سید محمد هادی موسوی: مذاکرات وین در خصوص احیای برجام، پس از درخواست روسیه جهت اخذ ضمانت از آمریکا، دچار توقف شد. روسیه، پس از حمله به اوکراین، تحت تحریمهای بسیار شدید قرار گرفته، از این رو از آمریکا خواسته تجارت با ایران در پسابرجام را از تحریم، مستثنی کند.
این درخواست روسیه، شوک بزرگی به مذاکرات وارد و باعث وقفه در مذاکرات شد به نحویکه کشورهای اروپایی احتمال فروپاشی برجام را مطرح کردند.
در میان اما آمریکا ضمن رد تقاضای روسیه، در حال بررسی "طرح جایگزین" است .
براساس آنچه روزنامه وال استریت ژورنال منتشر کرده، آمریکا به روسیه اولتیماتوم داده که چنانچه تا هفته آینده، مشکلاتش را مرتفع نکند طرح احیای برجام بدون روسیه را دنبال خواهد کرد. این طرح شاید با توجه به کارشکنیها و دید مردم ایران به روسیه، طرح جذابی به نظر برسد لکن، میتواند طرح خطرناکی نیز باشد.
روسیه به عنوان یک عضو اساسی در برجام، وظایف هستهای زیادی را برعهده داشت که در فرآیند برگشت ایران و آمریکا به تعهدات برجامی نیز مجددا باید این نقش را ایفا کند. خروج ذخایر هسته ای با غنای بالا از ایران به روسیه، تغییر کاربردی مجتمع فردو و ارسال اورانیوم طبیعی در قبال اورانیوم غنی شده، از تعهدات روسیه در برجام بود که درصورت احیای مجدد آن، باز هم این کشور باید این نقش را ایفا کند لذا کنار گذاشتن روسیه از برجام خلل جدی در بخش هستهای برجام ایجاد خواهد کرد.
گرچه از هم اکنون، بررسی گزینه های جایگزین روسیه، به منظور اجرایی نمودن بخش های هسته ای برجام، در دستور کار قرار گرفته اما با توجه به قدرت سیاسی و توان هسته ای این کشور، به نظر نمی رسد کشور دیگری بتواند این اقدامات را اجرایی کند.
همچنین، روسیه در پسابرجام، قراردادها و موافقت نامههای متعددی را با ایران امضا کرده که کنار گذاشتن این کشور از این منافع موجب خشم این کشور خواهد شد. درصورت بروز تنش با روسیه در حوزه برجام، احتمال دارد این اقدام، همکاریهای دیگر ایران و روسیه منجمله بهره برداری، تامین سوخت و برگشت پسماند سوخت نیروگاه اتمی بوشهر را تحت تاثیر قرار دهد.
در بعد منطقه ای نیز ممکن است روسیه، روابط خود با رقبا و دشمنان ایران مانند عربستان و اسرائیل را گسترش دهد و به آنها اجازه ضربه زدن به منافع ایران را در منطقه را بدهد. همکاری بیشتر روسیه و اسرائیل به شدت منافع منطقه ای ایران را تحت الشعاع قرار خواهد داد. اقدامات تخریبی روسیه در جنگ یمن می تواند آثار مخربی برای منطقه داشته باشد. کارشکنی روسیه در صادرات گاز ایران به ترکیه و عراق نیز می تواند تهدیدی جدی برای ایران باشد.
از طرف دیگر، حذف روسیه از برجام، انگیزههای چین جهت نقش آفرینی سیاسی، اقتصادی و هستهای در برجام را کاهش میدهد. چین نیز مانند روسیه در بازطراحی رآکتور اراک نقش اساسی دارد. این کشور، بزرگترین شریک تجاری و بزرگترین خریدار نفت ایران است. در سالهای اخیر بیشترین سرمایه گذاری خارجی در ایران توسط چین صورت گرفته است از این رو، کم انگیزه کردن و یا حتی کنار رفتن چین از برجام، خسارتهای زیادی را به ایران تحمیل میکند.
لذا در چنین شرایطی، منطقی نیست ایران به یکباره، تمام روابط خود با چین و روسیه را قربانی رابطه با آمریکا و کشورهای غربی کند. بهترین راه آن است که ایران با مذاکره مستقیم با روسیه و یا حتی مذاکرات سه جانبه بین ایران، روسیه و آمریکا، به راه حل بینابین و دیپلماتیکی دست پیدا کند که هم برجام حفظ شود و هم تضاد منافع کشورهای ذخیل در برجام به حداقل برسد.
