشته و نشان می دهد که فعالیت شیعیان ادامه دارد، اظهار کرد: کتاب عربی علامه امینی با عنوان شهیدان راه فضیلت نشان می دهد که خط سرخ شهادت در بین علمای شیعه امتداد دارد. هم چنین کتاب روضه الواعظین نیشابوری در قرن هفتم و روضه الشهدای میرحسین کاشفی در قرن 9- 10 که کلمه روضه هم از این کتاب گرفته شد و کتاب احقاق الحق مرحوم قاضی مرعشی شوشتری که ایشان و نیشابوری هر دو به دار آویخته شدند، موید این موضوع است.

وی با اشاره به تشیع صفویه و تشیع علویه، شروع این عنوان را مختص دکتر شریعتی دانست و گفت: با توجه به اینکه دکتر شریعتی داعیه جهادی و صحبت های انتقادی جهادی یا مبارزاتی داشت لذا سعی می کرد تا صحبت هایش هم قشر عظیم جوانان تحصیل کرده و هم دیگران را جذب کند. لذا در نوشته ها و سخنرانی های خود نکات و مظاهری را می دید که برخلاف خط جهادی و انتقادی است که آنها را به تشیع صفوی یا تشیع باطل و منحرف نسبت می داد تا از آن انتقاد کند.

این استاد حوزه علمیه قم افزود: البته ما معتقدیم نیستم که هرجا ایشان تشیع صفوی معرفی کرده است، حتما صحیح است زیرا ایشان با تخصص جامعه شناسی در زمینه اسلام شناسی صحبت می کرد و خودش هم مدعی اسلام شناسی نبود.

وی یادآور شد: از این رو امام راحل در اوایل پا گرفتن تظاهرات انقلابی، مرحوم استاد مطهری و مهدی بازرگان را به عنوان نمایندگان قشر حوزوی و روحانی و نماینده نسل روشنفکر قلم به دست مسلمان دانشگاهی، مامور کرد تا کتاب های دکتر شریعی را مورد مباحثه قرار دهند تا هر کدام را که مورد توافق بود، منتشر کنند اما متاسفانه چون روند انقلاب سرعت گرفته بود، لذا آنها مشغول شدند و نتوانستند ادامه دهند که این مطلب در کتاب پیام های امام در سال انقلاب منتشر شده است.

یوسفی غروی با اشاره به سطری از زیارت عاشورا  اظهار کرد: از میان کل زیارت عاشورا، سطری که می گوید؛ "[I]اللهم[/I][I] [/I][I]خص[/I][I] [/I][I]انت[/I] اول ظالم باللعن مني و ابدا به اولا ، ثم الثاني و الثالث و الرابع، [I]اللهم[/I] العن يزيد خامسا" مورد چالش است. در صورتی که طبق تحقیقی سه ساله از شخصی به نام شیخ حسین راوی حجازی، تا حدود یک قرن بعد از فوت مرحوم شیخ طوسی و کتاب مصباح المتحجر این عبارت در کتاب نبوده است و از حدود یک صد سال بعد از فوت ایشان، نسخه های مصباح دوگانه شده است.

او افزود: مرحوم شیخ طوسی این زیارت را از کتاب کامل الزیارات ابن قولویه نقل کرده است که به سال 370 یعنی 170 سال قبل از مرحوم شیخ طوسی باز می گردد که معتبرترین و قدیمی ترین کتاب است که علما آن را قبول دارند، اما این سطر در این کتاب نبوده است. یعنی در نیمه قرن هفتم هجری کسی آمده و عبارت را اضافه کرده است. بعد از آن مصباح دو نسخه شده است که یک نسخه دارد و یک نسخه ندارد. و آن نسخه که ندارد مطابق با منبع است که منبع آن کتاب کامل الزیارات است.

یوسفی غروی با بیان اینکه مرحوم مجلسی در عصر شاه سلطان حسین صفوی در کتاب بحارالانوار متوجه دوگانگی نسخه می شود و تذکر می دهد، بیان کرد: مرحوم مجلسی در کتاب زادالمعاد خود که در آن وقت جای مفاتیح را داشت و به عنوان رساله عملیه بود، زیارت عاشورا را مطابق با نسخه دوم یعنی با افزودن آن سطر می آورد که این مساله موجب گله مندی ما هم هست.

این کارشناس تاریخ اسلام با بیان دیدگاه خود مبنی یر اینکه صفوی ها به عنوان یک دولت شیعی سعی داشتند تا در مقابل امپراطوری عثمانی که سنی بودند، خود را حفظ کنند، تصریح کرد: آنها برای حفظ خود، لشگر و قاضی عسگری داشتند و دوائر عقیدتی، سیاسی راه انداختند تا کینه انقلابی طبقاتی در مردم ایجاد کنند زیرا نمی توانستند دایره تقریب را راه بیاندازند و قصد داشتند سنی ها را کافر معرفی کنند تا خود را حفظ نمایند. آنها همچنین مراسم عمر کشون را راه انداختند تا جنبه برائتی را تقویت کنند لذا مرحوم مجلسی از دو نسخه، نسخه ای را بر می گزیند که لعن و نفرین را در پی داشته باشد.

وی با بیان اینکه آنچه صالح بر شیعیان و مطابق گفتار و عمل ائمه (ع) است و آنچه که ما را شریک خون ریخته شده شیعه نمی کند، این است که نسخه ای که این جمله را ندارد انتخاب کنیم، گفت: متاسفانه مشکلاتی وجود دارد که نمی توان چنین اقدامی کرد. مانند گفتار آیت الله العظمی مکارم شیرازی که یک مدتی رو به روی مداحانی که مبالغه داشتند، ایستاد اما برای ایشان سفسطه راه انداختند و حتی بعضی از مداحان به ایشان جسارت کردند چراکه همیشه اصحاب علم و اهل فکر در اقلیت هستند و گاهی محکوم چماق اکثریت می شوند.

یوسفی غروی در پایان با بیان اینکه اگر ما می خواهیم منش و شیوه ائمه را در پیش بگیریم، باید رفتارمان همانند آنها باشد، گفت: ائمه هیچگاه با سایر مسلمانان قطع رابطه نمی کردند. البته رابطه ابتدایی با حکام ظالم نداشتند، اما با سایر مسلمانان و حتی علمای سایر مسلمانان رفت و آمد و اظهار آشنایی می کردند. هم چنین از نظر توصیه ای ائمه تقیه را مراعات می کردند و در جهت تبلیغ تشیع کاری می کردند تا تبلیغ زننده و برانگیزنده نداشته باشند؛ به عنوان مثال امام صادق(ع) از فرزندان خود عبدالله که به سمت زیدیه رفته بود، تقیه می کردند.

آیت الله محمد هادی یوسفی غروی متولد سال 1327 هجری شمسی در شهر نجف اشرف، استاد حوزه علمیه قم و از مؤسسین انجمن ایرانی تاریخ اسلام است. تدریس مجموعه متون حوزوی و از جمله تاریخ اسلام، ترجمه متقابل آثار به عربی و فارسی، تصحیح متون و تألیف آثار مختلف مانند دیوان شعری درباره مناظره گل و غنچه که به بی حجابی و با حجابی می پرداخت، انتشار مجله ای عربی در مورد پاسخ به پرسش های دینی که راه اندازی آن توسط پدر آیت الله العظمی سیستانی بود، ترجمه کتاب جبر و اختیار سید سادات روحانی، ترجمه بخش روزه برای نسل جوان مجله عربی الهادی، ترجمه سیری در نهج البلاغه شهید مطهری، ترجمه کتاب خدمات متقابل اسلام و ایران مطهری، ترجمه مقاله کتاب بررسی مشکلات اخلاقی و روانی سیدمجتبی موسوی لاری، ترجمه کتاب رسالت اخلاق در تکامل انسان موسوی لاری، ترجمه کتاب اسلام و سیمای تمدن غرب موسوی لاری، ترجمه مقاله مبانی اعتقادی در اسلام و به خصوص در حوزه ی تاریخ اسلام از فعالیت های اوست.

از آثار علمی او در حوزه ی تاریخ اسلام، می توان به کتاب 8 جلدی "موسوعة التاریخ الاسلامی" اشاره کرد که به بررسی حوادث بعد از پیغمبر اکرم صلی الله علیه واله تا انتهای عصر غیبت صغری (330 هجری قمری) می پردازد. سه جلد اول ترجمه ی فارسی آن با عنوان «تاریخ تحقیقی اسلام» منتشر شده است. احیای کتاب مقتل "وققة الطف" شامل اخبار تاریخی ابومخنف از دیگر آثار او می باشد که با استفاده از تاریخ طبری و تطبیق با سایر منابع تاریخی کهن انجام شده و 20 سال هم به طول انجامیده است. راه اندازی مدرسه علمی در خوانسار و خدمت سه ساله در دزفول به عنوان قاضی دادگاه انقلاب دزفول نیز از دیگر اقدامات اوست.