پوشش حوادث هواپیما در اخبار به گونه‌ای است که شما را می‌ترساند، اما واقعیت چیز دیگری است! سفر هوایی امن‌ترین شکل سفر در جهان است. مثلا در سال ۲۰۲۰ از بیش از ۲۴میلیون پرواز فقط ۴۰ تا از آنها دچار حادثه هوایی شدند. بنابراین شانس شما برای حضور در یکی از این حوادث چیزی حدود ۱ در ۴میلیون و ۸۰۰هزار است! به‌هرحال نکات ایمنی‌ای که در ادامه نوشته‌ایم، در صورت بروز حادثه، شانس شما را برای کاهش جراحت‌های شدید و زنده‌ماندن افزایش می‌دهند.
اگر آن‌قدر بدشانس باشید که در یکی از این حوادث گرفتار شوید، باز هم شانس زنده‌ماندن شما بسیار زیاد است، چراکه بیشتر حوادث هوایی جزئی و قابل‌کنترل‌اند. فقط تعداد معدودی از حوادث هوایی منجر به سقوط هواپیما و جان‌باختن همه یا بخشی از مسافران می‌شوند.
نکات مختلفی هست که می‌توانیم قبل و بعد از حادثه و حین آن انجام دهیم تا شانس زنده‌ماندنمان بیشتر شود. در ادامه، این نکات را به‌تفکیک بررسی می‌کنیم.
بسیاری از جراحت‌ها و مرگ‌ومیرهای ناشی از حوادث هواپیما به‌علت آتش‌سوزی و برخورد هواپیما با زمین رخ می‌دهند. صرف‌نظر از اینکه کجای هواپیما نشسته باشید، شانس زنده‌ماندن شما زمانی بیشتر است که آماده عمل باشید. مثلا در ذهن خود نقشه‌ای برای خروج سریع از هواپیما داشته و آماده اجرای آن باشید.
بیشتر مرگ‌ومیرهای حوادث هوایی ۹۰ ثانیه پس از سقوط رخ می‌دهند. پس اگر پیش از سقوط، محل درهای اضطراری را بدانید و تعداد صندلی‌ها تا در خروج اضطراری را بشمارید، می‌توانید در تاریکی نیز خود را به آن برسانید.
بنابراین آمادگی ذهنی و داشتن برنامه‌ای برای خارج‌شدن از هواپیما در سریع‌ترین زمان ممکن، احتمال بقای شما را افزایش می‌دهد.
پیش از پیشنهاد خرید مطمئن بلیط هواپیما و انتخاب صندلی‌های امن‌تر، باید شفاف این نکته را بگوییم که شانس زنده‌ماندن شما در سانحه هوایی رابطه مستقیمی با شدت حادثه و محل وقوع آن در هواپیما دارد. مثلا اگر عقب هواپیما دچار حادثه شود و شما هم آنجا نشسته باشید، شانس کمتری برای خروج خواهید داشت. پس نباید هنگام رزرو اینترنتی بلیط برای انتخاب صندلی چندان حساسیت به خرج دهید.
با این حال بر اساس تحقیقات، صندلی‌های یک‌سوم انتهایی هواپیما که به در خروج اضطراری آن قسمت نزدیک‌ترند، امن‌ترین صندلی‌های هواپیما به شمار می‌روند. بیشتر هواپیماها با سر سقوط می‌کنند، بنابراین بخش عقبی آسیب کمتری می‌بیند.
هواپیما‌هایی که بیش از ۳۰ سرنشین دارند، با سخت‌گیری زیادی ساخته می‌شوند. پس رزرو بلیط هواپیما از دسته هواپیماهای بزرگ‌تر یکی از نکاتی است که در صورت بروز حادثه ایمنی را افزایش می‌دهد.
در صورت بروز سانحه هوایی، لباسی که به تن دارید شاید فرق بین مرگ و زندگی باشد. پیراهن آستین بلند بدون دکمه و شلوار بلند بپوشید. برخی لباس‌ها هم در برابر آتش مقاوم‌ترند، مثلا لباس‌هایی از جنس پنبه بهتر از البسه پلی‌استری، نایلونی و آکریلیک‌اند.
درباره کفش هم باید گفت که کفش‌های محکم و راحت بهتر از انواع دیگر‌ند. کفش‌های پاشنه بلند و صندل هم بدترین انتخاب‌ها هستند.
۵۰درصد مسافران گفته‌اند که به صحبت‌های مهمانداران هنگام توضیح نکات ایمنی پرواز توجه نمی‌کنند. ۸۵درصد مسافران نیز توضیحات ایمنی نوشته‌شده در کارت‌های پشت صندلی را نمی‌خوانند.
حتی مسافرانی که زیاد با هواپیما سفر می‌کنند نیز باید به این توضیحات توجه کنند و جای هرکدام از لوازم ایمنی را بدانند. نباید تصور کنید چون زیاد پرواز می‌کنید، این نکات را می‌دانید. هر هواپیمایی لوازم و ویژگی‌های ایمنی خاص خود را دارد.
بیش از ۸۰درصد حوادث هواپیما در بازه زمانی نشستن و برخاستن هواپیما رخ می‌دهند یا دقیق‌تر بگوییم، در ۳ دقیقه ابتدای پرواز و ۸ دقیقه پایان پرواز.
پس در این بازه‌های زمانی آمادگی ذهنی لازم برای بروز حادثه را داشته باشید. همچنین در این بازه زمانی، حتما کفش‌هایتان را به پا داشته باشید.
عجیب نیست که بیشتر بازماندگان سانحه‌های هوایی مسافرانی هستند که کمربند خود را می‌بندند اما در کمال تعجب پس از سانحه هوایی، بسیاری از مسافران نمی‌دانند که چگونه کمربند خود را باز کنند و از هواپیما خارج شوند. کمربند ایمنی هواپیما مانند کمربند خودروها نیست که با فشار یک دکمه به‌راحتی باز شود. بنابراین پیش از پرواز و زمانی که در هواپیما نشسته‌اید، کمربند ایمنی خود را وارسی کنید و با سازوکار آن آشنا شوید. اگر پرسشی داشتید هم از مهمانداران بپرسید.
هنگام بستن کمربند نیز دقت کنید آن را محکم ببنید. شل‌بودن کمربند به‌ازای هر ۱ سانتی‌متر، نیروی واردشده به شما حین سقوط را ۳ برابر می‌کند! همچنین کمربند را طوری ببندید که روی لگن و به‌سمت پایین باشد و برآمدگی بالای استخوان لگن، بالاتر از کمربند قرار بگیرد. اگر کمربند روی شکم باشد، کمتر شما را نگه می‌دارد.
هنگام چرت‌زدن نیز حتما کمربند خود را ببندید تا در صورت بروز حادثه ناگهانی، آماده باشید.
هرچند این کار فضای حرکت پاهای شما را محدود می‌کند، مانند ضربه‌گیر عمل می‌کند و احتمال سالم‌ماندن پاهایتان هنگام سقوط هواپیما بیشتر می‌شود. شانس زنده‌ماندن نیز رابطه مستقیمی با پاهای سالم دارد، پاهایی که بتوان با آنها از هواپیما خارج شد.
بیشتر مواقع، شما پیش از سقوط از ماجرا مطلع می‌شوید و خلبان و مهمانداران با اطلاع خبر فرود اضطراری، توصیه‌های لازم را به مسافران می‌کنند. به‌جای سروصداکردن، به این توصیه‌ها توجه کنید. سپس نقشه خروج را در ذهن خود بازبینی و نزدیک‌ترین در خروج اضطراری را شناسایی کنید.
اگر هواپیما در آب سقوط می‌کند، جلیقه نجات را تنتان کنید، اما آن را باد نکنید. جلیقه نجات بادشده جلوی حرکت سریع شما به‌سمت در خروج را می‌گیرد. حتی اگر هواپیما در حال فرورفتن در آب بود نیز ابتدا از هواپیما خارج شوید و به‌سمت سطح آب شنا کنید و سپس جلیقه‌تان را باد کنید.
همه اشیای شل‌وول محیط خود را محکم یا از دور و برتان دور کنید. کفش‌های خود را محکم پایتان کنید و زیپ ژاکت خود را بکشید. در صورت امکان، با بالش، کت یا پتوی تاشده از سر و ساق و مچ پای خود محافظت کنید.
بر اساس مشاهده‌های علمی و حکایت‌های بازماندگان، قرارگرفتن در وضعیت بدنی توصیه‌شده برای زمان حوادث هواپیما، شانس زنده‌ماندن را به‌شدت افزایش می‌دهد و احتمال جراحت‌های جدی سر و گردن و پا را بسیار کاهش می‌دهد.
این حالت شما را از پرتاب‌شدن یا برخورد اجسام پرتاب‌شده در فضای هواپیما هم در امان نگه می‌دارد. به‌طور کلی قرارگرفتن در وضعیت بدنی مناسب هنگام سقوط هواپیما، مهم‌ترین کاری است که هنگام سقوط هواپیما باید انجام دهید.
در شکل بالا، نمونه‌ای از موقعیت‌های بدنی ایمن را مشاهده می‌کنید. حتما به توصیه‌ها و آموزش‌های مهمانداران توجه کنید.
اگر فشار هوای کابین کم شود، ماسک‌های اکسیژن خودکار بالای سرتان آویزان می‌شوند. حدود ۱۵ تا ۲۰ ثانیه فرصت دارید که پیش از بیهوش‌شدن ماسک بزنید. پیش از آنکه به فرزندتان یا دیگران کمک کنید، اول خودتان ماسک بزنید.
هنگام سقوط آزاد هواپیما یا حتی زمانی که بخشی از بدنه کنده شده است، به محکم‌ترین چیزی که در اطرافتان هست چنگ بزنید و محکم به آن بچسبید. شاید عجیب به نظر برسد، اما بعضی از نجات‌یافتگان به همین شیوه زنده مانده‌اند. یکی از آنها ونسا ولویک، مهماندار پرواز دی‌سی ۹ یوگسلاوی سابق، بود که در سال ۱۹۷۲ از ارتفاع ۳۳هزارپایی (۱۰کیلومتری) سقوط کرد، اما با چسبیدن به یک میز سیار غذا زنده ماند!
خدمه پرواز آموزش دیده‌اند که در شرایط اضطراری اقدامات لازم را انجام دهند، پس به حرف آنها گوش کنید. بعضی از اقداماتی را که باید در چنین شرایطی انجام دهید، در ادامه نوشته‌ایم.
بیشترین نرخ مرگ‌ومیر مربوط به ۹۰ ثانیه پس از سقوط هواپیماست. پس از سقوط، بر اساس راهنمایی‌های خدمه راه خروج را در پیش بگیرید. اما اگر آنها مرده‌‌اند یا به هر دلیلی امکان راهنمایی شما را ندارند، خودتان دست به کار و از هواپیما خارج شوید و تا جای ممکن از آن فاصله بگیرید.
اگر نزدیک‌ترین در خروج به شما در عقب هواپیماست به‌سمت آن بروید. انسان‌ها عادت دارند برای خارج‌شدن از وسیله نقلیه رو به جلو حرکت کنند. این فکر ناخواسته را کنار بگذارید. همچنین به‌هیچ‌وجه به فکر وسایلتان نباشید و آنها را رها کنید.
بر اساس تحقیقات، کسانی که روی صندلی‌ها می‌خزند تا خود را زودتر به در خروج برسانند نه‌تنها سریع‌تر خارج نمی‌شوند، بلکه روند تخلیه مسافران هم مختل می‌کنند. این کار مانند همان کاری است که برخی رانندگان هنگام مواجه با ترافیک می‌کنند، یعنی می‌کوشند از حاشیه جاده‌ها برای حرکت‌کردن استفاده کنند. اما این کارشان سبب بدترشدن ترافیک می‌شود. پس صف خروج را رعایت کنید.
برخی از مرگ‌ومیرها ناشی از دود حاصل از آتش‌سوزی است. پس در صورتی که دود در فضا در حال پخش‌شدن است، هنگام خارج‌شدن از هواپیما سرتان را پایین نگه دارید تا دود کمتری وارد ریه شما شود. در صورت امکان، دهان و بینی خود را با یک پارچه خیس بپوشانید.
پس از خروج از هواپیما، تا جای ممکن از آن فاصله بگیرید. در جهت خلاف حرکت باد بدوید و دست‌کم ۱۵۰ متر از آن فاصله بگیرید.
نگاهی به خود بیندازید و ببینید که مصدوم شده‌اید یا خیر. گاهی اوقات فرد مصدوم به‌خاطر شوک حاصل از برخورد متوجه نیست که آسیب دیده است. اگر کمک‌های اولیه بلدید، به دیگران هم کمک کنید.
در منطقه سقوط منتظر تیم‌های امداد و نجات بمانید.
آمادگی ذهنی و آگاهی از روش‌ها و ترفندهایی که به محافظت از شما در زمان بروز حادثه کمک می‌کنند، بی‌تردید سودمند است اما همان‌طور که گفتیم سفر هوایی امن‌ترین روش سفر و احتمال بروز حوادث هواپیما بسیار اندک است. پس بدون نگرانی برای خرید بلیط هواپیمای خارجی یا خرید بلیط پرواز داخلی اقدام کنید و از سفرتان لذت ببرید.
