تیغ دولبه هدفمندسازی یارانه ها

پایگاه خبری تحلیلی انتخاب (Entekhab.ir) :

با توجه به اهداف عمده طرح هدفمندی یارانه ها باید بررسی شود که این سیاستها تا چه حد منجر به اصلاح الگوی مصرف، فرایند توزیع درآمد، افزایش کارایی بخش تولید و کاهش کسری بودجه دولت شده است.

هدفمندشدن یارانه ها به عنوان یکی از اهداف متعالی اقتصادی در برنامه های پنج ساله به تصویب رسیده و مرحله اول آن زمان پایانی خود را طی می کند.
هدف اصلی این طرح اولاً اصلاح قیمت و تعیین قیمتها براساس نظام بازار، کاهش کسری بودجه دولت، اصلاح الگوی مصرف کالاهای اساسی، اصلاح فرایند توزیع درآمد و اصلاح ضریب جینی و افزایش کارایی بخش تولید اعلام شده است.
در میان صاحبنظران اقتصادی و متصدیان امر، تقریباً کسی که مخالف لزوم این امر و اصلاح ساختار گذشته باشد، وجود ندارد. اما آنچه پس از گذشت چندین ماه از اجرای طرح لازم است، نقد منصفانه سیاست و اصلاح مشکلات و مسائل مرتبط می باشد.
با نگاهی به اهداف طرح هدفمندی باید بررسی شود که هر یک از این اهداف، به چه میزان توفیق انجام یافته است.
با توجه به اهداف عمده طرح هدفمندی یارانه ها باید بررسی شود که این سیاستها تا چه حد منجر به اصلاح الگوی مصرف، فرایند توزیع درآمد، افزایش کارایی بخش تولید و کاهش کسری بودجه دولت شده و خواهد شد.
با نگاهی به تئوری های اولیه، اقتصاد خرد در بحث توزیع بار مالیاتی بیان می شود که با افزایش مالیات، بار مالیاتی به دو گروه تولید کننده و مصرف کننده تحمیل خواهد شد. افزایش بار مالیاتی بر روی تولید کننده، باعث کاهش تولید و بر روی مصرف کننده باعث کاهش ضربه و یا اصلاح مصرف خواهد شد و مالیات افزوده شده باعث بهبود بودجه دولت و کاهش کسر بودجه می شود.
از آنجا که یارانه ها مالیات معکوس هستند، بنابراین کاهش یارانه ها، نسبت به وضع موجود معادل افزایش مالیات خواهد بود. بنابراین می توان برای کاهش یارانه ها نقشی معادل افزایش مالیات قایل بود.
از یک سو اصلاح الگوی مصرف با موفقیت کمتر روبه رو خواهد شد و از سوی دیگر بار مالیاتی بیشتر متوجه مصرف کننده خواهد شد تا تولید کننده. البته در استفاده از منابع و مواد اولیه، تولیدکنندگان خود مصرف کننده محسوب می شوند. بنابراین با توجه به ضروری و بی کشش بودن کالاها، عملاً هدف بهبود وضعیت معیشتی مصرف کنندگان نیز با شک و تردید همراه خواهد شد؛ چون افزایش بار مالیاتی متوجه مصرف کنندگان خواهد بود.در خصوص هدف افزایش کارایی بخش تولید نیز باید توجه داشت، تولید کنندگان کالاهای اساسی یا دولتی یا شبه دولتی و یا انحصارگر می باشند. بنا بر ادبیات اقتصاد خرد با وجود شرایط انحصار افزایش قیمتها باعث افزایش تولید و بهره وری نخواهد شد. از سوی دیگر با توجه به اینکه تولید کننده خود مصرف کننده منابع و مواد اولیه است، افزایش قیمتها باعث بهبود تولید و بهره وری نخواهد شد.
در خصوص هدف بهبود بودجه و اصلاح کسر بودجه نیز به نظر می رسد با توجه به اینکه مبالغ یارانه ها به صورت مستقیم توزیع می شود، عملاً رقم بودجه تغییر نمی کند، لذا بهبود وضعیت بودجه محقق نخواهد شد.
از سوی دیگر افزایش قیمتها بیش از آنکه تحت تأثیر مستقیم عوامل واقعی باشد، تحت تأثیر انتظارات و مسائل روانی و نیز ضرایب فزاینده خواهد بود، بنابراین بیش از آنچه انتظارمی رود افزایش می یابد. پرداخت مستقیم به مردم علاوه بر آنکه باعث افزایش حجم پول و افزایش تورم می شود، قدرت خرید مردم را کمتر از افزایش قیمتها بالا می برد. به هر روی امید زیادی به اصلاح نظام توزیع درآمد و اصلاح ضریب جینی نمی باشد.با این تحلیل فوق هدفمندی یارانه ها نمی تواند سیاست مفید و مؤثری به شمار آید. اما از سوی دیگر اجرای طرح در تمامی موارد تأثیرات مثبتی نیز به همراه خواهد داشت به عنوان مثال این امر تا حدودی باعث کاهش مصرف و اصلاح الگوی مصرف شده است، اگر چه این میزان کمتر از حد توقع و انتظار سیاستمداران می باشد.
در قسمت بودجه ریزی نیز، با قطع شدن پرداخت یارانه های غیر مستقیم، دست دولت و حاکمیت بازتر خواهد شد. از سوی دیگر مصرف کننده با دریافت مستقیم منابع، امکان استفاده بهینه از منابع تحت اختیار خود را خواهد یافت.در بازار تولید نیز به رغم انحصارات موجود، انگیزه تولید در تولیدکنندگان افزایش می یابد و انگیزه ورود سایر شرکتها و بنگاه ها را نیز افزایش می دهد. همچنین با پرداخت حداقل یارانه ها، افراد جامعه نه از فقر، بلکه از فقر مطلق رهایی می یابند.
در نتیجه با دقت و تأمل در این امر به نظر می رسد، با توجه به نکات مثبت و منفی سیاستگذاری ها، به صورت کلی نمی توان طرحی را کاملا خوب و موفق و یا کاملاً بد و ناموفق به شمار آورد، بلکه باید در تمامی مراحل با توجه به آمارهای دقیق و واقعی و با استفاده از نظرات صاحبنظران و متخصصان و الگوهای اقتصادی، به موقع امکان اصلاح روشها و تکنیکهای موجود فراهم باشد تا از تهدیدها کمترین خطرات و از فرصتها بیشترین بهره را نصیب جامعه نمود.

لینک کوتاه

ارسال به تلگرام

نظرات بینندگان