سرویس تاریخ «انتخاب»؛ در قوچان اطراق شد. امروز کار زیاد داشتم. جواب طهران و غیره نوشته شد. امیرحسین‌خان، وزرا و غیره آمدند. امیرحسین‌خان دو اسب بسیار خوب پیش‌کش آورد [و] دو قطار شتر با اسباب. خیلی شترهای خوبی بودند. فراش‌باشی کذاییِ والیِ گیلان که پارسال مازندران آمده پیش‌کش آورده بود، حالا هم آمد. هزار تومان و چای والی فرستاده بود. پسر سام‌خان [۱] مرحوم کوچک است. جلو اسب سمند – یعنی شمشاد – را داشت. اسب کوس بست [رَم کرد] پسره را انداخت زمین. می‌خواست بکشد، اما عیب نکرد.
انیس‌الدوله امروز تب کرده است، نوبه می‌کند. امروز اندرون رفتم، کار داشتم. توی دالان‌ِ تجیر دیوان‌خانه دیدم پاشاخان، غلام‌بچه‌ی کاشی را خوابانده، می‌خواهد دم کار بگیرد. خیلی خنده داشت. ما را دید گریخت، اما کاشی همان‌طور خوابیده بود. ملاحظه شد.
امروز صبح آقا سلیمان خواجه آمد، ناخوش بود، خوب شده بود. امروز صبح در جایی بودیم، صدای تفنگی از خارج آمد. گلوله‌ی تفنگ با صدای مهیب نزدیک از بالای سر ما گذشت. بعد از تفحص معلوم شد سربازی از فوج خاصه بوده است، تنبیه شد.
دیروز عین‌الملک، امین‌الملک، آقا علی و غیره و غیره مهمان ایلخانی بوده‌اند. می‌گفتند حمام بسیار خوبی داشت. آن‌جا صحبتی از کرّه‌خر زردرنگی شده بود. ملک‌صور گفته بوده است از طایفه‌ی زعفرانلوست. ایلخانی جر آمده بوده است. امروز وقتی که اسب‌ها را به حضور آوردند، میرآخور و نایب‌ها بوده‌اند. شکرآبی میانه‌ی پسر امیرآخور و ایلخانی و امین‌الملک شده بود. شب را بعد از شام قُرُق کردیم. آقا علی، محقق [و] محمدعلی‌خان آمدند. صحبت بی‌مزه شد. قدری سیم منیزی دادم محقق برد توی باغ روشن کرد. بعد خوابیدم. امروز قدری کمرم درد می‌کرد. هوای این‌جا خیلی رطوبت دارد، مثل مازندران است
پی‌نوشت:
۱- سام‌خان زعفرانلو (ایلخانی) پسر رضاقلی‌خان. (المآثر والآثار، ص ۶۶)
منبع: روزنامه خاطرات ناصرالدین‌شاه، از ربیع‌الاول ۱۲۸۳ تا جمادی‌الثانی ۱۲۸۴ به انضمام سفرنامه اول خراسان، تصحیح: مجید عبدامین، تهران: انتشارات دکتر محمود افشار، چاپ دوم، صص ۲۸۷ و ۲۸۸.
