اختلافات آبی بر سر هیرمند به تنش در سطح سران دو کشور ایران و افغانستان رسیده است و با وجود هشدار های رئیسی، طالبان هیچ توجهی به مسئله حق آبه 820 میلیون مترمکعبی ایران ندارند.
محسن روحی صفت،کارشناس بین الملل، در آغاز درباره تنش آبی ایران و افغانستان به «انتخاب» گفت: اینکه تنش داشته باشیم مسلما رفتار خوبی نیست. اگر طالبان در همسایگی ما نبودند مسلما تنش هم مشکلی متوجه ما نمی کرد، اما همسایه فرق می کند. سیاست همسایگی ما مبتنی بر ثبات و توسعه است، حتی اگر آن کشور در اشغال کشور دیگری باشد. چون هرگونه تنش در کشور های همسایه و یا وجود آتش در آن ها دامن گیر ما هم می شود، لذا روابط ما همواره با دولت های افغانستان پا بر جا بوده است. سیاست هایی که طالبان در طول دو سال گذشته اعمال کرده بی ثبات سازی برای خودش هست و چون همه ی گروه ها و اقوام را در حکومت مشارکت نداده و ساختاری فراگیر ایجاد نکرده فی نفسه بی ثبات می شود. ما شاهد تحولات 5 دهه گذشته افغانستان بوده ایم و 5 نظام سیاسی متفاوت در طول 5دهه اخیر در آن جا روی کار آمده است و مسلما نباید انتظار ثبات از آن کشور داشته باشیم، افغانستان یک زخم تاریخی پنجاه ساله دارد و راه حل آن یک راه حل پیچیده است. افغانستان کشوری چند نژادی است که ضمن پویایی درونی محلی برای رقابت قدرت های بزرگ بوده است. آمریکایی ها سعی کردند روس ها را زمین گیر کنند، سپس روس ها سعی کردند آمریکایی ها را زمین گیر کنند، نتیجتا صحنه افغانستان محل مبارزه ابرقدرت ها بوده است و همین نشان می دهد وضعیت افغانستان مثل ظاهر مردمش ساده نیست. آنچه برای ایران مهم است سیاست بازدارندگی در این دوران گذر و بی ثباتی است تا کمترین آسیب به کشور ما برسد.
وی در ادامه نسبت به قراردادهای میان ایران و افغانستان بر سر حق آبه افزود: این موضوع قرارداد دارد و بحث حق و باطل نیست. آن زمان که انگلستان در افغانستان حضور داشت، خط مرزی که ترسیم شد منابع آب را در خاک افغانستان گذاشتند اما خوشبختانه در سال 51 گفتگوهایی بین طرف ایرانی و افغانستانی شکل گرفت و بین هویدا و شفق قراردادی درباره آب در سال 51 امضا شد اما الان در نحوه اجرا آن تضاد داریم. در آن قرارداد گفته شده بود که در زمان های ترآبی 820 میلیون مترمکعب آب به سمت ایران روانه شود، در زمان های کم آبی با شاخص هایی که مشخص کرده اند آب به سمت ایران بیاید. الان ایران چند سال است که می گوید آب روانه کنید، آن ها می گویند خشک سالیست. تصور ما بر این است که این آب وجود دارد، در سال گذشته 2 میلیارد مترمکعب آب به سمت ایران سرازیر شد اما با سدهایی که احداث شده این آب به سمت باتلاق منحرف شد. این نگرانی وجود دارد که باز امسال این آب بیاید و به سمت باتلاق هدایت شود.
این کارشناس بین الملل سپس درباره اقدامات وزارت خارجه درباره حق آبه ایران اشاره کرد: 5 سال پیش در دوره آقای ظریف بخش حقوقی وزارت خارجه طرحی با عنوان رویین تن سازی سیستان و بلوجستان نوشت و پیش بینی می کرد که ما در آینده مواجه این نوع نظام سیاسی در افغانستان باشیم که مانع از ورود آب باشد. در این طرح آمده بود که ما باید در آب خودکفا باشیم. این طرح مصوبه و به وزارت نیرو ابلاغ شد اما وزارت نیرو تاکنون این طرح را اجرا نکرده است. این کار نیازمند هماهنگی سازمان های مختلفی دارد و کار آسانی نیست.
روحی صفت در پایان درباره راه حل عبور از بحران آب در منطقه سیستان و بلوچستان گفت: راه حل این است که اصلا کشور ما نباید وابسته به آب بیگانه باشد، باید پیش بینی هایی صورت بگیرد که اگر بدترین حالت آبی شکل گرفت مردم متضرر نشوند اما شاهد هستیم که مردم زابل به مرور در حال مهاجرت هستند چون دولت پیش بینی نکرده که اگر آب قطع شد چه کاری انجام دهد. مسئله بعدی این است که آیا نوع مصرف ما در سیستان و بلوچستان باید مانند شمال باشد؟ بحث های صرفه جویی و فرهنگ آب هم آنجا صورت نگرفته است. سوم بحث کشاورزی صنعتی است، کشاورزی در سیستان و بلوچستان که کم آب است مانند شمال کشور کار می کنند و باید الگو ها متفاوت باشد. مدل توسعه به طور کلی در آن منطقه نباید کشاورزی باشد و بخش های اقتصادی دیگر باید توسعه یابد. در دو سال اخیر دیدیم که مجلس یک پول برای توسعه کشاورزی در آن اختصاص داد در حالیکه این کار وقتی آب ما متکی به بیگانه است یک کار احمقانه است.
