سرویس تاریخ «انتخاب»: کتاب ماموریت آمریکاییها در ایران اثر آرتور میلسپو ترجمۀ حسین ابوترابیان در سال ۱۳۵۶ است.
آرتور میلسپو متولد مارس ۱۸۸۳ در روستایی در میشیگان، حقوقدان و کارشناس مالی آمریکایی که در سالهای ۱۹۲۲-۱۹۲۷ و ۱۹۴۲-۱۹۴۵ برای اصلاح مالیه به استخدام دولت ایران درآمد. او دانش آموخته (دکترای) دانشگاه جانز هاپکینز و (کارشناسی ارشد) دانشگاه ایلینوی بود.
در مورد آذربایجان نخست وزیر وعده داد که «چون مسئله داخلی ایران است ترتیب مسالمت آمیزی برای اجرای اصلاحات بر طبق قوانین موجود و با روح خیرخواهی نسبت به اهالی آذربایجان بین دولت و اهالی آذربایجان داده خواهد شد.» چند روز بعد آقای قوام چند پیشنهاد صریح به شورشیان آذربایجان داد. از این کنار معلوم شد که مسئله آذربایجان که از جانب دولتین «مسئله داخلی ایران» اعلام شده بود، در حقیقت موضوع مذاکره بین روسها و آقای قوام بوده و وعده ترتیب مسالمت آمیز آقای قوام به شیوهای اجرا خواهد شد که قبلاً مورد توافق دولت شوروی قرار گرفته است. چنین احساس میشود که اگر این ترتیب به علت پارهای موانع عملی نشود، ایران گام بزرگی در از دست دادن زرخیزترین استانهایش برداشته است.
موافقتنامه نفت که با تفصیل بیشتری در آوریل اعلام شد. گویا شامل سراسر شمال به استثنای بخشی از آذربایجان غربی در حاشیه مرز ترکیه است. در این منطقه مورد چشمداشت همگان، دولت ایران قول داده که هیچ امتیازی به یک شرکت خارجی یا به یک شرکت ایرانی که بیگانگان در آن سهیم باشند و یا به یک شرکت ایرانی که از سرمایههای خارجی استفاده میکند، ندهد. موافقتنامه تأسیس شرکتی را پیش بینی میکند که در بیست و پنج سال نخست دولت شوروی ۵۱ درصد سهام و دولت ایران ٤٩ درصد سهام را خواهند داشت. در بیست و پنج سال دوم هر یک از دو دولت به تساوی ۵۰ درصد سهام را مالک خواهند بود. سود شرکت بر اساس مقدار سهام هر دولت تقسیم خواهد شد. با توجه به تجربه ایرانیان در طرح مشترک شیلات در تعهد جدید نفت نیز انتظار میرود شریک ضعیفتر نفوذ چندانی نداشته باشد و درآمد چندانی نصیبش نشود.
در ۵ آوریل یک روز پس از آنکه شورای امنیت قطعنامه مزبور را تصویب کرد، قوام نخست وزیر و سادچیکوف سفیر شوروی در تهران یک اعلامیه مشترک انتشار دادند و اعلام داشتند که در مسائل مورد اختلاف به توافق نایل شدهاند. این اعلامیه نشان میداد، برخلاف آنچه در نیویورک تصور میشد تخلیه قوای شوروی بدون قید و شرط نبوده بلکه با مسئله آذربایجان و نفت مربوط بوده است.
