arrow-right-square Created with Sketch Beta.
کد خبر: ۶۶۶۶۰۷
تاریخ انتشار: ۲۳ : ۱۴ - ۲۱ اسفند ۱۴۰۰

همتی: سیاستمدار نبودم که در انتخابات وارد نمی‏‌شدم / عملا دلار را ۱۹۲۰۰ تومان تحویل گرفتم و پس از سه سال در کانال ۲۲ هزار تومان تحویل دادم / درباره جلوگیری از ونزوئلایی شدن به رهبری نامه نوشتم / من حتی نتوانستم ارز ۴۲۰۰ تومانی را حذف کنم؛ چه اختیاری داشتم؟ / جهانگیری گفت در لیست اصلاح طلبها شما رای نداشتید؛ گفتم جنابعالی حتماً حمایت می‏کنید؛ گفت نه، به ‏هیچ‏وجه / واژه اصولگرایان را ما بنیانگذاری کردیم؛ امریکا مدام از اسلامگرایان به عنوان بنیادگرایان یاد میکرد؛ تصمیم گرفتیم از ان پس در ترجمه خبر از لفظ اصولگرایان به جای بنیادگرایان استفاده کنیم

من فیلم انتخاباتی توکلی را سانسور نکردم؛ وزیر کشور گفت که این فیلم اشکال دارد و نباید پخش شود / نقد هاشمی در صداوسیما ممنوع نبود؛ چه در زمان میرحسین موسوی و چه دوره هاشمی، دولت را نقد می‏‌کردیم / حاج احمد خمینی گفت فیلم دیدار امام و شواردنادزه را کامل پخش کنید، گفتم نمی ‏شود؛ این کار در روابط سیاسی اثر منفی دارد؛ امام گفت صداوسیما هر چه صلاحدید خودش است عمل کند / قبل از سفر به چین ملاقات ۳۰، ۴۰ دقیقه ای با رهبری داشتم / روحانی گفت می‏خواهی انتخابات را ادامه بدهی یا استعفا می‏دهی؟ گفتم الآن که تأیید صلاحیت شده ام، برای نظام خوب نیست که کنار بروم؛ گفت یا باید بانک مرکزی باشید یا در انتخابات / اگر به گذشته برگردم، نمی پذیرم که در شرایط یکسال ونیم پایانی دولت روحانی، به دولت بپیوندم
پایگاه خبری تحلیلی انتخاب (Entekhab.ir) :

عبدالناصر همتی، رئیس کل اسبق بانک مرکزی وکاندیدای انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰، در یک مصاحبه مفصل سه ساعته با مجله آگاهی نو نکات مهمی را مطرح کرده است.

بخشهایی از این گفتگو که درشماره اخیر مجله آگاهی نو در۳۰ صفحه چاپ شده است، نقل می‌شود:

 همتی پس از انتخابات سکوت کرد؟ در فضای انتخابات انتظار داشتیم که جنب‏ وجوشی شکل بگیرد و پس از انتخابات منجر به تشکیل جریان یا حزبی شود، اما عملاً سکوت شد. این سکوت محصول چیست؟

 

من پس از انتخابات سکوت نکردم. مطالب اقتصادی لازم رابعضا مطرح می‏کنم، باید بپذیریم که انتخابات تمام شده است و فکر می‏کنم هر دولتی که تازه بر سر کار می‏آید، باید این فرصت به تیم جدید داده شود تابرنامه ریزی کرده وکارهایشان را شروع کنند؛ شرایط حساس اقتصادی کشور و تحریم نیاز دارد که این فرصت را به دولت جدید بدهیم تا بتواند خارج از تنش و فشار خاص، خصوصاً از طرف رقیب انتخاباتی برنامه ‏هایش را اجرایی کند. اگر دولت مشکلاتی در عدمِ حل مسائل اقتصادی پیدا می‏کند، مدام انگشت اشاره را به سمت کسانی نگیرند و بگویند که مخالفین یا منتقدین اجازه نمی‏دهند کار کنیم یا بازار دچار مشکل شود. با توجه به گذشت چند ماه از استقرار دولت، فعلاً نتیجه ملموسی از اقدامات دولت اقدام مهمی جزتسریع درواردات واکسن ندیدیم. واردات واکسن از چین وکواکس هم براساس برنامه ریزی دولت قبل وعمدتاً از منابع تدارک دیده ‏شده از قبل و در دوره مسئولیت من در بانک مرکزی ممکن شد، اما از این نظر که سبب شد مردم عزیز از این مخمصه بیرون بیایند، واکسینه شوند و مشکلاتشان کم و تعداد فوتی ها نزولی شود،خوشحالم  از دولت هم تشکر می‏کنم که به روند واکسیناسیون سرعت داد که اقدام خوبی است و باید تقدیر کرد؛ اما در زمینه ‏های دیگر اقتصادی هنوز اقدام مهمی ندیدم که راجع به آن اظهارنظر یا صحبت کنم، فکر می‏کنم ضروری است افرادی مانند من در جامعه باشیم و مطالب مهمی که فکر می‏کنیم ضرورت دارد را مطرح کنیم. از همه مهم‏تر مسائل اقتصادی است؛ سبقه‏ اصلی من هم اقتصادی است و بنابراین طبیعی است که بخواهم بیشتردر ارتباط با مسائل اقتصادی نظر بدهم. بنده فرد فعالی هستم، نمی‏شود کسی که ۴۰ سال در مسئولیت‏های مختلف بوده یک‏باره پس از انتخابات کرکره را پایین بکشد و کنار برود.  ان‏شاءالله بتوانیم کمک کنیم تا کشور پیشرفت کند، من هم خودم را جزئی از مجموعه کسانی می‏دانم که فکرمیکنم نیاز است که در جامعه حضور فعال داشته باشیم و تجاربمان را به اشتراک بگذاریم۰

*آیا خودتان را سیاستمدار میدانید؟

 

سیاستمدار نبودم که در انتخابات وارد نمی‏شدم.

 

*چون وجه اقتصاددانی شما برجسته بوده، اما به نظر میرسد از این به بعد با یک سیاستمدار حرفهای مواجهیم.

 

اقتصاددان بودن من از این جنبه است که تمام تحصیلات و تدریس و کتاب‏هایم در چارچوب اقتصاد است، طبیعی است که در مورد اقتصاد بیشتر صحبت کنم. فکر می‏کنم این امتیازمن باشد .اما مفهومش این نیست که سیاستمدار نباشم. بعضی‏ها به من می‏گفتند که رسانه ‏ای هستید، البته رسانه‏ ای هم قبول دارم، اما رسانه‏ای از نوع سیاسی، زیرا معاون سیاسیِ صداوسیما بودم. در رسانه رئیس شبکه،  تهیه ‏کننده‏، مدیر تولید و کارگردان‏ها را داریم، من بخش سیاسی را به عهده داشتم و سیاست گذارِ سیاسیِ صداوسیما بودم؛ بنابراین فی‏ النفسه از ۲۲ سالگی فردی سیاسی بودم. ولی در شرایطی که در بانک مرکزی یا بیمه فعالیت داشتم، تحرک سیاسی معنای خود را از دست می داد. در بانک مرکزی باید شخص مستقلِ واقتصادی بود،  گرایشات سیاسی نباید در مسئولیت بانک مرکزی بروز کند. طبیعی است الآن که مسئولیت خاص اقتصادی ندارم مانعی ندارد که درباره مسائل سیاسی و حتی فرهنگی اظهارنظر کنم.

 

*موضوع دیگری که درباره شما وجود دارد بحث احمد توکلی و انتخابات ریاستجمهوری سال ۱۳۷۲ است. میگویند آقای همتی که الآن در این انتخابات معترض سانسور فیلمش بود، خودش فیلم آقای احمد توکلی را سانسور کرد.

 

نه من سانسور نکردم و به نظرم این نوع نقل موضوع هم ظلمی در حق من است. آن زمان من معاون سیاسی صداوسیما بودم؛ شورایی که راجع به تبلیغات و خبرانتخابات کاندیداها تصمیم ‏گیری می‏کرد مرکب از دادستانِ کل کشور، وزیر کشور و رئیس صداوسیما بود. هرکدام از اینها نماینده‏ای تعیین کرده بودند؛ من نماینده صداوسیما بودم، اگر آقای ایوبی نماینده وزیر کشور بود و دادستانِ کل کشور هم اختیارش را به رییس صداوسیما داد و گفت هر تصمیمی بگیرید من قبول دارم و اصلاً در جلسه شرکت نکرد. در فیلم انتخاباتی آقای توکلی ایشان نکاتی را مطرح کرده بود که از نظر ما موضوع خاصی نبود، اما آقای نوری به ‏عنوان وزیر کشور مخالفت کرد، نماینده‏‏ اش با ایشان تماس گرفت و آقای نوری گفت که این فیلم اشکال دارد و نباید پخش شود. وقتی که ایشان گفت اشکال دارد، یعنی عملاً ازدو نفر یک نفر رأی‏اش برگشت و بنابراین نمیتوانستیم آن را پخش کنیم و با اینکه اعلام کرده بودیم در آن ساعت پخش می‏شود من به آقای ایوبی پیشنهاد دادم در جلسه‏ با آقای توکلی صحبت کنیم و ایشان متن‏شان را قدری اصلاح کند؛ لذا اقای توکلی را دعوت کردیم اما آقای ایوبی علیرغم قرارقبلی نیامد. دادستان کل کشور هم که نماینده ‏ای نداشت. آقای توکلی آمد و دید که در جلسه فقط من هستم، بنابراین اینکه گفتند فقط همتی تصمیم گرفت، این‏طور نبود، آنها در جلسه نیامدند و من را در مقابل کار انجام ‏شده قرار دادند. موضوع رابا ایشان درمیان گذاشتم.اقای توکلی گفت من چیزی را تغییر نمی‏دهم، گفت فیلم همین است، می‏خواهید پخش کنید و نمی‏خواهید پخش نکنید.

 

*محتوایش تند بود؟

 

به نظر من اصلاً تند نبود. من دوباره با وزیرکشور صحبت کردم و گفتم اگرموافقت کنید پخش کنیم اما مخالفت کرد، بالاخره وزیر کشور، به عنوان مسئول برگزاری انتخابات گفت پخش نشودمتاسفانه ريیس صداوسیماهم دردسترس نبود ونتونستم نظرتاییدی  ایشان رابگیرم وپخش کنم(ان موقع موبایل نیامده بود). من نوار را در کشوی دفترم گذاشتم و اعلام کردیم که به ‏دلیل عدم تأیید شورا این فیلم قابل پخش نیست. من هم که نمی‏توانستم به ‏تنهایی اجازه پخش بدهم. ساعت ۹ شب به منزل رفتم. مرحوم آقای میرمحمدی از دفتر آقای رییس جمهوراز طریق پیج تماس گرفت. از خانه به ایشان زنگ زدم، گفت آقای هاشمی می‏خواهند با شما صحبت کنند. آقای هاشمی به من گفت که چرا فیلم را پخش نکردید، معترض بود. گفتم وزیر کشور شما مخالف بودند، گفت کار درستی نبود و باید پخش می‏کردید، همین الآن بگویید پخش کنند. گفتم آقای هاشمی من الآن منزل هستم و ویدئو در کشوی من است، حداقل نیم ساعت طول می‏کشد که بروم به ‏آنجا، گفت هر طور شده بروید و هر زمان رسیدید این فیلم را پخش کنید. گفتند اصلاً کار درستی نکردند. من هم گفتم آقای نوری وزیرِ شماست و اگر نظر شما به‏ عنوان رئیس‏ جمهور این است این کار را انجام می‏دهم. وقتی رسیدم به سازمان، فیلم سینمایی در حال پخش بود، آن زمان آقای فریدزاده رئیس شبکه یک بود،. گفت فیلم سینمایی تازه شروع شده، نمی‏توانیم فیلم سینمایی را قطع کنیم و فیلم انتخاباتی را پخش کنیم. یک ساعت طول کشید تا بعد از فیلم سینمایی پخش شد. بنابراین اینکه می‏گویند همتی سانسور کرد درست نیست. موضوع این بود و من یکی از آن سه نفر بودم ونتوانستم تایید اعضای شورا رابگیرم و اگر آنها مخالفت نمی‏کردند حتماً پخش می‏کردم.

 

*اما آقای همتی آن زمان کلاً رادیو و تلویزیون اجازه نقد آقای هاشمی را نمیداد، این حرف درست است؟

 

نه این‏طور نیست. اتفاقاً نقد صداوسیما از دولت آقای هاشمی نیزبود. چه در زمان آقای میرحسین موسوی و چه دوره آقای هاشمی، دولت را نقد می‏کردیم و بعضی اوقات با آنها اختلاف‏ نظرهای خیلی جدی داشتیم، اما نقدهایمان تخریبی نبود. این را قبول دارم و هنوز هم معتقدم که صداوسیما نباید نقد تخریبی کند؛ اما این‏طور نبود که نقد جدی نکنیم. بطورمثال دوره آقای هاشمی میزگردی در صداوسیما برگزار شد که من به‏ عنوان معاون سیاسی در آن شرکت وآن را اداره  کردم. سه جلسه بود که آقای عادلی و مرحوم نوربخش در آن شرکت کردند. جلسه راجع به سیاست توزیع ارز (همان سهمیه های ۵ هزار دلاری) بود، آنجا محکم نقد کردم و حتی آقای هاشمی از اعضای دولت گله کرده بود که چرا نتوانستید پاسخ بدهید و... چنین نقدی انجام شد ‏ ممکن است آن مصاحبه الآن در آرشیو موجود باشد. این‏طور نبود که هیچ نقدی نباشد؛ اما شرایط آن زمان با شرایط کنونی بسیار متفاوت است. در کشور وحدت وهماهنگی قوی تری بود؛ دولت، مجلس، نهادهای حاکمیتی و... در یک مسیر بودند و اگر نقد می‏کردیم به کسی برنمی‏خورد. الآن شرایط متفاوت است و نقد به معنای مخالفت یک مجموعه با مجموعه‏ های دیگر است و عملاً نقد شما به‏ عنوان تخریب واقدام سیاسی  تفسیر می‏شود.

 

*حضورتان در ستاد تبلیغات جنگ به ‏واسطه مسئولیت‏تان در صداوسیما بود؟

 

بله. رئیس ستاد تبلیغات جنگ دکتر کمال خرازی بود که آن زمان رئیس خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) بود و از طرف ستاد فرماندهی کل قوا منصوب شده بود. در صداوسیما، معاونِ سیاسی مسئول تبلیغات جنگ بود؛ در معاونت سیاسی، وقتی وظایف مدیریت واحد مرکزی خبر و پخش اخبار را انجام می‏دادم در خیلی از جلسات تبلیغات جنگ، چه در جبهه و چه داخل صداوسیما شرکت می‏کردم. خیلی از موارد بود که به ‏طور جدی حضور داشتم، حتی زمان عملیات‏ ها در قرارگاه‏ها حضور داشتم تا بتوانیم تبلیغات رابه مو‌قع وحین عملیات  هماهنگ و اطلاع‏ رسانی مناسب داشته باشیم. عمده تبلیغات جنگ هم از کانال معاونت سیاسی می‏گذشت. در صداوسیما حتماً اخبار سیاسی باید در چارچوب سیاست‏گذاری معاونت سیاسی پخش شود، همه شبکه‏ ها باید بخش سیاسی را با معاونت سیاسی هماهنگ کنند، خوب طبیعی بود که تبلیغات جنگ که بخش مهم آن در صداوسیما بود زیرمجموعه معاونت سیاسی باشد.

 

*شما تا سال ۱۳۷۳ در صداوسیما بودید؟

 

من تا فروردین ۷۳ در صداوسیما بودم؛ در دوره دوم ریاست آقای علی لاریجانی. در دوره اول ما با ایشان وارد بخش خبر شدیم ۱۳سال بعد برای بار دوم که رئیس صداوسیما شد، یک هفته بعد خدمت ایشان رفتم، گفتم آقای لاریجانی اگر اجازه بدهید من به رشته تخصصی خودم برگردم. ایشان گفت نه حتماً باشید. گفتم مطمئنم شاید شما نتوانید از من حمایت و پشتیبانی لازم را بکنید، معاون سیاسی باید اختیار کامل داشته باشد و رئیس سازمان بایدتصمیماتش را قبول داشته باشه و از او پشتیبانی کند.

 

*خودتان را آن زمان به‏ اصطلاح چپ میدانستید؟

 

خودم را چپ نمی‏دانستم ، درمقابل جناح راست بقیه چپ تلقی می‏کردند.یک نکته هم خوبه بگم این واژه اصولگرایان را ما در بخش خبر بنیا نگذاری کردیم دولت امریکا بخصوص ژنرال هیگ وزیرخارجه وقت امریکا مدام از اسلامگرایان به عنوان بنیادگرایان یا فاندامنتالیسم یاد میکرد ودرواقع بار منفی سیاسی داشت. تصمیم گرفتیم از ان پس درترجمه خبر از لفظ اصولگرایان به جای بنیادگرایان استفاده کنیم لذا به تدریج در داخل جریانی که به عنوان راست مشهور بود به اصولگرایان تغییرکرد. درصداوسیما هم اقای لاریجانی در دور د‌وم حمایت اصو‌لگرایان راداشت

 

*یعنی به این راحتی نمیتوانستید با آقای لاریجانی همکاری کنید؟

 

بنظرم رسید درمجموع ادامه کار با ایشان علیرغم نظر مثبتی که نسبت به من داشتند در سطح معاون سیاسی مقدورنیست.

 

*شما خط امامی تلقی میشدید؟

 

این راهم میگفتند. من همواره مشی مستقل داشتم . دلیلم برای عدم ادامه مسولیت در دوره جدید اقای لاریجانی این بود که آقای محمد هاشمی در مدیریت از مدیرانش حمایت جدی می‏کرد. از طرفی معاونت سیاسی کار بسیار سختی است آن هم در شرایط اول انقلاب، اگر ایشان پشتیبانی نمی‏کرد معاون سیاسی هم نمی‏توانست کار کند، زیرا فشارهای بیرونی بسیار زیاد بود. آقای هاشمی اختیارات داده بود و حمایت و پشتیبانی هم داشت؛ اما به آقای لاریجانی گفتم که ممکن است شما حمایت کنید، اما مطمئنم که فشارزیادی وارد خواهد شد. آقای هاشمی دیدگاه‏های من را دراداره حوزه سیاسی قبول داشت به همین دلیل گفتم اجازه بدهید من بروم. گفت نه، گفتم من دیگر نمی‏توانم معاون سیاسی باشم. گفت پس معاون برون‏مرزی باشید، گفتم پس از معاونی سیاسی باید رئیس صداوسیما شد، پس از آن که نمی‏روم معاون برون‏مرزی شوم، این برای من تنزل جایگاه است.آقای لاریجانی با من رفاقت داشت البته هنوز هم رفیق هستیم، اما آن زمان دیدگاه‏های سیاسی‏ تا حدودی فرق داشت. هرچند الآن  دیدگاه‏های سیاسی بنده با آقای لاریجانی درخیلی مسائل سیاسی اقتصادی وبین المللی نزدیک است. طبیعی هم هست به مرور زمان دیدگاه‏ها تغییر می‏کند.

 

*ایشان یک مقدار این‏طرف آمدند و شما هم یک مقدار به آن سمت حرکت کردید.

 

بله ایشان بنظرم بیشتر. آقای لاریجانی گفت که من معاونت بین ‏الملل و برون‏مرزی را ادغام می‏کنم و شما هر دو سمت را بر عهده بگیرید. گفتم نه من قانع نمی‏شوم. من احتمال می‏دهم نتوانم  کار کنم،خصوصا که میخواهم درعرصه اقتصاد که رشته تخصصی ام هست فعالیت کنم. بنابراین اجازه بدهید من بروم. لذا به جای من  آقای حسین محمدی از معاونین فعلی دفتر رهبری را به معاونت سیاسی منصوب کرد. آقای مرتضی محمدخان وزیر وقت اقتصاد تا شنید از صداوسیما خارج میشوم، فوراً به من اطلاع دادند که اگر ریاست کل بیمه مرکزی را می‏پذیرید، شما را معرفی کنم. صحبت کردیم و به توافق رسیدیم. ایشان من را به دولت معرفی کرد و بلافاصله پس از صداوسیما به ‏عنوان رئیس‏ کل بیمه مرکزی منصوب شدم و با سه دولت کار کردم؛ یعنی بیش از ۱۲ سال و ۳ دوره ریاست‏ جمهوری در بیمه مرکزی بودم. ۳ سال ونیم در دوره آقای هاشمی،  ۸ سال دوره آقای خاتمی و ۶ ماه هم در دولت آقای احمدی ‏نژاد.خوشبختانه به خاطر طولانی شدن دوره مسولیتم دربیمه تحولات خوبی ازنظر توسعه نفوذبیمه ،روابط بین ا لمللی بیمه،تحقیقات،خصوصی سازی دربیمه وتوسعه شبکه فروش انجام گرفت.

 

* در واقع مشکل شما تردید در ادامه حمایت رئیس سازمان صداوسیما از معاون سیاسی دردوره آقای لاریجانی بود..

 

من همیشه معتقدم در صداوسیما معاونتِ سیاسی ومدیریت خبر باید تعیین کننده باشد؛ یعنی عملکردش حتی الامکان بایددریک چارچوب مشخص شده  بر اساس تشخیص خودش باشد.موارد و فکت‏های زیادی به‏ عنوان خاطره دارم که ان‏شاءالله یک روز اگر لازم شد بیان می‏کنم. من خاطرم هست آقای ادوارد شواردنادزه، وزیر خارجه شوروی پاسخ گورباچف به پیام امام را آورد. خیلی‏ها فیلم کامل این جلسه را ندیدند، اما من فیلم کامل را دیدم؛ این‏طور بود که امام وارد جلسه شدند و نشستند و ایشان هم شروع به خواندن پیام کرد که مفصل بود. امام بلند شدند و گفتند اصلاً نفهمیدند من چه گفتم، من منظور دیگری داشتم و می‏خواستم دریچه‏ ای برای ایشان  باز کنم، اصلاً متوجه نشدند که من چه گفتم و بدون اینکه دست بدهند و خداحافظی کنندجلسه را ترک کردند. مرحوم حاج احمدآقای خمینی تلفنی گفت که این فیلم را کامل پخش کنید، گفتم نمی‏شود این را کامل پخش کرد، شاید پخش آن در روابط سیاسی اثرمنفی داشه باشد. تشخیص من بود و به نظرم آمد که صلاح نیست کامل پخش شود، من و حاج احمدآقا با هم اختلاف‏ نظر پیدا کردیم و قرار شد حکمیت را نزد امام ببرند، گفتم شما حکمیت را ببرید و هر چه امام فرمودند ما عمل می‏کنیم. ایشان رفت و یک ربع بعد به من زنگ زد، گفت هر کاری که دلتان خواست بکنید. گفتم چطور؟ گفت من به امام گفتم که آقای همتی چنین نظری دارند و من نظرم این است، امام فرمودند که من به مصلحت خودم عمل کردم، بگویید صداوسیما هر چه صلاحدید خودشان است عمل کنند؛ یعنی دست ما را باز گذاشت و ما به‏صورت تک‏باند پخش کردیم؛ یعنی تصویر را پخش کردیم و متنی هم روی آن خواندیم بدین مضمون که امام ازپیام رهبر شوروی تشکر کردند.

 

 

*شاید اتفاقات آینده صداوسیما مانند پخش برنامه «چراغ» و «هویت» نشان داد که تصمیم شما برای ترک سازمان درست بوده، یعنی حس میکردید که جهتها در حال تغییر است.

عرض کردم من تغییر را احساس می کردم بالاخره یک فرد سیاسی میتوانددرک کند که روند در حال تغییر است

 

*خیلی از اساتید شما در دهه ۶۰ برای اقتصاد تصمیمسازی کردند و شما در دهه ۹۰ از نزدیک این سیاستها را لمس کردید، یکی از موارد قانونِ بانکداریِ بدون ربا بود و سیاستهایی که ابتدای انقلاب تصویب شد که اغلب ایدههای اساتید شما بود. احتمالاً شما در گذشته این مسائل را دورادور دنبال میکردید اما بعدها که خودتان سکان‏دار سیاستِ پولی شدید، دیدید که قانونِ بانکداری بدون ربا چقدر بانکهای ما را ناکارآمد کرده است یا تصمیمهای دیگری که ابتدای انقلاب گرفته شده بود. وقتی رئیسکل بانک مرکزی شدید نسبت به آن دهه و آن تصمیمات چه چیزی در ذهن داشتید و چه آثاری دیدید؟

قانون بانکداری بدون ربا در واقع با نیت خیر مسولین وقت انجام گرفت ولی به نظرم بدون اماده سازی ساختار بانکها وازمون چگونگی اجرای آن و آموزش لازم وپیچیدگی موضوع  باعث شد درعمل جنبه صوری پیداکند و به علت تداوم تورم دورقمی در سه دهه بعد که ناشی از کسری بودجه سنواتی و رشد نقدینگی بود امکان کنترل و کاهش نرخ سود هم مقدور نشد.سال ۱۳۹۹با تصویب شورای فقهی و شورای پول واعتبار اصلاحاتی در مقررات امهال وام ها برای تطبیق بیشتر با مبانی شرعی انجام دادیم که امیدوارم درعمل کار ساز باشد برخی تصمیمات اقتصادی هم  که نظام در دهه ۶۰ گرفت، در چارچوب شرایط جنگی بود. در این شرایط که تا سال ۶۷ ادامه پیدا کرد، محدودیت‏هایی ایجاد شده بود و باید تصمیماتی برای اداره ‏اقتصاد گرفته می‏شد که یکی از آنها توزیع کوپن بود. خیلی‏ ها به مصاحبه‏ ای که از اوایل انقلاب از من منتشر شد، استناد کردند و گفتند همتی  به مردم می‏گوید کمترقندبخورید.

 

*مصاحبه جالبی بود، آن زمان از کسی که در صداوسیماست انتظار نمیرفت که چنین موضعی بگیرد.

 

شرایط ان روز کشور خیلی متفاوت بود ‌، برخی کارخانه ها  را بمباران کرده بودند و مشکل داشتیم، اصلاً امکان تأمین کافی مایحتاج وجود نداشت. از طرفی صداوسیما در خدمت نظام و دولت بود، دولت و صداوسیما درکنارهم بودن وصداوسیما نقش مهمی در پشتیبانی از جنگ داشت لذا مصاحبه های ان موقع را نمی توان با شرایط وجو امروز تحلیل وقضاوت کرد  . آن‏قدر هماهنگی بین دولت و صداوسیما ومردم زیاد بود که یک‏بار خبری راجع به خاموشی‏ ها گزارشی پخش کردیم که مدعی بود وزارت نیرو بی‏کفایت است. آقای مهندس موسوی خیلی ناراحت شد که چرا شما علیه دولت خبر منفی می‏روید؟ من گفتم که چرا این‏قدر به چنین موضوعی اعتراض دارید، ایشان می‏گفت که باید به شرایط جنگی توجه کنید، ما الآن در تأمین برق مشکل داریم و خیلی از نیروگاه‏هایمان را زده‏ اند. از طرفی حق داشت، ما هم نمی‏توانستیم روی مشکلاتی دست بگذاریم که ناشی از حملات هوایی عراق است؛ بنابراین قبول دارم در دهه ۶۰ شرایط خاصی وجود داشت و از طرفی در اوایل انقلاب جو چپ بر اقتصاد حاکم شد که نتایج منفی آن را الآن می‏بینیم. من درسه سال حضورم در بانک مرکزی با خیلی از این مسائل روبرو شدم. مثلاً یکی از تصمیماتی که هنوز خیلی از دوستان از آن دفاع می‏کنند ارز ۴۲۰۰ تومانی است که من یکی از مواردی که به طور جدی از اول با آن مخالف بودم همین بود؛ اما واقعیت این است که وقتی به بانک مرکزی آمدم با چیزهایی روبرو شدم که تماماً در اختیار من نبود. من سال ۹۷ چند روز پس از اینکه به‏ عنوان سفیر ایران در چین انتخاب شدم، برای شرکت در گردهمایی سفرای ایران در خارج از کشور به تهران آمده بودم. همان روز آقای روحانی من را خواست، خدمت ایشان رفتم و سؤال کردند که با بازار ارز چه کنیم؟ گفتم آن را رها کنید. گفتند یعنی چه؟ گفتم چرا ارز ۴۲۰۰ تومانی تعیین کردید؟ اجازه بدهید آزاد باشد، بازاررا مدیریت کنید خودش تعیین می‏کند، چرا شرایط را تا این حد برای بازار سخت کرده‏ اید. ایشان گفت به نظرتان چه کسی را برای بانک مرکزی بگذاریم که خوب باشد؟ گفتم شما اول گزینه‏ هایتان را بگویید و من هم نظرم را می‏گویم، اما من  کسی درذهنم نیست . خلاصه طوری صحبت کردند که در آخر گفتم منظورتان این است که من قبول کنم؟ گفتند اگر قبول کنید خیلی خوب است. این مقدمه ای بود که چنین پیشنهادی بدهند.

 

*چه مدت بود که سفیر شده بودید؟

 

۱۰ روز بود که در پکن مستقرشده بودم

 

*یک ماه از حکمتان و ۱۰ روز از رفتن‏تان به پکن گذشته بود؟

 

بله. البته این نشان‏دهنده این است که در کشور ما سیاست‏ها بر مبنای تصمیمات کوتاه‏مدت گرفته می‏شود یعنی ۱۰روز پیش شاید پیش  خودشان هم فکر نمیکردن بنده را در بانک مرکزی منصوب کنند والا اجازه شروع سفر وما موریت نمی دادند  . آقای روحانی به من گفتند که برنامه‏ تان را به من بدهید و خیلی هم عجله داشت. گفتم باشد. روزی که من با ایشان ملاقات کردم دوشنبه بود، گفتم تا فردا برنامه‏ را خدمت شما ارائه می‏دهم. فردای آن روز خدمت ایشان گفتم برنامه آماده است، اما پیش از آن، برای سه‏ شنبه بعدازظهر من را به دفترشان خواستند. اتفاقاً برنامه‏ را همراهم بردم و به ایشان دادم. برنامه من ۳ صفحه بود، الآن هم موجود است. ایشان گفت که شما از فردا مشغول شوید. گفتم چین را چه می‏کنید؟ گفت کسی دیگری را می‏فرستیم. گفتم من رونوشت استورنامه  را دادم و رسما سفیر هستم  ، این اتفاق بد است. ایشان گفت نه اگر آنها بدانند که شما را به‏ عنوان رئیس کل بانک مرکزی انتخاب کردیم، متوجه می‏شوند که نیروی خوبی را به چین فرستاده ‏ایم، بنابراین برای روابط‏مان منفی نیست و حتی خوب است. گفت فردا صبح به دولت بیایید، گفتم قاعدتاً باید من را وزیر اقتصاد به شما معرفی کند، قانون این را می‏گوید. گفتند من حواسم نبود، به دفترشان گفتند که به آقای کرباسیان - وزیر وقت اقتصاد - بگویید سریع  نامه‏ معرفی همتی را  امضاء کنند . البته این سمبلیک است که رئیس کل بانک مرکزی را وزیر اقتصاد معرفی می‏کندولی عملا رئیس جمهور تصمیم میگیرد . من هم صبح ۳ مرداد ۹۷به دولت رفتم و مستقر شدم. روزی که به ‏عنوان رئیس کل بانک مرکزی منصوب شدم، دلار ۹۵۰۰ تومان بود، فردای آن روز پنجشنبه و جمعه و تعطیل بود، من جمعه برای زیارت به مشهد رفتم تا از امام رضا برای کار سختم یاری بطلبم و کارم را شروع کنم. شنبه ۶ مرداد۹۷معارفه رسمی بود که آقای جهانگیری برای معرفی آمدند، روز معرفه من دلار ۱۱۵۰۰ تومان شده بود، یعنی ظرف همین دو روز ۲ هزار تومان اضافه شد. من دلار را ۱۱۵۰۰ تومان تحویل گرفتم که بعضی جفا می‏کنند و می‏گویند ۹۵۰۰ تومان بوده، دو روز تعطیلی بود که نباید آن را به‏ حساب ما بگذارند. هنوز یک هفته از آغاز کارم نگذشته بود که آقای احمد عراقچی، معاون ارزی بانک مرکزی را بازداشت کردند. تمام اطلاعات ارزی در اختیار ایشان بود، اینکه کجا ارز و کجا ذخیره داریم، چطور بازار را کنترل کنیم و... من در شرایطی که دلار به ‏صورت روزانه بالا می‏رفت با چنین موضوعی روبرو شدم. می‏گفتند باید قیمت دلار را کنترل کنم، اما چطور باید این کار را می‏کردم؟! بالاخره باید مسلط می‏شدم و بدانم موارد چه هست، به من فرصت ندادند که مطالعه کنم و اطلاعات کاملی داشته باشم و یک هفته بگذرد. همه صرافی‏ها را تعطیل کرده بودند، بازکردن صرافی‏ها و ایجاد سیستم نرم‏ افزاری که بتوانیم اطلاعات یکپارچه داشته باشیم یک ماه ونیم طول کشید؛ بنابراین اوایل مهر ۹۷ بود که توانستم به‏طور واقعی به بازار وارد شوم. فاصله آن حدود ۴۵ روز بود و زمانی بود که دلار به قیمت ۱۹۲۰۰ تومان رسیده بود. در واقع عملامن دلار را ۱۹۲۰۰ تومان تحویل گرفتم و پس از سه سال در آستانه انتخابات ریاست جمهوری سیزدهم در کانال ۲۲ هزار تومان تحویل دادم. این جفای بزرگی است که می‏گویند همتی باعث افزایش نرخ ارز شده است. من روز معارفه ام دلار را ۱۱۵۰۰ تومان تحویل گرفتم و یک ماه بعد وقبل از آنکه برنامه هایم را اجرایی وتسلط پیداکنم دلار۱۹ هزار تومان شده بود اما با برنامه هایی که اجرا کردیم پس از آن دلارمدت‏ها در محدوده ۱۱ تا ۱۳ هزار تومان به ازای هر دلارثابت ماند، اما بالاخره فشارها ی مختلف وحوادث سیاسی-نظامی-اقتصادی مهم اثر خود را می‏گذاشت که اگر لازم بود توضیحات  بیشتری  خواهم داد.

 

* ماجرای دیدارتان با مقام معظم رهبری پیش از سفر به چین چه بود؟

 

مقام معظم رهبری به روابط با چین اهمیت می‏دهند و معتقدند که مسئله راهبردی است و باید روابط راهبردی داشته باشیم. البته معمولاً ایشان با سفرا ملاقات نمی‏کنند و شاید من جزو معدود سفرایی بودم که خدمت ایشان رسیدم و ایشان هم با روی گشاده پذیرفتند و مدت ۳۰، ۴۰ دقیقه صحبت کردیم. قرار بود ۱۰، ۱۵ دقیقه ملاقات داشته باشیم، اما ایشان درباره نکات مهمی در ارتباط با چین من را راهنمایی کردند، اینکه چه کارهایی باید بکنیم، گسترش روابط چگونه باشد و... بحث‏های خوبی با ایشان داشتیم. پس از آنکه به محضر ایشان رسیدم، به چین رفتم، ۱۰ روز بعد که برگشتم ماه بعد؛ در هفته دولت در شهریورماه همراه دیگر اعضای کابینه خدمت ایشان رفتیم، عذرخواهی کردم و گفتم ببخشید که این همه وقت گذاشتید و به من رهنمود دادید، من رفتم و ۱۰ روز نشده برای کار دیگری برگشتم.ولی من بی تقصیرم. ایشان گفتند بانک مرکزی هم خیلی مهم است، جدیتی که گفتم را در این‏ سمت انجام بدهید و فعالانه کار کنید تا نتایج بهتری برای کشور داشته باشید.

 

*اتفاقاً در بازار مطرح شده بود که شما منصوب رئیسجمهور نیستید، این صحبت با جدیت مطرح میشد، البته نمیدانیم ریشه آن از کجا بود، البته این نقطه قوتی شده بود که تا حد زیادی بتوانید عوامل بازار را کنترل کنید.

 

نگویید منصوب رئیس‏ جمهور نبودم، من منصوب رئیس ‏جمهور بودم، اما شاید خواست اصلی رئیس ‏جمهور نبودم. با توجه به پیشینه نحوه تصمیم گیری در د‌ولت یازدهم درخصوص رییس بانک مرکزی بنظرم اگرشرایط عادی بود آقای رئیس‏ جمهور گزینه دیگری داشت ‌و ‌شرایط بازا‌رارز و‌التهابات نبود ،شاید من را انتخاب نمی‏کرد. ولی به هرحال ایشان تصمیم گرفتند ولذا منتخب ایشان بودم. بهتر است این اینگونه بگوییم.

 

*سال ۹۷ قرار بود که شما رئیس کل بانک مرکزی شوید و آقای طیبنیا به سازمان برنامه‏وبودجه برود.

 

بله. نکته خیلی مهمی بود. وقتی آقای روحانی من را خواست، قبل از اینکه به دفتر ایشان بروم آقای دکتر طیب‏نیا با من تماس گرفت. گفت آقای روحانی شما را خواستند؟ گفتم بله. گفت احتمالاً قصد دارند راجع به بانک مرکزی با شما صحبت کنند. توضیح زیادی به من نداد. من رفتم و پس از آن به او گفتم چه اتفاقی افتاده است. آقای طیب‏نیا به من گفت که قرار است به سازمان برنامه برود و من هم به بانک مرکزی. به آقای طیب‏نیا گفتم اگر شما به سازمان برنامه‏وبودجه بروید من هم با انگیزه تر قبول می‏کنم، یعنی اگر ایشان می‏گفت که من به سازمان برنامه نمی‏روم احتمال اینکه بر تصمیم من تأثیر بگذارد خیلی زیاد بود؛ اما من با این فرض که طیب‏نیا به سازمان برنامه می‏رود و دو طرف به هم کمک می‏کنیم، بانک مرکزی را پذیرفتم.

 

*آشنایی شما در حلقه دانشگاه تهران اتفاق افتاد؟

از سال ۵۶ تا الآن، یعنی حدود ۴۴ سال است با آقای دکتر طیب‏نیا اشنا و ر‌ابطه دوستانه داریم و ایده‏هایمان درمسایل اقتصادی هم تاحدودی به هم نزدیک است.

 

*بقیه آدمهای این حلقه چه کسانی هستند؟

 

حلقه ای وجود ندارد!. ما دوست وهمکارهستیم. با آقای دکتر طیب‏نیا این توافق را کردم و پس از آنکه پذیرفتم و خبرحکم انتصاب من منتشر شد و به دولت رفتم، آقای طیب‏نیا با من تماس گرفت و گفت که به توافق نرسیده‏اند. پرسیدم چرا؟ گفت در آخرین جلسه‏ای که با آقای روحانی داشتم نکاتی را مطرح کردم، ایشان هم نکاتی را مطرح کردند و دیدم نمی‏توانیم به توافق برسیم، بنابراین من قبول نکردم. من در مقابل کار انجام‏شده قرار گرفتم. حتماً اگر آقای طیب‏نیا یا افراد همراهتری در تیم اقتصادی دولت بودند، عملکرد ما خیلی بهتر از این می‏شد. البته اگر از دوستان دیگر در دولت بپرسید شاید انها هم بگویند اگر همتی نبود ما بهتر عمل می‏کردیم. این نظر من است.

 

*پس حلقه تهران نداریم؟

ما در دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران همکار هستیم. اتاق آقای دکتر نادران کنار اتاق من است. آقای دکتر فرهاد رهبر یک طبقه پایین‏تر است با  دکتر سبحانی ودکتر طیب نیا ودکتررحمانی و...در یک طبقه هستیم  و با هم در ارتباط هستیم، کلاس داریم ومراوده علمی داریم. با بقیه اساتید هم رفیق هستیم؛ یعنی کسانی که در فضای سیاسی معروف هستند وقتی می‏گوییم با آنها رفیق هستیم توجه‏تان جلب می‏شود، اما با بقیه هم دوست وهمکار هستیم  که شاید درفضای سیاسی کشور شناخته‏شده نباشند.

 

* همیشه این تلقی بوده که مقامات حین مسئولیت و مشغله کاری، فرصت ندارند که سر کلاس بروند و دکترا بگیرند. واقعاً فرصتی برای آموزش علم اقتصاد داشتید؟

 

اصلاً این‏طور نیست. من لیسانس راعمدتا قبل از انقلاب و دوره فوق‏لیسانس شاگرداول هم ورودی ‌و هم خرو‌جی بودم وبخشی از درسهای  فوق‏لیسانسم را قبل از انقلاب فرهنگی وداشتن مسولیت  گذراندم. هر کس دکتری می‏گیرد عمده درس را در مقطع لیسانس و فوق‏لیسانس می‏خواند. دکتری در حد چند درس و یک رساله است که بخشی از ان راهم با مرخصی دو ماهه دردانشگاه لندن انجام دادم. من درس اصلی و پایه‏ اساسی را خواندم و دوره لیسانس یکی از بهترین دوره‏ها بود؛ اساتید مهمی در دانشکده اقتصاد بودند، بنابراین به تئوری‏های اقتصادی مسلط هستم. حتی زمانی که در بیمه و بانک بودم به‏طور جدی در تدریس وتحقیق دانشگاه شرکت می‏کردم. کتابی که راجع به اقتصاد انرژی نوشتم، کتاب سال منتخب وزارت نیرو شد. کتاب «اقتصاد کلان» من تا الآن ۴ بار تجدید‏چاپ شده و یکی از مراجع اقتصادی دانشگاه‏هاست. کتاب «توسعه اقتصادی» یکی از کتاب‏های جامع است. کتاب «مشکلات اقتصادی جهان سوم» را که سال ۶۹ منتشر کردم دو بارچاپ شد وهربار تیراژ ۵ هزار نسخه داشته است. برخی  از مسئولین فعلی در دوره لیسانس‏ این کتاب را خوانده‏اند. همین‏طوری که مدرک نگرفتیم. کلاس‏ها را کامل حضورداشتم. طبق روال طبیعی دانشیاری‏ ام را گرفتم، تعداد مقالاتی که باید ارائه می کردم و امتیازم بیش ازنیاز بود . من همیشه ازلحاظ علمی فعالیت فعالیت کامل خود را داشتم. به‏این‏ترتیب این حرف‏ها خیلی صحت ندارد، فقط در دوره‏ای که بانک مرکزی بودم به خاطر فشار و حجم کار برای تدریس نرفتم و آن ۳ سال کامل تدریسم قطع شد، اما تجربه‏ای بود که الآن آن را در دانشگاه به دانشجویان انتقال می‏دهم.

 

 

*در خیلی از کشورها اقتصاددانها حلقههای فکری دارند؛ از نظر اینکه شیوه تبیین مسئلهشان چطور است و چه راهحلی ارائه میدهند.

نظر شما راقبول دارم این ضعف دانشگاههای مهم است لذا ما حلقه فکری نداریم اما دیدگاه‏ها بعضا به هم  نزدیک است. من معتقدم در دانشگاه مهم است که اساتید چه رشته‏ای را درس می‏دهند. چیزی که شما راجع به آن صحبت می‏کنید بیشترفکرکنم سیاست‏های اقتصاد کلان است و مردم هم روی آن حساسیت دارند. اگر قرار است از نظر گروه‏هایی که در دانشکده هستند تقسیم‏بندی کنید، هرکدام تخصص‏هایی دارند، توسعه و اقتصاد کلان در یک مسیر است که آقای دکتر طیب‏نیا هم مباحث را تدریس می‏کنند و من هم در همین حوزه تدریس کردم ومی کنم دکتر رهبر و دکتر نادران بیشتر درحوزه اقتصاد خرد وبخش عمومی فعال هستن  اما قطعاً نظر اقتصادی بنده دربرخی امور با آقای نادران یکی نیست. البته با هم دوست هستیم و ارتباط داریم، اما ایشان هم حتماً همین را خواهد گفت که برخی دیدگاههای همتی را قبول ندارم؛ فقط من نیستم که قبول ندارم، ایشان هم قبول ندارد. ممکن است در بعضی زمینه ها علیرغم رفاقت با آقای دکتررهبر هم اختلاف‏ نظرهایی داشته باشیم و برخی دیدگاه‏هایی که ایشان دارد شاید با دیدگاه‏های من هماهنگ نباشد. من در ارتباط با اقتصاد نظراتی دارم که بیشتر با اقتصادرقابتی و آزاد همخوانی دارد و مبتنی برحکمرانی درست اقتصادی و توسعه بخش خصوصی و مبادلات خارجی است، اگر مبادلات بین المللی  و ارتباط بانکی خارجی خوبی نداشته باشیم، به رشد وتوسعه مطلوب نمی‏رسیم و هرچقدر هم تلاش کنیم نمی‏توانیم با کشورهای دیگر رقابت صحیح وهمراه با پیشرفت داشته باشیم. کشورهایی در دنیا که به مراتب بالایی از رشد، توسعه و پیشرفت رسیده‏اند که ارتباطات ورقابت قوی‏تری داشتند. هرکدام ارتباطات خارجی ضعیف‏تر، محدودتر و کانالیزه شده داشتند، از نظر مراتب رشد و توسعه عقب‏مانده‏ترند. این عقیده من است و در انتخابات همین را می‏گفتم. در بانک مرکزی به خاطر تحریم ها مجبور بودیم بعضا  با تهاتر و روش‏های غیرمتعارف برای خنثی کردن تحریم ، به مبادلات خارجی بپردازیم، چون آنجا وظیفه اداره‏ اقتصاد را داشتیم، اختیار تصمیم‏گیری راجع به اینکه تحریم بماند یا خیر را نداشتم، نمی‏توانستم و جزو اختیاراتم نبود؛ اما باید بگویم که این روشی پرهزینه است که عملاً ما را به توسعه نمی‏رساند، شاید ما را در حفظ وضع موجود هم موفق نکند. نشانش این است که طی یک دهه گذشته میانگینِ رشد اقتصادی کشور زیر نیم‏ درصد بوده است. این فاجعه است، یعنی ظرف ۱۰ سال ۵ درصد رشد کردیم. خب معلوم است که با این شرایط نمی‏توانیم توسعه پیدا کنیم. ظرف یک دهه گذشته متوسط رشد سرمایه‏گذاری ثابت ناخالص ما سالانه منفی ۵ درصد بوده است. این رقم فاجعه است، یعنی ما رشد مثبت سرمایه‏گذاری نداشتیم.

 

*یعنی فقط مستهلک شدیم.

 

وقتی می گوییم سرمایه گذاری ثابت  ناخالص داخلی  رشد منفی داشته یعنی همان .البته  در شرایطی ممکن است برای حفظ مصالح کشور و برای پیروزی پایدار وحفظ استقلال کشور، مقاومت کنیم.ولی تداوم وطولانی شدن این شرایط کشور را ازمدارتوسعه خارج کرده وفقیرمیکند البته کسی ازاین جملات  به من ایراد نگیرد  و بگوید که فلانی اقتصاد مقاومتی را قبول ندارد، من در بانک مرکزی با تدابیر واقدامات خود وهمکارانم  سنگین‏ترین مقاومت‏ها را در برابر فشار حداکثری دولت امریکا نشان دادیم.‌معتقدم اقتصاد مقاومتی را باید عملیاتی کرد نه اینکه فقط سمینار بذاریم اگراقصادمقا‌‌ومتی را خوب اجرامیکردیم اینقدردرمقابل شوکهای خارجی اسیب پذیر نبودیم

 

*اتفاقاً سؤال ما همین است، چقدر در برابر خواستهای سیاسی مقاومت کردید؟ درجه استقلال بانک مرکزی زمان شما چقدر بود؟ شما سعی میکردید با قلدری حفظ کنید؟

 

با قلدری نبود، با تدبیرو قدرت بود.

 

*آن نهاد این قدرت را نداشت، اگر رئیس کل بانک مرکزی کس دیگری بود نمیتوانست، اما یکی مثل عبدالناصر همتی میتوانست. منظور ما از قلدری این است.

 

من مجاز نیستم درباره خیلی از نامه‏ هایی که به مقام معظم رهبری ارسال کردم و حتی ملاقات‏هایی که داشتم و مواردی که خدمتشان مستقیم یا غیرمستقیم مطرح کردم و نکاتی که ایشان راجع به عملکرد من نوشتند را بگویم، اما واقعیت این است که ایشان دقیقاً در جریان‏ هستند که در آن سه سال بانک مرکزی چه کرد؟ نکاتی که برای پیشبرد کار، مقابله با فشار حداکثری و... بیان کرده‏ام را هم می‏دانند. من هدف خودم را مشخص کرده بودم؛ در اقتصاد شما می‏توانید چند هدف داشته باشید، اما باید هدف اصلی‏تان را مشخص کنید. خیلی‏ها به من می‏گفتند که هدف اصلی‏تان در بانک مرکزی باید آزادسازی همه‏چیز باشد، رها کنید که همه‏چیز ازادانه انجام گیرد به واردات وروش  بدون انتقال ارز‌و  صادرات ریالی  کاری نداشته باشید ، اجازه بدهید معاملات ساده و روان باشد محدودیت انتقال ریال وتراکنش ها و چک های تضمینی وغیره را بردارید  من می‏گفتم نه، درست است در شرایط عادی همه انها مهم هستند ولی هدف اصلی من به‏عنوان رئیس کل بانک مرکزی دراین مقطع حساس جلوگیری از فروپاشی اقتصاد است وهر اقدامی که این هدف را تضعیف کند اقدام ملی نیست

 

 

 

*یعنی جلوگیری از ونزوئلایی شدن؟

 

بله خیلی مهم بود. به نظرم یکی از نامه‏هایی که خدمت مقام رهبری نوشتم و اشکال هم  ندارد که  گفته شود؛ به ایشان نوشتم مشکل من در ارتباط با مسائلی که باید در جامعه مطرح کنم این است که نمی‏توانم شرایطی مانند خلأ که در فیزیک به‏وجود می‏آورند را به‏وجود بیاورم و بعد بگویم اگر اقدامات ما نبود می‏توانست به چه نتیجه‏ای برسد و چون نتیجه‏ای که اتفاق افتاده را مردم می‏بینند، می‏گویند پس همتی وهمکارانش خوب عمل نکرده اند، پس من هیچ‏ موقع نمی‏توانم این را ثابت کنم. فقط شما به‏عنوان رهبر کشور و یا رئیس‏جمهور بداند، من اینها را می‏نویسم تا در تاریخ ثبت شود؛ نوشته‏ام که چه اتفاقاتی رخ داد. اتفاق کوچکی نبود، سال ۹۸ کل وصول درآمد نفتی بانک مرکزی ۸ میلیارد دلار بود، سال ۹۹ شد ۴ میلیارد دلار. ما سال ۹۹ با ۴ میلیارد وصولی دولت از نفت و گازتوانستیم کل نیازهای کشور و مسائل مربوطه را از طریق سامانه نیما و مقدار کمی از ذخایر آزاد (البته ذخایر غیرآزاد ما زیاد است) تأمین کنیم. می‏گفتند که چرا جلوی رشد ارز را نمی‏گیرید؟ کشوری که در سال ۹۰، بیش ازنود میلیارد دلار واردات داشت،برای سال ۹۷ بانک مرکزی ۳۰ میلیارد دلار ارز تأمین کرده بود، ‏همان سالی که من به بانک مرکزی رفتم، پیش از آن ۲۰ میلیارد دلارارز ۴۲۰۰تأمین کرده بود و نیمه دوم سال توانستیم ۱۰ میلیارد دلاردیگر برای کالای اساسی تأمین کنیم سال ۹۸ دریافتی ما ۸ میلیارد دلار بود و سال ۹۹ شد ۴ میلیارد دلار. مشخص است که درآمد دولت به هم می‏خورد و فشار وارد می‏شود تا منابع موردنیاز بودجه  را ازجایی تأمین کند. وقتی درآمد ۴ میلیارد دلار است، اگر آن را ضربدر ۴۲۰۰ تومان کنید معادل ۱۶ هزار میلیارد تومان می‏شود، یعنی درآمد دولت از محل فروش نفت و گاز ۱۶ هزار میلیارد تومان می‏شود، بودجه بیش از ۸۰۰ هزارمیلیارد تومان بود؛ یعنی این رقم ۳ درصد بودجه هم نمی‏شد، اصلاً عددی نبود.

 

*این ارقام واقعاً تکاندهنده است.

 

کشور با این شرایط اداره شد. بعد می‏گویند شما نتوانستید اداره کنید.. خیلی‏ها گفتند که ارز نیمایی را حذف کنید، اگر ارز نیمایی تعبیه نشده بود و آنجا برنامه ریزی وکنترل نکرده بودیم، اصلاً ارزی برای واردات مواد اولیه واحدهای تولیدی ونیازهای ضروری کشور وجود نداشت. از همان‏ طریق توانستیم سالی حدود ۳۰ میلیارد دلار ارز تأمین کنیم. پیش از این تمام تأمین ارز توسط بانک مرکزی بود. بانک مرکزی ۵۰ میلیارد دلار تأمین ارز می‏کرد،قبل از ان بخش مهمی از ارز صادرکننده‏ها یا به کشور برنمی‏گشت یا به صورت کالای قاچاق وارد می شد به‏عنوان بدون انتقال ارز، از بازار ارز می‏گرفتند و می‏فروختند و کالاهایی می‏آورند که به ثبت سفارش نیاز ندارد. حتی اگر به آزادترین اقتصاد معتقد باشید، وقتی اقتصاد در معرض فروپاشی است چه کاری می‏توانید بکنید؟ اینکه می‏گویید با قدرت، بله من با قدرت جلوی درخواستهای مغایر با هدف اصلی  ایستادم، بابخشهایی از دولت چالش داشتیم . به من اصرار می‏کردند که بدون انتقال ارز را ازاد کنید مناطق ازاد را از ثبت سفارش مستثنی کنید ودرعین حال میگفتن  نرخ ارز را پایین بیاورید، می‏گفتم پایین نمی‏آید، شما رانت ایجاد می‏کنید، چطوربا اینهمه ثبت سفارش وفشار به اجرای بدون انتقال ارزومراعات صادرکنندگانی که به بهانه صادرات ریالی ارز به جرخه اقتصاد نمی اورند چگونه می‏توان نرخ ارز را پایین آورد، اگرهم بیاید خروج سرمایه میشود و همه می‏روند در کشورهای همسایه خانه می‏خرند. شما اگر فشار بیاورید که نرخ ارز را با تزریق ارز محدودمان پایین بیاورید، صادرکننده ارز نمی‏آورد. ما توانستیم با ارز صادرکننده کشور را اداره کنیم، با برخی ذخایر که آزاد بود برای کشور کالاهای اساسی بیاوریم ولی به‏طور بی‏ مبنا واساس می‏گویند نقدینگی را افزایش دادید و...

 

*این کسریها از کجا تأمین شد؟

 

در طول ۲۰ سال گذشته متوسط رشد نقدینگی ۲۷ درصد بوده است، در ۳ سالی که من در بانک مرکزی بودم متوسط ۳۰ درصد بود. سال ۸۴ رشد نقدینگی ۴۰ درصد بود؛ سال ۹۲ هم ۳۹ درصد؛ یعنی رشد نقدینگی در دوره حضور من در بانک مرکزی علیرغم شرایط بسیار استثنایی عدد فوق‏العاده‏ای نبود، اما جوی که ایجاد شد مسئله‏ساز بود. درابتدا علت اصلی افزایش تورم به خاطر  هزینه تولیدکننده بود که آن دوره به خاطر افزایش نرخ ارز بالا رفت. هزینه تولیدکننده به شاخص بهای کالاها و بعد از آن به شاخص بهای مصرفی منتقل می‏شود. طبیعی است که چنین اتفاقی رخ دهد. البته به خاطرحجم نقدینگی متراکم زمینه شوک تورمی وجهش ارز مهیا بود حالا اینکه چرا و چطور پایه پولی ونقدینگی در اواخر ۹۸ رشد شدیدتری داشت دقیقا بر می گردد به کسری بودجه ناشی از تحریم ، خب من بر سر آن جنگیده‏ام و نمی‏توانم الآن آن را شرح دهم. دعواهای آن را در شورای‏عالی سران قوا کرده‏ام و خدمت رهبری و رئیس‏جمهور نوشته‏ام که راه تأمین این نیست که تسعیر ارز کنید، اما وقتی سران قوا مصوب وبعد از تایید رهبری ابلاغ می‏کنند که ریال آن را به‏صورت نیمایی بدهید، مگر بانک مرکزی می‏تواند خلاف قانون عمل کند؟ بانک مرکزی می‏تواند تا جایی که اختیارات خودش است بایستد که ایستادم؛ اما وقتی آخر سال ۹۸ بودجه دچار کسری شد و هیچ راهی نداشتیم، باید چه کنیم؟ در جلسه سران قوا گفتم این تصمیم باعث نقدینگی و رشد پایه پولی می‏شود، گفتند خب چه کنیم، حقوق ماههای اخرسال  و عیدی کارکنان را چه طور باید بدهیم؟

 

* تسعیر ارز تصمیم سران قوا بود؟

 

بله،اواخر سال ۹۸ سران قوا تصویب کردند که کسری بودجه را از طریق تسعیر منابع ارزی صندوق توسعه ملی که به دولت قرض داده بودند جبران کنند. این منابع  در کره جنوبی‌ وبقیه مقاصد  صادرات نفت  بود، منابع به علت تحریم مسدودشد، به ما گفتند چون آزاد نشده ما هم پول نداریم حقوق بدهیم، این را بانک مرکزی بخرد و ریال آن را به دولت  بدهد.

 

*درواقع پیشخورش کردند؟

 

بله. خب در چنین شرایطی بانک مرکزی چاره‏ای ندارد. بعضی‏ها به من گفتند در همان‏جا باید استعفا می‏دادید و از دولت خارج می‏شدید. گفتم چه مشکلی حل می‏شود؟ اگر من استعفا می‏دادم و می‏آمدم مشکلی نبود، راحت‏ترین کار برای من این بود. یک نفر دیگر را می‏گذاشتند و دستور می‏دادند، انجام می‏داد مگر الان که من نیستم چیکار می کنند تسعیرمنابع ارزی همچنان با قدرت ادامه دارد .

 

*در آغاز دوره دوم دولت یعنی زمانی که ترامپ از برجام خارج شده بود، بعضی از چهرههای اقتصادی دولت گفتند که مساله دولت دیگر اقتصادی نیست، بلکه سیاسی است، بنابراین باید کار را واگذار کنیم و برویم. یکی از وزرای اقتصادی همین تحلیل را داشت که ما دولت جنگ نبودیم و نیستیم و نبودیم، قرار بود دولت مذاکرات باشیم؛ بنابراین همه باید استعفا بدهیم. شما چه جمعبندیای داشتید؟ چون در انتخابات هم از طرف بعضی از اصلاحطلبان به شما انتقاد میشد که میگفتند آقای همتی مدام میخواهد راهحل اقتصادی بدهد، آن هم برای حل معضلی که اقتصادی نیست. حتی یک نفر نوشته بود که ایشان میگوید اقتصاددان هستم، این فضیلتی نیست، چون الآن به یک سیاستمدار نیاز داریم. شما فکر میکردید میشود مشکلات را از طریق اقتصادی حل کرد؟

بنظرم دیدگاه درستی نیست ما در شرایط متفاوت می توانیم راه حل های  متفاوت بدهیم وظیفه اقتصاددان این است بهترین راه حل برای شرایط متفاوت بدهد درست است رفع تحریم به عنوان مانع اصلی حل مشکلات اقتصاد یک اقدام سیاسی وراه حل سیاسی دارد ولی نمیشود گفت چون تحریم هست ما دیگه  راه حل نداریم اگراقدامات ۳سال گذشته درخنثی سازی تحریم وشکست دادن فشار حداکثری نبود الان راه حل سیاسی ومذاکرات با موضع عزت هم نمی داشتیم.پس حکمرانی صحیح اقتصادی نیز درهردو وضعیت کار ساز است.مثلا اگر سال ۹۹ فروش اوراق دولتی نبود شرایط نقدینگی وتورمی خیلی بدتر می شد

 

 

 

*الآن تورم ونزوئلایی داشتیم.

 

تورم حتماً بالای صد درصد می‏رفت. حالا می‏توانند بگویند اگر این روش نبود، وضعیت طور دیگری می‏شد. چون وضعیت خلأ درعلم فیزیک نیست نمی‏توان آن را ثابت کرد؛ اما ما ایستادگی کردیم و آقای روحانی شاهد است که چند بار در ستاد اقتصادی هماهنگی دولت در این زمینه صحبت کردم، فشار آوردم و انجام دادیم. البته به خیلی از درخواست‏های ما ترتیب اثر ندادند. مقام معظم رهبری می‏دانند، من نامه می‏نوشتم و می‏گفتم که مسئولیتم حفظ ارزش پول ملی با بانک مرکزی است، بقیه مسئولیت‏های دیگر دارند، من نمی‏توانم مسئولیتم را به دیگران تفویض کنم، ایشان هم قبول داشتند و جلوی خیلی از فشارها را گرفتند. خیلی چیزها که می‏توانست اتفاق بیفتد را  توضیح نمی دهم، اما چیزهایی که اتفاق افتاد اثر خودش را گذاشته است. پس وضعیت می‏توانست خیلی بدتر شود و خوشبختانه نشد و من معتقدم که یک اقتصاددان می‏تواند با روش‏ اقتصادی جلوی بسیاری از مشکلات را بگیرد. آیا در انتخابات اگر یک نفر با بینش اقتصادی، طراحی خوب و تیم اقتصادی هماهنگ و قوی انتخاب می‏شد، شرایط را بهتر از این نمی‏کرد؟ حتماً بهتر از این می‏شد. الآن ما اصلاً نمی‏دانیم برنامه اصلی دولت چیست؟ برای بازارهای مالی چه برنامه‏ای دارند و قصد دارند چه کنند؟  کاندیدای محترم گفتند که من اقتصاددان‏ها را به خط می‏کنم و بهتر می‏شود. خب الآن هم که به خط نیستند، اختلاف صف دارند،  جلو و عقب ودرهم ایستاده اند و مشخص نیست چطور جمع‏بندی می کنند؟این هم بگویم ارزوی من موفقیت دولت اقای رییسی است چرا که از بهتر شدن اقتصاد حتما  مردم نفع می برند. من هم  بر این اساس ورود کردم که مطمئن بودم هر کس رئیس‏جمهور شود حتماً حاکمیت هم از او پشتیبانی می‏کند؛ بنابراین خیلی کارها را می‏شد کرد، در دولت آقای روحانی هم بنظر من بعضی‏ کارها امکان‏پذیر بود که نکردندیا نگذاشتند بشود.البته  آنجا هم تاحدودی ناهماهنگی داشتیم و این موضوع اجازه نداد بعضی کارها انجام شود. اگر هماهنگی بیشتری وجود داشت، شرایط بهترمی شد. این را به‏صورت حضوری هم خدمت آقای رئیس‏جمهور گفتم که نمی‏توانم خیلی از کارها را انجام دهم و هماهنگ نیستیم. مسائل و متغیرهای کلان اقتصادی در دنیا راه‏ حل دارد، این نیست که اینها را از کره مریخ بیاوریم. همه می‏دانند که سیاست‏های پولی، مالی و... چه تأثیری دارد، در کجا بهم می‏خورد و کجا باید همراهی کنند. من اینها را در دانشگاه درس می‏دهم. اگر به اقتصاد مسلط نباشید شما می‏توانید از ۱۰ نفر بپرسید که چه کاری کنیم و در آخر هم جمع‏بندی‏تان ممکن است چیز دیگری باشد

 

 

 

*معمولاً جمعبندی هم نمیکنند.

 

من می‏گویم به فرض که جمع‏بندی بکنند، در عمل چیز دیگری درمی‏آید.

 

*همیشه هم ذینفعها سیگنالهای غلط میدهند.

 

برخی منتقد اقدامات من دربانک مرکزی بودند ، من چندکار مهم در بانک مرکزی انجام دادم. یکی از آنها توقف تراکنش‏های بی ضابطه و سفته بازانه ریالی بود که بعضی ها به من اعتراض کردند، خب طبیعی است. من جلوی مواردی را گرفتم که در یک تراکنش ۱۵۰۰ میلیارد تومان جابه‏جا کرده‏ بودند. حال نمی‏گویم چه کسانی بودند، البته که گزارش‏های آنها را به مقامات بالاتر دادم و برخورد هم کردم. جلوی خیلی از این موارد را گرفتیم، مثلاً کودکان  ۴،۵ ساله‏ هفته ها چندصد میلیارد تومان جابه‏جا می‏کردند، من جلوی تمام اینها را گرفتم. همچنین جلوی تراکنش بالای پوزها  را گرفتیم.   سفته‏بازها بیشتر از اینها استفاده می‏کردند که محدود شدند. این اقدامات بود که ارز را کنترل کرد، آیا ارز همین‏طوری کنترل شد؟ اولین کاری که کردیم این بود که گفتم نمی‏توانیم ارز را با ارز کنترل کنیم، هرچه ارز عرضه کنیم می‏خرند. ارز را باید با ریال کنترل کنیم، چون تسویه ارز با ریال است، این را خیلی محکم انجام دادیم. البته که برخی ذینفع ها  مخالف شدند و طبیعی بود. دومین کاری که کردم این بود که تأمین ارز و تخصیص آن را در بانک مرکزی سیستمی کردیم، این‏طور نبود که یک نفر بگوید صد میلیون دلار به ما تخصیص بدهید، بگویم بروید در نوبت، چون دیگر  به من وهمکارانم  ربطی نداشت حتی دستور داده بودم که اگر من نوشتم هم انجام ندهید. چون ممکن است آدم در رودربایستی مجبور شود چیزی را بنویسد، گفتم نوشتم هم شما انجام ندهید. در ۳ سالی که من رئیس کل بانک مرکزی بودم، یک مورد وجود ندارد که من دستور داده باشم که برای فلان شخص این تخصیص ارزرا در نظر بگیرید . حتی یک مورد پیدا نمی‏کنید که من دستور داده باشم. تخصیص ارز سیستمی شد و الآن سیستم تصمیم می‏گیرد کسی که اول مراجعه کرده اولویت دارد، اولویت‏ها جای دیگری شناسایی شده است، مثلاً وزارت بهداشت، وزارت صمت و... مواردی را ذکر می‏کردند که اولویت یک یا دو باشد. بعد ارز‏هایی را در نظر می‏گیریم و اینکه چه شنخص یا بنگاهی چه ارزهایی می‏خواهد. ما هم ارزهایی را اعلام کردیم که باید در سیستم هماهنگ شود. این‏طور نیست که بگویم صد میلیون درهم با این مشخصات به آن نهاد یا کالا اختصاص دهید. اصلاً چنین چیزی نداریم. خب اینها را جمع کردیم، طبیعی است که مغایرمنافع برخی ‏ها باشد   و ناراضی خواهند بود. اسامی تمام کسانی که ارز می‏گرفتند را به‏طور مرتب در سایت بانک مرکزی منتشر می‏کردیم؛ از زمانی که به ریاست بانک مرکزی انتخاب شدم چنین اقدامی شروع شد. خیلی‏ها ناراحت می‏شدند که اسامی را منتشر نکنید، وقتی این کار را می‏کنید دیگر نمی‏توانیم ارز بگیریم، احساس می‏کردند محدودیتی برایشان ایجاد شده است. ما با ایجاد این امکانات چنین کارهایی را کردیم. ۶۰ سال بود که سیاست پولی بانک مرکزی بر اساس سیاق سنتی اداره می‏شد؛ من عملیات بازارِ باز را راه انداختم که مهم‏ترین رکن سیاست پولی در دنیاست و در کشور ما نبود. الآن هم کار می‏کند. البته چیزهای اولیه آغاز شد و باید توسعه پیدا کند. اوراقی که در اختیار بانک مرکزی قرار می‏گیرد باید به حد کافی زیاد شود تا در بازار قدرت مانور داشته باشد؛ مورد دیگر بازار متشکل ارزی است . مسئولان قبل از من که دادگاهی شدند ، به خاطر این است که می‏گویند ارز را به یک دلال داده‏اند که برده و فروخته است، الآن چنین چیزی در بانک مرکزی وجود ندارد؛ بازار متشکل ارزی است و هر کسی می‏خواهد آنجا عرضه می‏کند و باید قیمت روز بدهد. همه‏چیز مشخص است و عرضه و تقاضا قیمت را تعیین می‏کند. اصلاً نیازی نیست که بانک مرکزی ارز تزریق کند، خود صادرکننده‏ها آنجا عرضه می‏کنند. چون رسمی است و ما تأیید می‏کنیم، یعنی اگر آنجا عرضه کنند معادلِ ایفای تعهد ارزی است. بانک مرکزی در طول مدتی که من بودم برای اولین‏بار چنین شرایطی پیدا کرد. بانک مرکزی در ۱۵ سال منتهی به مسئولیت من ۲۸۲ میلیارد دلار ارز در بازار تزریق کرد، آن هم برای کنترلِ قیمت ارزکه عاقبت هم کنترل نشد  من در آن ۳ سال کلاً یک میلیارد دلار از بازار یعنی همین بازار متشکل ارزی و صرافی‏ها خریده و جمع کردم که به ذخایر ارزی بانک مرکزی اضافه شده است؛ یعنی ما طی ۳ سال ۲۰۰ میلیون دلار تزریق داشتیم به بازار و یک میلیارد ودویست میلیون دلار خرید لذا به طورخالص هیچ تزریقی به بازار نداشتیم. اینکه بقیه ارز تزریق کردند چه فایده‏ای داشت؟ همه در خارج از کشور تبدیل به ویلا، شرکت‏ها و سپرده‏های خارجی یا قاچاق شد و ذخایر ارزی کشور از بین رفت که ما را با مشکلات زیادی مواجه کرده است. همه می‏دانند که این کارها را کردیم، اما در انتخابات من را بانی وضع موجودمعرفی کردن، درحالی‏که من در انتخابات هم گفتم که بخشی از اصلاح وضع موجود بودم و نه بخشی از وضع موجود. این ظلم است. یکی گفته بود که همتی قربانی و‌ضعیت  شد، گفتم نه همتی مظلوم این شرایط بود. من دیگر چه کاری باید می‏کردم؟ هر کاری می‏توانستم کردم و به تعبیر بعضی از مسئولان عالی رتبه جلوی احتمال سقوط دولت را گرفتیم. این را رسماً به من گفتند، خب سقوط مگر چطور اتفاق می‏افتد؟ بعضی‏ها می‏گویند که این روند کاری ندارد؟ تورم به‏سرعت می‏تواند به ۲۰۰،۳۰۰ درصد برسد. اگر به این سقف رسید دیگر نمی‏شود کاری کرد.

 

*پس میپذیرید که پراختیارترین و قدرتمندترین رئیس کل بانک مرکزی تاریخ ایران بودید؟ چون این یک حالت دوگانه دارد؛ خیلیها این را میگویند که بعد نقد کنند با این همه اختیارات، اقدامات مناسبی را انجام ندادید.

 

گزاره درستی نیست.تنها اختیاری که سران قوا به من دادند این بود که بانک مرکزی با تشخیص رئیس کل می‏تواند در بازار مداخله کند. دیگر هیچ اختیاری به من ندادند، بقیه همه در حد اصلاح مقررات و سیاستها است. مثلاً اختیار عملیات بازارباز مربوط به من نیست بلکه طراحی سیستم و نوعی سیاست‏گذاری نوین است یا اختیار تشکیل بازار متشکل ارزی، یک مصوبه است که برای ساختار بانک مرکزی گرفتیم. همه آن اختیارات دست رئیس کل فعلی هم هست. من اختیار خاصی نداشتم. این صحبت‏ها برای این است که بگویند من اختیارات زیادی داشتم،من حتی نتوانستم ارز ۴۲۰۰ تومانی را حذف کنم، چه اختیاری داشتم؟ اگر اختیار داشتم این موضوع را در سال ۹۷ که نرخ ارز نیما یی کمتر از دو برابرارز 4200 بود حذف می‏کردم.من دوبار یکی در بهمن ماه 97 ویکبار در خرداد 98 شفاهی ومکتوب بر حذف ارز4200 تاکید واصرار کردم دلیلش فاصله کم ارز نیمایی با ارز ترجیحی بود. ولی نپذیرفتند.الان هم که میگویم درحذف ارز 4200 احتیاط کنید به خاطر فاصله زیاد ارز نیمایی با ان است

 

 

*دولت هم سنگاندازی میکرد؟

 

برخی مواقع اختلاف نظر جدی داشتیم برخی مصوبات دولت با سیاستهای من دربانک تضاد داشت البته نظر دولت این بود که سیاستهای دولت باید اجرا شود واین مشکل عدم استقلال بانک مرکزی است در ستاد هماهنگی اقتصادی بعضا با تنش همراه بود . همه دوست دارند در جلسات دولت شرکت کنند. سختترین  روزهای من روزهایی بودکه به جلسات ستاد اقتصادی و هیات دولت می‏ رفتم، چون برای رییس بانک مرکزی جز جنگ اعصاب چیز دیگری نیست، چون همه مصرف‏کننده هستند وشما اگر اصولی برخورد کنید باید بگویید نه و هر روز باید این دعوا را داشته باشید.البته درشرایط سخت تحریم وبی پولی وبی ارزی  دولت هم تا حدودی حق داشت

 

*در نظام اقتصادی ما آیا استقلال بانک مرکزی تحققیافتنی هست؟

 

خیر. با سیستم حکمرانی موجود کشور نه. برای همین شعار من در انتخابات اصلاح حکمرانی بود،  به نظر من تا این حکمرانی اقتصادی که بخشی از حکمرانی کلی است در کشور اصلاح نشود، این اتفاق نمی‏افتد.

 

 

 

 

 

*چون مشکلی که آقای طیبنیا داشت همین بود، نه استقلال سازمان برنامه‏وبودجه خیلی پذیرفته شده بود و نه بانک مرکزی.

 

بله. به ایشان گفته بودند که رئیس برنامه وبودجه معاون رئیس‏جمهور است و باید تصمیمات رئیس‏جمهور را اجرا کند. اینکه می‏گویید بانک مرکزی پراختیار بود، این‏طور نبود. با اقتدار ایستادگی کردیم، زیرا در همان روز اول هم گفتم اگر نمی‏خواهید من نیستم و هیچ علاقه‏ای به میز بانک مرکزی با هر قیمتی ندارم

*فشارهایی که به سیاستگذار پولی میآمد از ناحیه دولت بود یا خارج از دولت؟

هم دولت و هم خارج از دولت. به‏عنوان مثال؛ در بودجه سال‏های ۹۸ و ۹۹ بندی تحت عنوان تبصره ۴ است که طبق آن بایستی 3میلیارد یورو از «صندوق توسعه ملی»، در اختیار نیروهای مسلح، بنیه دفاعی، صداوسیما، آبخیزداری و... قرار گیرد. خب این قانون است و باید داده شود، اول سال می‏خواستند که این پرداخت انجام شود. چون برای بنیه  دفاعی از این محل بودجه تأمین و این را تعبیه کرده بودند.منابع صندوق هم درحسابهای بانک مرکزی مسدود است  بانک مرکزی چه کار باید می‏کرد؟ خب  می‏گفتند که نیروهای مسلح نیاز دارند، مگر می‏توانید نیاز دفاعی  نیروی مسلح راتامین نکنید  ؟ اقدامات عملیاتی و لجستیکی دارند. خب سه میلیارد یورو ضربدر ۲۰ هزار تومان یعنی شصت هزار میلیارد تومان.  در چنین شرایطی چه باید کرد؟ بالاخره بعد از مقاومت وچانه زنی هاصحبت کردیم که یک بخش را بدهیم و یک بخش را خیر. درمواردی برای اجتناب از رشد نقدینگی درحد خیلی کمتراز ان پرداخت کردیم

 

*اول سال میخواستند؟

تدریجی می‏خواستند چون هزینه داشتند. پس به نوعی خارج ازهزینه های دولت هم هست. در دولت هم همیشه کسری بودجه وجود داشت. دولت ۳ سال پشت سر هم نتوانست  تنخواه قانونی بودجه را تسویه کند. تنخواه را تا آخر سال نمی توانست تسویه کند و می‏گفت ما که ارز پیش شما داریم، معادل آن را با ریال تسویه کنید. سال ۹۹ با مصوبه خاص تنخواه را تسویه کرد. وقتی تنخواهی تسویه نمی‏شود یعنی پایه پولی ایجادشده پادارمیشود. خب بانک مرکزی کاری نمی‏تواند بکند. شما باید جلوی ستاد تحریم، نیروهای مسلح، دولت و نهادهای مختلف بایستید و بگویید که می‏خواهم بانک مرکزی مستقل داشته باشم؟ مگر می‏شودبا این وضع بانک مرکزی مستقل داشت؟ مستقل بودن لازمه‏اش این است که اولاً آنها هم بپذیرند و ثانیاً این‏طور نباشد که شب عید، رئیس مجلس پیغام بدهد و رئیس دیوان محاسبات با شما تماس بگیرند و بگویند یک‏طوری این پول را بدهید، چون حقوق خیلی از سازمانها مانده است.خب هیچ‏کدام از این دوستان نمی‏گویند که اینها را ما گفتیم. علت اینکه می‏گویم مظلوم واقع شدم این بود که همه این موضوعات را جمع کردند و چون در انتخابات کسی جز من حریفشان نبود، این موضوعات را علیه من استفاده کردند. کل مشکلات اقتصادی کشور، دولت و... را جمع کردند و علیه من عنوان کردند، گفتند همتی دولت سوم روحانی است. تیزرهایی که پخش می‏کردند را دیدید که زیر نقاب همتی، چهره آقای روحانی بود، اینها هدف‏دار بود، می‏خواستند من را بکوبند و به هدفشان هم رسیدند. اشکال ندارد، اما من هم حرف‏هایم را گفتم و جامعه در آینده قضاوت خواهد کرد که حرف‏های من درست بود یا حرف‏های دوستان.

 

 

*علاوه بر فشارهای تحریمی، شما مشکل عدم تصویب FATF را هم داشتید که مزید بر علت شد؛ یعنی شاید بگوییم بدترین دوره اقتصادی از زمان شما آغاز شد.

 

باشما موافقم دوره حضورمن دربانک مرکزی سخت ترین دوره بود. راجع به FATF باید نکته‏ای را بگویم؛ خیلی‏ها گفتند که من نظرم این بوده که تصویب FATF هیچ اثری بر اقتصاد ندارد، مدام این را مطرح می‏کنند که همتی چنین چیزی گفته و بعد هم دیدیم که یکی از روزنامه های مخالف دولت دوازدهم تیتری زده بود که دولت چه می‏گوید، رئیس کل بانک مرکزی گفته است FATF هیچ اثری ندارد؛ اما جمله من شأن نزول دارد؛ سال ۹۸چند اتفاق مهم رخ داد که خواهشم این است حتماً چاپ شود تا در تاریخ بماند. در این سال عمدتا ارز را در کانال ۱۱ یا ۱۲ هزار تومان نگه داشته بودیم و خوب پیش می‏رفتیم، با اینکه فشار ترامپ و تحریم خیلی زیاد بود و تقریباً صادرات ما به ۴۰۰ هزار بشکه یعنی حد پایین رسیده بود. موضوع کسری بودجه مطرح شد و اینکه باید راجع به بنزین فکری کرد. دولت سه راه بیشتر نداشت که پایه پولی بالانرود یکی از راه‏حل‏ها بنزین بود. من نامه‏ای خدمت مقام رهبری نوشتم و اصلاً به دولت هم پیشنهاد ندادم که فکر کنند پیشنهاد من بود، چون دیدید که در انتخابات گفتند همتی گفته بود که بنزین را ۵ هزار تومان کنید، من اصلاً چنین حرفی نزده بودم. من پس از دیدار مفصل حدود یک ساعت و نیمه که با مقام معظم رهبری داشتم، نامه‏ای به ایشان نوشتم. من خدمت ایشان بودم و مفصل راجع به همه مسائل پولی و ارزی صحبت کردیم و بعد هم گفتم که سه راه بیشتر برای حل مشکل نداریم، یا باید دلار ۴۲۰۰ تومانی را حذف کنیم که دولت بتواند مابه‏التفاوت درآمدی‏اش را در بودجه بیاورد. بالاخره آن زمان دلار حدود ۱۲ تومان بود و با ۸ هزار تومان اختلاف مواجه بودیم و ۹ میلیارد دلار کالای اساسی یک‏باره اختلافش رقم قابل‏توجهی نزدیک ۱۰۰ هزار میلیارد تومان می‏شد. راه‏حل دوم این بود که اوراق بدهی دولت را به‏طور جدی بفروشیم و سومین راه این است که قیمت بنزین را تغییر بدهیم. من گفتم اگر این سه کار را انجام ندهیم نقدینگی به‏شدت رشد خواهد کرد و عملا هم این اتفاق رخ داد. چون تقریباً هیچ‏کدام ازان پیشنهادها یا اجرا نشد یا نا قص اجرا شد و آن اتفاق یعنی رشدپایه پولی اتفاق افتاد. چرا؟ چون در سال ۹۸ اوراق در آن حدی که باید فروخته شود در قانون نبود.وجا نیافتاد

 

*تازه صرف خرید گندم و... شد.

 

بله. بخش عمده ارز ۴۲۰۰ تومانی هم باقی ماند و طرح بنزین هم ناقص اجرا شد. من نامه‏ای نوشتم و کسی هم به انتهای نامه‏ام توجه نکرد. حتی حضوری هم عرض کردم که افزایش قیمت بنزین یک تصمیم سیاسی است، باید عواقب سیاسی و امنیتی مدیریت شود. من نوشته‏ام و در نامه هست، کسانی که منتشر کردند می‏توانند انتهای نامه را بخوانند که منتشر شده است. کسی به این موضوع توجه نکرد، گفتم اگر قیمت بنزین را افزایش دادید، اول باید ۹۰ هزار تومان یارانه به‏صورت ماهانه به هرنفر بدهید. با افزایش قیمت بنزین ۹۰ هزار میلیارد تومان هم به دولت می‏رسد که بتواند کسری بودجه‏اش را تأمین کند. این توضیحاتم به مقام رهبری بود و هیچ‏وقت پیشنهاد رسمیبانک مرکزی به دولت نبود که بگویند این پیشنهاد را داده که فردا اجرا شود و در کمیسیون تصمیم‏گیری شود. گفتیم این سه راه وجود دارد و اگر خواستید تصمیم بگیرید.این در شهریورماه ۹۸ بود که مسکوت ماند، در جلسات ستاد هماهنگی اقتصادی دولت بحث‏های مفصلی شد و تأکید آقای رئیس‏جمهور این بود که بنزین سهمیه‏ای بماند، درواقع سهمیه ایجاد شود و نرخ پایین بماند، مابه‏التفاوت آن رابا نر خ بالاتر بدهیم که من با این مخالف بودم و گفتم فایده‏ای ندارد، یعنی درآمد جدی برای دولت وپرداخت یارانه  ایجاد نخواهد کرد و فقط آثار منفی ان را خواهیم داشت. این طرح مدام بالا و پایین شد، یک روز گفتند اجرا شود و یک روز گفتند خیر، یک روز گفتند بنزین ۳ هزار تومان باشد و یک روز گفتند ۲۵۰۰ تومان، یک روز گفتند بنزین سهمیه‏ای ۱۵۰۰ تومانی بشود یک رو‌ز گفتن ۱۲۰۰ تومان. مدام بالا و پایین شد و تا آبان ماه طول کشید. آبان‏ماه سران قوا درشورای عالی هماهنگی اقتصادی تصویب کردن این طرح را با ۱۵۰۰ و ۳ هزار تومان اجرایی کنند. خدمت آقای دکتر روحانی گفتم که الآن در شرایط باثبات ارز هستیم و تورم در حال کاهش است. گفتم اقتصاد درشرایط ثبات است، دلار را کنترل کردیم و خواهشم این است که الآن وقتش نیست چنین کاری نکنید. از سال هم که چیزی نمانده و درآمدی برای دولت ایجاد نمی‏کند. پیش از اجرا دو روز قبل روز چهارشنبه درحاشیه جلسه دولت گفتم این کار را نکنید، ممکن است شوک داشته باشد و الآن وقت مناسب نیست. گفتم نامه‏ای خدمت آقا نوشتم، اجازه بدهید در مورد آن بحث کنیم، ابعاد آن را ببینیم و بعداً راجع به آن تصمیم می‏گیریم. ایشان گفت من به اقا هم گفتم من تصمیم خودم را اجرا می کنم . این جمله‏ای بود که به من گفت چند نفر از آقایان هم آن روز در دولت مخالفت کردند تلاش کردیم که ترغیب کنیم این موضوع در این مرحله اجرا نشود؛ اما تصمیم گرفتند که اجرا شود، یعنی در دولت مطرح شد، در دولت هم من و ۳ یا ۴ نفر دیگر مخالف بودیم و گفتیم فعلاً شرایط خوب نیست و اجرا نشود؛ اما بالاخره اجرا کردند و آثار آن را هم دیدید. مصاحبه‏ای که من پس از آن کردم، بر اساس مدل‏سازی بانک مرکزی بود که افزایش قیمت بنزین، ۴ درصد در افزایش قیمت‏ها تأثیر دارد، واقعیت هم همین است. چون در دوره‏های قبلی که قیمت بنزین افزایش یافت روی تورم تأثیر چندانی نداشت و آمارها همین را نشان می‏دهد؛ اما نحوه اجرا و اتفاقاتی که پس از آن افتاد، تأثیرگذار بود. حوادث رخ‏داده در آبان ۹۸ چیزی نبود که ۴ درصد اثر بگذارد، یعنی از نظر انتظارات تورمی و امنیتی‏ که ایجاد کرد شرایط بهم ریخت؛ بنابراین دلار از ۱۱۵۰۰ تومان شروع به جهش کرد.

 

*استدلال رئیسجمهور برای اجرا شدن در آن مقطع چه بود؟

بالاخره مصوب شورای عالی اقتصادی سران قوا بود و رئیس‏جمهور تصمیم می‏گیرد و اجرا می‏کند.ضمن اینکه  با  کلیات طرح به علت ترکیب سهمیه ای وازاد اختلاف نظری در ستاد اقتصادی بود، اما مشکل زمان اجرا بود که  مناسب نمیدانستیم البته بنده وبرخی اعضای جلسه این روش ۲ نرخی بنزین را اصلاً قبول نداشتیم، چون می‏گفتیم  فایده‏ چندانی  ندارد. وقتی طرح اجرا می‏شود باید فایده‏ای داشته باشد. چنین روندی چه فایده‏ای دارد. چون عددی از آن درنمی‏آید، وقتی ۶۰ لیتر بنزین سهمیه در نظر می‏گیرید یعنی عمده مردم دارای اتومبیل همین ۶۰ لیتردرماه را استفاده می‏کنند، بنابراین چیزی نمی‏ماند و می‏شود ‏آش نخورده و دهان سوخته. حداقل اگر زیاد می‏کنید چیزی هم به مردم برسد و چیزی هم دست دولت را بگیرد. پس اینکه می‏گویند همتی گفته بود بنزین بشود ۵ هزار تومان این‏طور نبود و موضوع به‏طور شفاف این بود که عرض کردم. نامه کامل آن موجود است. پس از آن دلار از ۱۱۵۰۰ تومان بالاتر رفت و به ۱۳ هزار تومان رسید، بنابراین یک شوک ایجاد شد و همان‏که پیش‏بینی می‏کردم اتفاق افتاد. پس از آن به اواخر بهمن و اوایل اسفند رسیدیم و بحث FATF مطرح شد که به لیست سیاه رفتیم. اگر اشتباه نکنم شب ۲۴ اسفند اعلام کردند که ایران به لیست سیاه رفت. من حدس زدم بازار مجدد متشنج می‏شود و شد. همان روز من در دانشگاه علم و صنعت جلسه‏ای داشتم و وقتی می‏خواستم در آن سمینار شرکت کنم، مصاحبه کردند که FATF و رفتن به لیست سیاه چه تأثیری دارد؟ گفتم تأثیری ندارد. خب چه باید بگویم؟ یعنی رئیس بانک مرکزی درحالی‏که التهاب در بازاربوجود امده چه باید بگوید؟ واقعیت این بود که اثر خودش را گذاشته بود، شوک ایجاد کرده بود و من فقط می‏توانستم اندکی شرایط را آرام کنم. چون من نظرات رسمی ام رابطور مفصل در مجمع تشخیص مصلحت نظام، جلسات مختلف و با پستهای اینستاگرامی ، بیان کردم که یکی از لازمه‏های کار تجارت خارجی است و ما نمی‏توانیم روابط بانکی خارجی را بدون عضویت در FATF انجام بدهیم. آنجا مصلحتی گفتم به خاطر اینکه کنترل کنم، من مسئول بازار ارز هستم، اگر چیز دیگری می‏گفتم حتماً اثرگذار بود و مشخص است که قیمت ارز بالاتر می‏رفت؛ اما با همه این احوال علیرغم کنترلی که داشتیم ارز  به ۱۵ هزار تومان رسید؛ البته شهادت سردارسلیمانی عزیزو فاجعه سرنگونی هواپیمای اوکرانی نیز در دیماه اتفاق افتاد یعنی اتفاقاتی رخ داد که بجز شهادت سردار سلیمانی بقیه قابل اجتناب بود. نه لیست سیاه FATF می‏توانست اتفاق بیفتد نه شرایطی که برای بنزین رخ داد ونه شاید فاجعه هواپیماکه خانواده های زیادی را داغدار کرد. خب با این تفاسیر رئیس بانک مرکزی چه تقصیری دارد که ارز یک‏باره درعرض سه ماه از ۱۱۵۰۰ تومان به ۱۵ هزار تومان رسید؟ و سال بعد هم به دلایل اضافی دیگرنتوانستیم به خوبی ممکن آن را کنترل کنیم؟ سال‏ ۹۹ کرونا آمد و ۳ ماه اول سال درخصوص محدودیت تجاری و ورود ارزاتفاقاتی رخ داد. ۶ ماه اول سالِ ۹۹ کل درآمد ارزی وصولی بانک مرکزی از فروش نفت و گاز یک میلیارد دلار بود. با یک میلیارد دلار نیمه اولِ سال را اداره کردیم، خب مشخص است که نرخ ارز انفجاری می‏شود. دراین دوره ترامپ تمام بانک‏های غیرتحریمی را هم تحریم کرد، کرونا هم به آن اضافه شد و راه‏های ورود کالا و ارز به کشور بسته شد. بازارِ ارز دوبی بسته شد و... تمام اینها در بالا رفتن نرخ ارز اثرگذار است. بعد می گویند بانک مرکزی باید پاسخ همه این مسائل را بدهد؟ بالاخره ابزارهایی که ما داشتیم کاملاً مشخص بود. شما که نمی‏توانید واقعیت را تغییر بدهید. یک واقعیت در حال رخ دادن است و شما فقط می‏توانید ابعاد منفی آن را محدود کنید، نمی‏توانید کل آن را از بین ببرید.

 

*با این شرایط شما نامزد ریاست‏جمهوری شدید، کسی به شما گفت نامزد بشوید؟

 

خیر.

 

*اگر میشود این موضوع را به‏طور شفاف توضیح بدهید که چطور شد به چنین نتیجهای رسیدید؟

 

نامزدی در انتخابات بیشتربه سال  ۹۹ برمی‏گردد. در اواخرسال ۹۸ در یکی از جلسات ستاد اقتصادی درمورد نامزدهای احتمالی یکی از وزرا جمله ای گفت  با این مضمون که شاید آقای همتی هم یکی از نامزدها برای ریاست‏جمهوری باشد  گفتم خواهشا این شایعات را تقویت نکنید، چون به ضرر من است و کار من را دربانک سخت می‏کندوبحث آن همانجا تمام شد

 

 

 

*آن زمان شما به‏عنوان کسی که نرخ ارز را مهار کرده است شناخته میشدید.

 

بله همینطور بود. در نظرسنجیِ آخر ۹۸ یادم هست اقتصادآنلاین نظرسنجی کرددرمورد تیم اقتصادی دولت بیش از ۸۰ درصد گفتند بهترین عملکرد متعلق به همتی بود و بقیه همه با هم کمتر از ۲۰درصد بودند. یک واقعیت بود. این موضوع همین‏طور ادامه داشت که در اواسط خرداد ، یک‏باره دیدم که آقای محمد مهاجری که من ایشان را فرد دلسوزی می دانم ، توئیتی زد بااین مضمون که با توجه به شرایط اقتصادی به نظر می‏رسد کاندیدای ۱۴۰۰یک اقتصاددان باشد وآن آقای عبدالناصرهمتی است. این موضوع وقتی مطرح شد یک‏باره درحد وسیعی نشر شد که همتی کاندیدا می‏شود و اسمم در لیست نامزدها رفت. حتی تلفن اقای مهاجری را پیدا کرده و از ایشان گله کرده ومنشا ان اظهار را پرسیدم گفتند نظر خودم هست واعتقادم این هست که هر دوجناح شما را قبول دارند...من از طرح اسمم  نگران نبودم، از این نگران بودم که وقتی من را به‏عنوان کاندیدا معرفی می‏کنند، همه اقدامات و حرکات من در بانک مرکزی سیاسی تلقی می‏شود و کارهایم را روی این حساب می‏گذارند و از همه بدتر این بود که تمام کسانی که من را رقیب خودشان می‏دانند شروع به تخریب کرده و به‏جای من بانک مرکزی را تخریب می‏کنند که همان هم شد. دیدید که جلوی بانک مرکزی با شعارهای همتی استعفا تظاهرات راه انداختند و از همان موقع موضع‏گیری‏ها شروع شد. از خرداد ۹۹ فشارها و تخریب در بعضی سایت‏ها و خبرگزاری‏هایی که متعلق به اردوگاه رقبای انتخاباتی بود آغاز شد. حتی برخی روزنامه‏های اصلاح‏طلب هم نوشتند دلار که به ۲۰ هزار تومان برسد همتی  نمی‏تواند رئیس‏جمهور شود. خودتان می‏دانید که چه کسانی بودند. این مسائل زیاد شد و به ۱۴۰۰ رسید. من گفتم این‏ را که همه می‏گویند و من هم در همه لیست‏های نامزدهای احتمالی هستم، هزینه‏اش را هم که تاحالا داده‏ام، چرا کاندیدا نشوم؟ کاندید می‏شوم و آنجا حرف‏هایم را می‏زنم و به تخریب ها هم پاسخ میدهم . اگر مردم قبول کردند و رأی دادند، انتخاب می‏شوم اگر هم نه که رأی نمی‏دهندولی من حرفهایم رامی زنم . اردیبهشت سال ۱۴۰۰ تصمیم گرفتم که این کار را انجام بدهم، پیش از آن واقعاً چنین تصمیمی نداشتم.شاهد ان هم نداشتن هیچگونه امادگی لجستیکی وتبلیغاتی و برنامه ریزی بود

 

*درواقع یک هزینه فایده کردید؟

 

بله.

 

 

 

 

* در روزهای ثبتنام در اردیبهشت؟

 

روزهایی بود که همه ثبت‏نام می‏کردند و بحث این بود که چه کسی می‏آید و چه کسی نمی‏آید. با آقای روحانی از ستاد هماهنگی اقتصادی دولت بیرون آمدیم، سرپا یی صحبت میکردیم. به آقای روحانی گفتم که برخی از دوستان به من میگویند  کاندیدا شویدبه آقای روحانی گفتم شرایط به این صورت است، اما من بدون نظر شما که نمی‏روم، پیش از هر چیزی اجازه می‏گیرم. گفت چه کسانی کاندیدا شدند؟ گفتم نمی‏دانم شنیده‏ام که عده‏ای کاندیدا میشوند. ایشان هم راجع به یکی، دو نفر صحبت کرد که شاید صلاح ندانند من بگویم. گفتند فلان فرد این مشکل را دارد و اگر نه می‏توانست کاندیدای خوبی شود. یک‏باره آقای رحمانی فضلی، وزیر کشور به جمع ما پیوست، گفت مشخص نیست چه کسانی کاندیدا شوند، اما فکر می‏کنم دربرخی گروههای  اصلاح‏ طلب  مثل کارگزاران از جهانگیری یا همتی صحبت می  کنند. چون صحبت بود که کارگزاران قرار است همتی را حمایت کنند و درعین‏حال هم جهانگیری مطرح بود و اصلاح‏طلبان هنوز به جمع‏بندی نهایی نرسیده بودند. آقای روحانی گفت پس بالاخره باید صحبت کنیم، حالا همه برن شرکت کنند ببینیم چه می‏شود. یک‏طوری گفت که برد اشت می شد  یعنی شما هم بروید شرکت کنید و من تقریباً این را به‏عنوان اجازه در نظر گرفتم. گفت شرکت کنند تا ببینیم نتیجه صلاحیت‏ها چه می‏شود.

 

*پس از آن آقای روحانی در جلسهای میپرسد که آقای همتی ثبتنام کرده است؟

 

خب پس با این گفته شما می‏دانستند که من ثبت‏نام می‏کنم. ثبت‏نام کردم و فردای آن روز ساعت ۸ صبح جلسه ستاد هماهنگی اقتصادی بود. آقای روحانی یک‏باره گفت شما برای چه رفتید ثبت‏نام کردید؟ گفتم با خودتان هماهنگ کردم، گفت چه زمانی؟ گفتم سرپایی صحبت کردیم. گفت آنکه جلسه نبود. گفتم چه فرقی می‏کند آقای دکتر با شما صحبت کردم و گفتید ثبت‏نام کنید، حالا ثبت‏نام کرده‏ام و کاری نمی‏شود کرد.، خیلی بحث ادامه پیدانکرد. در آخرین لحظات ثبت‏نام کردم. ساعت ۳ یا ۴ بعدازظهر یک‏باره تصمیم گرفتم که بروم. مدارکم همراهم بود ولی مردد بودم برای ثبت نام . بعد از تصمیم سریعا به وزارت کشور رفتم. متنی راکه قبلا اماده کرده بودم خواندم. پس از آن این اتفاق رخ داد. نوبت به تأیید صلاحیت‏ها رسید. بعدازظهر که لیست نامزدهای تائید صلاحیت‏شده را اعلام کردند، دیدم اسم من هست و نام بقیه نیست. فردا صبح متأسفانه جلسه ستاد اقتصادی دولت بود! می‏گویم که جزو سخت‏ترین جلساتم همین ۴ جلسه در هفته بود؛ دو جلسه هیات دولت و ۲ جلسه ستاد اقتصادی. ولی جلسه ان روز سخت تر.در آن جلسه آقای جهانگیری خیلی عصبانی بنظر می رسیدند. بحث‏هایی درخصوص تایید صلاحیتها واینکه دولت چه کاری باید بکند شد. آقای روحانی گفت آقای همتی شما می‏خواهید بمانید؟ گفتم یعنی چه؟ گفت یعنی می‏خواهی انتخابات را ادامه بدهی یا استعفا می‏دهی؟ گفتم الآن که تأیید صلاحیت شده استعفا بدهم؟ معنایی ندارد وبا این ترکیب تایید شده کنار بروم برای نظام خوب نیست. گفت نمی‏شود، شما یا باید بانک مرکزی باشید یا در انتخابات، باید یکی را انتخاب کنید. خیلی صریح این حرف را زد. آقای جهانگیری گفتند در لیست اصلاح طلبها شما رای نداشتید گفتم جنابعالی حتماً حمایت می‏کنید. آقای جهانگیری گفت نه من به‏هیچ‏وجه از شما حمایت نمی‏کنم. من تعجب کردم که آقای جهانگیری  چرا چنین برخوردی کرد؟

 

*در آن لیست جز شما و آقای مهرعلیزاده از چه کسی میخواست حمایت کند؟

 

به‏هرحال گفتند از من حمایت نمی‏کند. نمی‏دانم چرا از من عصبانی بود. یک نظر این بود اگر شما کاندیدنمی شدید ایشان رد صلاحیت نمیشد.که من این نظر را درست نمیدانستم .شایعه ای کردند که نهادهای امنیتی از همتی خواستند به انتخابات ورود کند. چرا باید این کار را بکنند  ، برعکس من برای اطمینان به تصمیم گیری برای ثبت نام بطورغیررسمی استعلام کردم گفتن انچه به ما مرتبط میشود شما مشکل تایید صلاحیت ندارید اما عوامل دیگری درتصمیم شورای نگهبان موثر است وتصمیمات شورای نگهبان قابل پیش‏بینی نیست. هیچ تضمینی وجود ندارد که شورای نگهبان تایید کند یا خیربخصوص که تعداد نامزدها ی مطرح هم زیاد است ،لذا ریسکش را باید بپذیرید وبستگی به خودتان دارد. باچند نفر از دوستان مشورت کردم و گفتند اصلاً ورود نکن، با برخی از دوستان هم مشورت کردم و گفتند چرا نیایید خیلی خوب است، در صحنه بیایید و حرف‏هایتان را بزنید.بقیه کاندیداهای مطرح که اولی تر از شما نیستند. می‏خواهم بگویم این‏طور شد که به صحنه آمدم؛ اما متاسفانه برخی بی تقوایی کرده و جوسازی نمودند و گفتن همتی بخشی از مهندسی انتخابات است . تا جایی که حتی حسن‏آقای خمینی در ا‌ولین گفتگوی تلفنی که با ایشان صحبت کردم ، گفت آقای همتی  تأییدت مشکوک می‏زند. گفتم حاج آقا  تأیید نشدن بقیه  مشکوک میزند نه آنکسی که  تأیید شده است. معمولاً کسی که تأیید نشده باید ببینیم چه مشکلی داشته، نه آنکه تأیید شده است؟ مگر بقیه که تا الآن تأیید می‏شدند مشکوک بودند؟. به هر حال جو خوبی درست نشد .ممکنه گفته بشه ازبین کسانی که تایید نشدند برخی شانسی برای انتخاب  داشتند وشاید برای ان تایید نشدند‌ ولی اینکه چراشما تایید شدید خیلی قابل استماع نبود. به هر ترتیب فرد خاصی به من نگفته بود بیایم و شما هم دیدید که اگر قرار بود من با مهندسی بیایم که این‏همه شخصیت من را تخریب نمی‏کردند. اگر قرار بر این بود حمایت میکردند نه اینکه تا این حد یک کاندیدای مقابل را تخریب کرده باشند. نه حکومتی‏ها از من حمایت کردند و نه دولتیها  حمایت داشتند و بعضا تخریب هم کردن ، البته بخشی از اصلاح طلبها حمایت کردند و من ممنون آنها هستم، اما بخشی حمایت نکردند. حتی کسانی که انتخابات راتحریم کردند و شبکه‏ های فارسی‏ زبان همه به نفع تحریم  بود؛ بنابراین من در شرایطی بسیار سخت وارد انتخابات شدم، تنها هم بودم.می خواستم راه سومی را باز کنم که الحمدالله شروع خوبی شدکه من اینده این راه را روشن می بینم .البته بعضی ازاحزاب اصلاح طلب و دوستان وبزرگان اصلاح طلب ومستقل  وروشنفکران ونخبگان... خیلی محبت کردند و حمایت کردند.من از همه انها ممنونم.

 

 

*جبههای یکشبه برای شما ایجاد شد؟

 

بله ابتکار خوبی بود .تمام این فشارها، تحریک‏ها و... گذشت و رأی دو میلیون ونیم برای من اعلام شد. می‏گویم رأیی که برایم اعلام شد. چون نمی‏دانم چه شد و چه اتفاقاتی رخ داد، چون حداقل فکر می‏کردم در زادگاه خودم یعنی کبودراهنگ وهمدان رأی من باید خیلی بیشترمی بود، اما آنجا هم همین‏طور بود. در نظرسنجی جدی که در ۱۱استان برای تعیین کاندید مورد حمایت اصلاح طلبان توسط افراد متخصص نظرسنجی بعد ازاخرین مناظره انجام گرفت، رای من بطور متوسط حدود۱۸ درصد بود.ولی رای اعلامی حدود ده درصد شد. به‏هرحال چون منافع کشور را به منافع و مصالح شخصی ترجیح می‏دهم، به همین علت در این زمینه نه ورود کردم و نه ورود می‏کنم. لذا نتیجه‏ای که اعلام شده بود را پذیرفتم.

 

 

*هیچ وعدهای هم ندادید و گفتید نمیتوانیم پول بدهیم. تنها نامزدی بودید که گفتید هیچی نمیتوانم بدهم.

 

بله و الآن مشخص شد که وعده‏ ندادن من درست بود. چون این‏هایی هم که دادند هیچ کاری نمی‏توانند بکنند.

 

*اینها هم از جیب دیگران برداشتند.

 

یعنی حداکثر چیزی که به مردم تا حالا داده‏اند ۱۵ لیتر بنزین بخاطراختلال در سیستم‏های سوخت بود. چیز دیگری تا امروز نتوانستند بدهند. مشخص است نمی‏شود چیزی داد. وقتی ۴۰ درصد بودجه کسری دارد، مگر می‏توانند چیزی را به مردم بدهند؟ من که می‏دانستم وضعیت  بودجه چیست؟باید یا کالایی را گران کنند یاسوبسیدعامی را حذف کنند تا بتوانند پرداختی خاصی داشته باشند.

 

*خب این رأیآور نبود. مجله تجارت فردا دو سال قبل گزارشی کار کرده بود که سیاستمداران فقط موقعیتها را به مردم میفروشند و با آن رأی میگیرند؛ اما اقتصاددانان این کار را نمیکنند و این شاید ضعف موضوع است. شما اقتصاددانی بودید که با دادن وعده به مردم دروغ نگفتند؛ اما آیا این گفتمان آیندهای دارد؟ آیا میشود مردم را ترغیب کرد؟ چون هم سیاسیون با این گفتمان میانهای ندارند و هم مردم به آن رغبتی نشان نمیدهند؛ یعنی میگویند شما چه چیزی به ما میدهید؟ در این مملکت از زمانی که نهاد انتخابات شکل گرفته است، نماینده حوزه انتخاباتی شام و ناهار میداده یا کسی که میخواسته رئیسجمهور شود وعدهای داده است. شما که میخواهید علمی صحبت کنید، نمیخواهید دروغ بگویید و وعده بدهید، به قول خودتان هم تجربه سخنرانی نداشتید و بیشتر در دانشگاه تدریس میکردید و در محیطهای علمی صحبت میکردید، آیا به نظر شما تکنوکراتها یا کسانی که این دیدگاه را دارند در مملکت آیندهای دارند؟ و شما میخواهید این راه را ادامه بدهید یا خیر؟

 

اتفاقاً من این را قبول ندارم و فکر می‏کنم اگر شرایط ما شبیه این دوره نبود حتماً خیلی موفق‏تر می‏شدیم. دلیل اصلی این است که در طول ۴۰ ساله گذشته، فشار اقتصادی به مردم هیچ زمانی تا این حد زیاد نبود. قشر بادرامد پایین جامعه فشار وحشتناکی را تجربه می‏کردند. پس در این دوره طبیعی است کسی که می‏گوید پول و امکانات می‏دهم مورد اقبال انها قرار بگیرد. پس من واقعگرا که وارد انتخابات شدم، احتمالاً اینجا نقطه ‏ضعفم خواهد شد. دوم اینکه هیچ ‏زمانی چنین هجمه‏ای به دولت قبلی که همه متهمش می‏کنند بد عمل کرده و همه مشکلات خارج از اختیارش را به نامش می‏نویسند، وجود نداشته است. دلاری که من قبل ورود به انتخابات تحویل دادم ۲۲۵۰۰ تومان بود و در این دولت به ۳۱ هزار تومان هم افزایش پیدا کرد.البته با توجه به شروع  مذاکرات وین که بیخودی وبا هدف های سیاسی وگروهی یکسال عقب افتاد تا حدی ممکنه تعدیل بشود.وضعیت بورس را هم که می‏بینید. حتی یک انتقاد جدی در رسانه های اصلی علیه دولت و بانک مرکزی نمی‏بینید. درحالی‏که در دوره روحانی هر روزعلیه دولت وبانک مرکزی انتقادتند بود. پس مشخص شد مجموعه‏ای که انتقاد می‏کردند از یک مسیر هدایت می‏شدند، پس کجاست این‏همه اعتراض؟ چرا دیگر هیچ‏چیزی نمی‏گویند؟ چرا هنوز در کامنت‏هایشان به من فحش می‏دهند. مثلاً وقتی به مصوبه مجلس درباره واردات خودرو انتقاد کردم، یکی نوشت شما در دوره‏ای که رئیس بانک مرکزی بودید چرا این کار را نکردید؟ اصلاً متن من را نخوانده بودند، من اصلاً در دوره خودم موافق واردات خودرو نبودم؛ یعنی مشخص است که فقط به آنها گفته‏اند هر چه همتی توئیت کرد بزنید چرا در دوره خودت این کار را نکردی؟ پس دلیل اول فشاری بود که به دلیل تحریم وبعضی عملکردها به مردم واردشده بود. دوم من از دولتی می‏آمدم که این فشار بر آن بود و سوم در مقابل من همه جمع شده بودند و از یک تیم حمایت می‏کردند در واقع 5 دربرابر1 بود ونکته آخر اینکه بخش عظیمی از مردم رای ندادنداگر این چهار فاکتور را در نظر نگیرید؛ اگر شرایط کشور عادی باشد، شما را تخریب نکنند چون در این دولت بودید و انکارکنند که شما جزئی از اصلاح اوضاع مقابله با فشار حداکثری بودید، تخریب نکنند به خاطر اینکه معیشت مردم به خاطر شرایط جنگ اقتصادی دچار اشکال شده، درآمدها هم نرمال باشد، چرا یک تکنوکرات واقعگرا وتوسعه گرا نتواند شانس داشته باشد؟ مردم ما فهیم هستند و حتماً رأی می‏دهند.در انتخابات ریاست‏جمهوری قبل که به انتخاب آقای روحانی انجامید، ۷۳ درصد مردم شرکت کردند و این دوره شد ۴۸ درصد. اختلاف آن ۲۵ درصد است، ۲۵ درصد از ۶۰ میلیون واجد شرایط می‏شود ۱۵ میلیون رأی؛ یعنی ۱۵ میلیون نفر رأی ندادند. من مطمئنم که اگر این ۱۵ میلیون نفر رأی می‏داد حتماً نتجه انتخابات متفاوت میشد

 

* اما مسئله این است که چرا آن ۱۵ میلیون نفر رأی ندادند و چرا ما نتوانستیم با این ۱۵ میلیون نفر صحبت کنیم؟

 

سؤال شما این بود که یک تکنوکرات می‏تواند رأی بیاورد؛ خواستم بگویم این رأی‏ آوری منوط به شرایطی در کشور است. پس این نیست که حتماً سیاستمداری که بندبازی می‏کند می‏تواند رأی بیاورد. می‏تواند نامزدی باشد که مردم احساس کنند صادقانه با مردم صحبت کرده وبرای توسعه کشور برنامه دارد دراینصورت حتما مردم توجه واقبال خواهند داشت.اما الآن شرایطی بود که شاید برای این امر پذیرش وجود نداشت ومیگفتند رای ما تاثیری ندارد فلانی هم باشد کاری نمی تواند بکند. حال اینکه چه اتفاقی باید در کشور بیافتد، به این برمی‏گردد که چطور با انتخابات و مشارکت مردم و شایسته‏سالاری در کشور ونیز حیطه اختیارات قانونی رییس جمهوربرخورد می‏کنیم؟ اگر به اینها توجه نکنیم انتخابات‏ ما همین خواهد شد.

 

*فکر میکنید چه مسیری را باید طی کنید که یک تکنوکرات بتواند با مردم صحبت کند، آنها را پای صندوق بیاورد و نظام سیاسی را هم به آن اصلاحات ساختاری نزدیک کند؟

 

به نظر من اولین دلیل این است که ا‌ولامردم احساس میکنند مسولین با مردم صادق نیستند بین حرف وعملشان تفاوت هست، دخالت‏هایی در امور شخصی مردم شده و مردم آزرده شده‏اند، از دولت و بقیه، ما الآن این مشکل را داریم؛ یعنی هر جا می‏نشینید می‏بینید که همه انتقاد می‏کنند، از مراجع تقلید گرفته تا مردم همه انتقاد می‏کنند. مشخص است که یک جای کار ما اشکال دارد و باید این اشکال را اصلاح کنیم. اگر اصلاح نکنیم شرایط خوبی نخواهیم داشت. نزدیک‏ترین دوستان من پس از انتخابات به من گفتند که ما شرمنده هستیم. خیلی با من دوست بودند، اما گفتند ما به شما رأی ندادیم چون در انتخابات شرکت نکردیم، اگر می‏آمدیم حتماً رأی می‏دادیم. گفتم چرا شرکت نکردید؟ گفتند چون فایده نداشت. حتی اگر شما رئیس‏جمهور می‏شدید باز هم اتفاقی در این کشور نمی‏افتاد. برای کمک به شما که اذیت نشوید رأی ندادیم، یعنی فکر کردند برعکس به نفع من عمل کردند. این شرایط را باید اصلاح کنیم، یعنی رئیس‏جمهوری که در انتخابات قولی می‏دهد باید بتواند به آن عمل کند، اگر قول بدهد و عمل نکند به چه درد می‏خورد؟آقای روحانی خیلی قولها داد ولی نخواست یا نتوانست یا نگذاشتن عمل کند حالا آقای رئیسی که کاملا هماهنگ با سایر قوا وارکان هست ، آیا الآن به چیزهایی که گفتند می‏توانند عمل کنند؟ ماکه ارزویمان است بتوانند هرچه سریعتر عمل کنند. گفتند که می‏خواهیم سفره مردم را به تحریم ومذاکرات وصل نکنیم اتفاقا همه اقداماتشان به ان بند شده است. بدون بررسی گفتن ارز ترجیحی ودونرخی را برمیداریم وجلو رانت رامیگیریم الان متوجه میشوند همان مشکلاتی که باعث شد دولت قبلی نتواند ارز ترجیحی را حذف کند همچنان باقی است.سالانه یک‏میلیون مسکن برای مردم می سازیم. ساخت مسکن یک بحث است و توانِ مردم برای خرید مسکن بحث دیگری است. نمی‏توان عرضه را درست کرد و تقاضا را خیر. به بانک‏ها ابلاغ کرده‏اند که تا پایان سال باید ۲۰۰ هزار میلیارد تومان بابت ساخت مسکن وام بدهند، اما اصلاً‏ بانک‏ها کشش چنین ارقامی را دارند؟ الآن اضافه برداشتِ بانک‏ها از بانک مرکزی به بالاترین حد در دو سال گذشته رسیده است. با این روند می‏توانید ادامه بدهید؟ من می‏گویم بسیار مشکل است، یعنی دولتی که قولی می‏دهد و بعد اختیارات و امکاناتش را ندارد... حال این بخش اقتصادی است و در بخش سیاسی هم شعارهایی می‏دهند و بعد نمی‏توانند. در بخش فرهنگی هم همین‏طور.

 

 

*آیا در این دولت با شما مشورتی کردهاند؟

 

خیر، اصلا.

*چرا آقای طیبنیا در انتخابات ریاستجمهوری از شما حمایت نکرد؟

من تا حالا نپرسیدم .بهتره از خودشان بپرسید

 

*آقای همتی میتوانست پدیده انتخابات باشد، اما همه ما این فرصت را سوزاندیم.

 

*البته من الآن هم معتقدم حضور من پدیده مهمی بود، بالاخره یک شروع است. نکاتی که در انتخابات مطرح کردم و بحث‏هایی که شد ضبط و ثبت شده و در دسترس است. خیلی‏ها می‏توانند یکی، دو سال دیگر مراجعه کنند و متوجه می‏شوند حرف‏هایی که من زدم تا چقدر درست بود و حرف‏هایی که آقایان زدند چقدر درست بود. من فکر می‏کنم کارِ سیاسی یک امرکوتاه‏مدت نیست بلکه اقدامی میان‏مدت و بلندمدت است. اگر می‏خواهید در جامعه مفید باشید باید از یک‏جا شروع کنید. البته حداقل این نتیجه را داشت که با تصمیم خود اقای دکتر روحانی از دولت دوازدهم کنده شوم.

 

*خیلی بد کنده شدید؛ اما اگر یک سال قبل برنامهریزی کرده بودید موضوع دگرگون میشد.

 

من می‏گویم حتی اگر دو هفته دیگر تبلیغات انتخابات ادامه پیدا می‏کرد شرایط عوض می‏شد.کل زمان ورود وفعالیت من درانتخابات جمعا ۲۴ روز شد بنظرم میزان رای اعلام شده برای این مدت فعالیت انتخاباتی وبدون داشتن لجستیک وستادهای متعدد و حتی یک نفر ناظر در شعب شروع بدی نیست

 

 

*باعث شکست شما در درجه اول اصلاحطلبان بودند.

 

فکرنکنم اینطور باشد. بنظرم مجموعه سوابق اقدامات وعملکرد چه از طرف اصلاح طلبان چه از طرف دولت وچه ازطرف سایر ارکان حکومت که موجب شد مردم درانتخابات فعالانه  شرکت نکنند عامل عدم مشارکت مردم وعدم موفقیت من شد. من بارها گفتم رقیب من صرفا قهر مردم با صندوق رای است واگر مردم قهر رانشکنندوبا صندوق رای اشتی نکنند من رای نمی اورم

 

***اگر اصلاحطلبان مردم را مأیوس نکرده بودند چنین اتفاقی رخ نمیداد.

 

شاید. ولی غیر اصلاح طلبها هم بی تقصیر نیستند.البته در این مدت هر جا مردم مرا دیده‏اند ابراز محبت کردند. اولاً خوب می‏شناسند، جلو می‏آیند و صحبت می‏کنند. در سفر به شمال بودم، جاده چالوس پیاده شدم که خستگی در کنم، صاحب رستوران به من گفت آقای همتی خیلی خوب بودید. گفتم اما رأی نیاوردم، گفت اصلاً مهم نیست. حرف‏هایی که زدید مهم بود. برای خرید رفته بودم، فروشنده من را شناخت و گفت ما شرمنده‏ایم چون در انتخابات رأی ندادیم، اما به شما ارادت داریم و حرف‏هایتان را هم قبول داریم.این روزها هر جا میروم ازاین بحثها است

 

*این پتانسیل است.

 

افکار عمومی این‏طور فکر می‏کند، حتی کسانی که رأی نداده اند بامن مشکل ندارند ، نمی‏گویند چون همتی راقبول نداشتیم  رأی ندادیم، می‏گویند که ما فکر می‏کردیم رای دادن  فایده‏ای ندارد.لذا ما باید این موضوع را در کشور حل کنیم.

 

*یک حسن شما و خانوادهتان این است که هیچ نقطه منفی اقتصادیای با وجود اینکه سالها در بانک و بیمه بودید، نداشتید. این بزرگترین مزیتی است که شما دارید.

 

خب این موضوع به راحتی حادث نشده است ولطف خداست. من ‌وخانواده ام ۴۰ سال است تلاش کردیم به یک سری اصول پایبند باشیم.همه باید بپذیریم مسئولیت عرصه خدمت است و نه محملی برای  استفاده و رانت.

 

*شما آینده را چطور میبینید. با روندی که الآن پیش میرویم ونزوئلایی میشویم یا خیر؟

 

اگر در مذاکرات هسته‏ای توافق کنند و کمکی به درآمدهای دولت شود، مي شود اوضاع رابهتر کنترل کرد.

 

*اما احتمالاً ابرتورم را داریم؟

 

امیدوارم نداشته باشیم، چون ما همه در یک کشتی هستیم انشاالله با تدابیر دولت این اتفاق برای کشور نیفتد.

 

*خطرش را چقدر احساس میکنید؟ الآن بیشتر است یا در دورانی که شما در دولت بودید؟

 

در دوره ترامپ خطر خیلی بیشتر بود، اما عزم ما برای مقاومت هم خیلی زیاد بود. الآن فشارها خیلی کمتر شده است. اجازه داده‏اند از بخشی اموال بلوکه‏شده استفاده کنیم و نهاده های دامی و واکسن بیاوریم که اینها گشایش‏هایی ایجاد کرده است. قیمت نفت افزایش یافته و به نفع‏ ما شده است ولذا صادرات پتروشیمی وفراورده ها از نظر ارزش رشد کرده است ما نفت را ۵۰ دلار می‏فروختیم و الآن ۸۰ دلار شده است.همه اینها می تواندبه کنترل اوضاع کمک کند  اقتصاد خودش را تحمیل می‏کند، باید در این مسیر از ابزارهایی استفاده کنید. من هنوز ندیدم که از چه ابزارهایی می‏خواهند استفاده کنند. مثلاً اعلام کرده‏اند که فروش دارایی‏های دولت را تا پایان سال اجرا می‏کنند، اما چه چیزی می‏خواهند بفروشند و کجا می‏خواهند بفروشند؟ دولت قبل هم چیز قابل‏توجهی نتوانست بفروشد. منظورشان از دارایی که می‏خواهند بفروشند چیست؟ با گذشت چند ماه هنوز هیچ خبری نیست. با فشاری که الآن به بازارپول می‏آید، وعلیرغم ریپو سنگین بانک مرکزی نرخ سود بین‏بانکی نزدیک ۲۱ درصد است. از طرف دیگر نرخ بهره بانک‏ها به محدوده ۲۱ درصد رسیده است. اضافه برداشت از بانک مرکزی هم تاحد زیادی بالا رفته است.

 

*شما مخالف این روند هستید، این نرخِ بهره منفی چه بلایی سرمان میآورد؟

 

من موافق نرخ بهره منفی نیستم؛ اما مشکل این است که نمی‏توانیم تورم‏ رابا شرایط اقتصادی کشورمان صرفا  با این ابزارکنترل کنیم، از طرفی اگربا وجود انتظارات منفی ناشی از تحریم  نتوانیم بورس را مدیریت کنیم، سفته‏بازی به سمت سکه و ارز می‏رود که خطر بیشتری دارد.موضوع بورس وبهره درشرایط تحریم وناترازی بانکها وکسری بودجه دولت یک کلاف پیچیده است که باید آن را مدیریت کرد. من نمی‏گویم درشرایط نرخ بهره حقیقی منفی باید نرخ بهره اسمی را پایین آورد و طرفدار این موضوع نیستم. چون نرخ بهره پایین انهم وقتی نرخ بهره حقیقی منفی ۲۳هست یعنی رانت برای یک عده. نرخ بهره منفی را همه دوست دارند، هیچ‏کس هم حاضر نیست بدهی‏اش را پس بدهد. از طرف دیگر اگر سیستم بانکی ما تراز داشت مشکلی برای نرخ بهره بالا نبود، سیستم بانکی‏ای که الآن ناتراز است و حداقل ۳۰۰، ۴۰۰ هزار میلیارد برای اصلاح ناترازی ورفع زیان انباشته ها وبه روزشدن نیاز دارد قادر به بالابردن نرخ سود سپرده  نیست چون فضای اجتماعی اجازه بالا بردن سود تسهیلات رانمیدهد.

 

*بانکهای خصوصی چطور؟

انها هم تاحدودی مشکلات فوق الذکر رادارند.البته برخی بانکها وموسسات مالی خصوصی که تاحدودی تحت نظارت قرارگرفته اند شرایطبدتری دارند

 

*سؤال این است که مگر قبل از بانکهای خصوصی خلق نقدینگی در کشور نبوده است؟

 

 بانک‏های دولتی هم خلق نقدینگی می‏کنند. ناترازی بانک‏های دولتی بیشترنباشد کمترنیست. ولی ناترازی و اضافه برداشتهای قبل از 97بیشتر به برخی بانکهای خصوصی وموسسات مالی غیرمجازمرتبط بود که موجب افزایش نقدینگی شدند. که البته برخی از انها تحت نظارت وسرپرستی مستقیم وغیرمستقیم بانک مرکزی قرار گرفته اند.

 

*میتوان سؤال قبلی را برعکس کرد که اگر الآن ترامپ بود و این دولت بر سر کار بود، ونزوئلایی میشدیم؟

حتماً شرایط خیلی سخت می‏شد و برای همین است که باید هر چه زودتر این مسائل را حل کنیم که دولتِ بعدی آمریکا حتی کنگره متفاوت شکل نگیرد، انتخابات کنگره زودتر است.

 

*اگر به گذشته برگردید و به شما پیشنهاد بدهند، باز هم میپذیرید وارد دولت شوید؟

در شرایط یکسال ونیم پایانی دولت آقای روحانی خیر.

نظرات بینندگان