کوروش احمدی، دیپلمات سابق ایران در سازمان ملل: اعلام آقای امیرعبدالهیان مبنی بر شروع اجرای "توافق همکاری جامع و راهبردی ۲۵ ساله" نیز در ادامه روند مبهم قبلی در مورد این توافق است. همواره به تاکید اعلام شده که این توافق یک "یادداشت تفاهم" یا " نقشه راه" و شامل قرارداد‌های قرص و محکم و الزام آور نیست و به همین دلیل نیز نیازی به تصویب آن در مجلس نبوده است. حال اعلام می‌شود که اجرای آن از دیروز شروع شده. می‌دانیم که یک یادداشت تفاهم مادام که به قرارداد مشخص و روشن و الزام آور تبدیل نشده، قابلیت اجرا ندارد. حال معلوم نیست که اجرای چه چیزی شروع شده است.
بعلاوه، چین به قول CGTN (رسانه دولتی چین) تنها از اجرای"برنامه همکاری جامع" و افزایش همکاری‌ها در شماری از حوزه‌ها صحبت کرده و اشاره‌ای با "یادداشت تفاهم" و "۲۵ ساله" نکرده است.
این توافق یا یادداشت تفاهم ۲۵ ساله با چین یکی از آینه‌هایی است که تناقضات و تعارضات و عجایب و عدم شفافیت‌ها در ساختار سیاسی ما را به خوبی منعکس کرد. سندی که حواشی آن بر متن غلبه کرد، مسئولان مختلف در مورد آن حرف‌های مختلف زدند.
چین که طرف خارجی بود به شدت از اظهار نظر در مورد توافق در پکن اکراه داشت. تنها دو بار دو سخنگوی وزارت خارجه چین در جواب به سوالی در این مورد، به ذکر کلیات ابوالبقا در مورد اهمیت رابطه با ایران بسنده کردند و هیچ در مورد یادداشت تفاهم نگفتند.
این که چین خواسته باشد که یادداشت تفاهم محرمانه بماند، از دیگر عجایب بود. چین حدود ۳۰ موافقتنامه تجارت آزاد و بسیاری موافقتنامه‌های دیگر با کشور‌ها یا سازمان‌های منطقه‌ای امضا کرده است که همه در دسترس اند. چین به عنوان عضو سازمان تجارت جهانی ملزم به شفاف‌سازی قوانین و سیاست‌های اقتصادی خود در داخل و توافقات با طرف‌های بین‌المللی است.
در دنیایی که عملا تنها برخی توافقات اطلاعاتی و امنیتی و نظامی و نیز برخی قرارداد‌های تجاری در سطح شرکت‌ها ممکن است محرمانه نگه داشته شوند، متقاعد کردن مردم در مورد لزوم محرمانه ماندن یک سند کلی در مورد همکاری درازمدت بین دو دولت که در برابر دوربین‌ها امضا شده، واقعا آسان نبود. ضمن اینکه سند درز کرده اگر موثق باشد، شباهتی به یادداشت تفاهم‌های معمول نداشت. چین با تعداد زیادی از کشور‌ها انواعی از همکاری‌های استراتژیک دارد که اعلام آن‌ها در جریان یک سفر در سطح رئیس کشور و طی یک بیانیه یکی دو صفحه‌ای انجام شده (از جمله با ایران در جریان سفر شی به تهران در ژانویه ۲۰۱۶) و ذیل آن قرارداد‌های مشخص الزام آور در حوزه‌های مختلف امضا شده است. من بسیار گشتم و هیچ جا اثری از اینکه چین یادداشت تفاهم مشابهی با کشور دیگری امضا کند نیافتم. بطور کلی یادداشت تفاهمی با یک دوره زمانی ۲۵ ساله بی سابقه است. یادداشت تفاهم‌ها معمولا ناظر بر حوزه بخصوصی هستند که یا برای همیشه مسکوت می‌مانند یا متخصصین می‌نشینند و آنرا به یک قرارداد قرص و محکم تبدیل می‌کنند.
مسئله دیگر این است که با توجه ابهاماتی که حول و حوش این توافق شکل گرفت، بر تردید‌ها و سوءظن‌ها در داخل کشور نسبت به رابطه با چین افزوده شد. در حالی که بی شک رابطه با چین باید توسعه یابد، این سیاست موجب عریض‌تر و عمیق‌تر شدن گسل سیاسی موجود در جامعه پیرامون سیاست خارجی شد و چین‌ستیزی از یک سو و چین‌ستایی از سوی دیگر را تشدید کرد.
