«انتخاب» اسناد ویکی لیکس در رابطه با ایران را که متعلق به سال های ۱۹۷۲ تا ۲۰۰۹ است، را به صورت روزانه و به منظور آگاهی مخاطبان نسبت به تحولات و اتفاقات گذشته، منتشرمی کند.
سرویس تاریخ «انتخاب»: سفارت آمریکا در دمشق در سندی محرمانه در تاریخ 30 خرداد 1365 درباره احتمال تقابل منافع ایران و سوریه در لبنان توضیحاتی داده است.
به گزارش «انتخاب»، متن این سند که ویکی لیکس آن را منتشر کرده، به شرح زیر است:
موضوع سند: ایران و سوریه در مسئله لبنان: کدامیک دیگری را تهدید می‌کند؟
طبقه بندی: محرمانه
جمعه ۱۱:۰۲ دقیقه بیستم ژوئن ۱۹۸۶
از سفارت آمریکا در دمشق
به سفارتخانههای آمریکا در منطقه
۱. محرمانه – کل متن
۲. خلاصه: سوریه در فاصلهگیری کنونی‌اش از ایران، احتمالا کارت مهمی در لبنان ندارد. ایران در حال حاضر به عنوان دومین قدرت خارجی بانفوذ در لبنان با اسراییل مقابله می‌کند، جایی که ... [جامعه] شیعی، با پیوند طبیعی آن با ایران، کاملا جا باز کرده است. سوریه می‌تواند با پایان دادن به حضور ایران در بعلبک، در کوتاه مدت برای ایران مشکلاتی را ایجاد کند، می‌تواند با هزینه‌ای گزاف به حزب الله حمله کند (همانطور که بلحاظ نظری می‌تواند به اقلیت‌ها حمله کند). البته این کار نه تنها به معنی تغییر در سیاست سوریه بعد از سال ۱۹۷۸ مبنی بر پایین نگه داشتن هزینه‌ها در لبنان، بلکه منشا احتمالی تبدیل شدن شیعیان به دشمنان فعال سوریه در لبنان خواهد بود. این مسئله می‌تواند کابوسی برای سوریه، هم در لبنان و هم داخل سوریه باشد. انتهای خلاصه.
۳. تحولات مربوط به شکست نشست مرزی سوریه-عراق نشان داد که روابط ایران و سوریه از یک دوره پرفراز و نشیب عبور کرده است. اصلیترین منابع تنش نیاز اقتصادی سوریه و اهداف متضاد دو کشور در لبنان بوده است. اگر در حال حاضر به نظر میرسد که روابط به حالت «عادی» برگشته، ظاهرا به این دلیل است که ایرانیها این باور را در سوری‌ها ایجاد کردهاند که فروش نفت بدون انتظار واقعی برای پرداخت هزینه آن، چه برای محموله‌های قدیمی یا کنونی، از سر گرفته خواهد شد. اما لبنان کجای این معادله قرار میگیرد؟ به نظر میرسد که ایران ... و سوریه سکولار برخوردی بلندمدت در لبنان خواهند داشت و اهداف خود را در این کشور تغییر نداده و نخواهند داد. در جدیدترین نمونه این تضاد، این سوال مطرح می‌شود که آیا ایران به دلیل چشمانداز برخورد سوریه با حزب الله احساس خطر می‌کند یا – برعکس، همانطور که برخی نشریات گزارش کردهاند – سوریه از احتمال اقدام ایران/حزب الله علیه منافع خود احساس خطر کرده است. در لبنان چه کسی، چه کسی را تهدید می‌کند؟
۴. ما شک داریم که بشارتی، معاون وزیر امورخارجه ایران در سفر خود به سوریه و لبنان در روز‌های ۵ تا ۱۵ تهدید آشکاری علیه سوری‌ها کرده باشند. اما تهور اظهارات و اقدامات علنی او ما را متعجب کرد: سطح بالای استقبال از او قبل و بعد از سفر به لبنان – جایی که در روند مذاکرات درباره جنگ کمپها، بصورت جداگانه از خدام وارد شد – اظهارات مثبت علنی سوریه درباره ایران هم زمان با شکست نشست مرزی عراق-سوریه، و نشانه‌هایی از ترس سوریه از ایران در حوزه لبنان.
۵. در میان این نشانهها، ما بصورت خاص به گفته‌های عصیم قنصوح، رییس حزب بعث لبنان در روز ۱۲ ژوئن اشاره می‌کنیم. قنصوح درباره مداخله نظامی سوریه در مشغره اشتباه کرده بود – سوریه نهایتا و به شدت مداخله کرد – و شاید یک دلیل برای تاخیر سوریه نگرانی از واکنش اسراییل بود. بهرحال بر اساس گفته‌های قنصوح واضح است که سوری‌ها تمایلی به تقابل با حزب الله و ناراحت کردن ایران نداشته اند.
۶. از دید ما، نه سوریه و نه ایران، در لبنان در موقعیتی قرار ندارد که دیگری را تهدید کند. هرکدام از آنها دلیلی برای هشیاری درباره فعالیتها و اهداف طرف دیگر در لبنان دارد، اما در سوی دیگر مسایل بسیار مهمی مطرح است – برای سوریه مسئله حجم انبوهی نفت ... در میان است – که مانع می‌شود لبنان کل رابطه دو کشور را بر هم بزند.
۷. ... سوریه به متحدان سنی ایران در طرابلس حمله کرد، برخورد‌های گاه به گاه با حزب الله داشته، و اکنون به دلیل حمله حزب الله علیه متحدان SSNP در مشغره مداخله کرده است. اما آنچه سوریه انجام نداده چشمگیرتر است. حضور نیرو‌های سپاه در منطقه تحت کنترل سوریه در لبنان همانند قبل ادامه دارد. ایران به انتقال محموله به حزب الله از طریق سوریه، تقریبا بدون هیچ خللی، ادامه می‌دهد، و سوری‌ها در زمینه فشار به ایران در موضوع گروگانها ناکارآمد بودهاند. در عین حال، همانطور که حزب الله در سال‌های اخیر قدرت پیدا کرده است، نفوذ ایران در لبنان نیز تا حد زیادی افزایش پیدا کرده است. بر اساس قضاوت ما، ایران اکنون به عنوان دومین قدرت خارجی دارای نفوذ در لبنان با اسراییل مقابله می‌کند.
۸. احتمالا سوریه با فراهم کردن امکان حضور نیرو‌های سپاه و دسترسی راحت ایران از سال ۱۹۸۲، روند رشد حزب الله و نفوذ ایران را تسریع کرده است. البته، انقلاب ایران در یک دهه گذشته تنها جنبش پرتحرک و جذاب خاورمیانه بوده است. مشخص بود که تاثیر فوق العاده‌ای بر جامعه شیعه لبنان خواهد گذاشت. مشخص نیست سوریه برای جلوگیری از این توسعه نفوذ چقدر می‌توانست تاثیرگذار باشد. مسیر‌هایی – غیر از سوریه – برای دسترسی و تاثیرگذاری ایران بر شیعیان مشتاق لبنان همواره وجود داشته و خواهد داشت. سوری‌ها بصورت فعال تلاش کرده اند با حمایت از نبیه بری توازن را علیه ایران حفظ کنند، اما مشخص نیست این مسئله در بلندمدت چقدر تاثیرگذار خواهد بود.
۹. سوری‌ها معمولا به ما می‌گویند «زمانی که لازم باشد» قادر خواهند بود حزب الله را مهار کنند. البته ما معتقدیم این حرف آنها توخالی بوده و سوری‌ها هم این موضوع را خوب می‌دانند. آنها ... بهترین بهره را از این موقعیت برده اند – به این ترتیب رابطه شان را هم مهم و هم سودآور کرده اند – و هم زمان برای تقویت بری تلاش کرده اند. آینده می‌تواند نگران کننده باشد.
۱۰. آزمایش واقعی در اینکه سوریه علیه ایران/حزب الله اقدام می‌کند یا خیر در صورتی مشخص می‌شود که ایران به قول تداوم تحویل نفت خود عمل نکند. البته ما پیش بینی می‌کنیم حتی در آن صورت هم سوریه حرکتی محتاطانه خواهد داشت. چشم انداز نهایی این است که جامعه شیعه از سوریه فاصله گرفته و احتمالا توسط ایران برای مقابله با سوریه تقویت شود. اگر سوریه در فاصله گرفته از ایران/حزب الله زیاده روی کند ممکن است به گرایش ایران/حزب الله به سمت اخوان المسلمین سوریه منجر شود. رادیکال‌ترین (و البته خطرناک ترین) عناصر اخوان المسلمین به دلیل حمایت ایران از حکومت ... بعث علوی با این کشور دشمن هستند. اگر این حمایت برداشته شود، احتمالا همسویی ایران با آن گروه‌ها چشمگیرتر می‌شود. همکاری گروه‌های شیعه و سنی ... پیش از این نیز در طرابلس سابقه داشته است.
۱۱. بهرحال، حرکت قدرتمند سوریه علیه حزب الله می‌تواند موجب تضعیف سیاست تثبیت شده سوریه در لبنان در هشت سال گذشته شود. در ابتدا جنگ داخلی (۱۹۷۶ تا ۷۸) سوریه مستقیما در و با هزینه‌ای هنگفت در یک جنگ بزرگ مداخله کرد. از آن زمان تا کنون این کشور سیاست کاهش هزینه را در پیش گرفته و تلاش کرده تا با استفاده از نیرو‌های نیابتی در درگیری‌های محدود، توازن گروه‌ها برابر همدیگر را حفظ کند. هرچند پیش بینی‌ها چیز دیگری می‌گفت و با وجود شکست شرم آور پیمان سه جانبه، سوریه از حمله به اقلیت‌ها خودداری کرده اند. چشم انداز یک حمله فراگیر علیه حزب الله از این هم بعیدتر است.
۱۲. البته، درگیری‌های محدود ادامه پیدا خواهد کرد. مشغره یک مورد جالب توجه است. سوری‌ها بخصوص درباره جنوب لبنان و به دلیل احتمال تحریک اسراییل در آنجا، نگران هستند. شیعیان جنوب لبنان نیز تا کنون کمترین استقبال را از حزب الله داشته اند. شاید در مشغره سوریه با عصبانیت مرزی را تعیین می‌کند که امیدوار است ایران و حزب الله آن را بپذیرند.
رنسوم
