مصباح یزدی: گاهی اوقات قصاص بر بخشش و عفو مقدم است

مدیر یک موسسه آموزشی و پژوهشی در قم گفت: گسترش برخی ناهنجاری‌ها در جامعه سبب شكستن قبح آن شده و موجب سرایت این ظلم در جامعه خواهد شد.

محمدتقی مصباح یزدی در اولین جلسه تفسیر ماه مبارك رمضان در قم اظهار كرد: ذكر روایات و احادیث معصومین(ع) نوعی اشتغال به یاد آن‌ها بوده و موجب تقرب به خداوند خواهد بود.

وی به حدیثی از امام باقر(ع) اشاره كرد و گفت: ایشان در این حدیث جابربن یزید جعفی كه از یاران خاص‌شان بود را به پنج خصلت توصیه كرد كه از آن جمله ظلم نكردن به كسی است كه به انسان ظلمی را روا داشته است. امام باقر(ع) در این حدیث از جابر خواست كه اگر كسی به وی خیانت كرد این كار موجب خیانت او در حق دیگران نشود و همچنین اگر كسی سخنانش را تكذیب كرد آرام باشد و هیچ گاه خشمگین نشود. امام باقر(ع) در ادامه حدیث، جابر را به شاد نشدن در مقابل ستایش دیگران و محزون نشدن در مقابل نكوهش كنندگان خواند.

وی افزود: در هر موقیعتی كه برای انسان روی می‌دهد، حدودی تعیین شده است كه اگر آدمی پا را از این حدود فراتر بگذارد واژه ظلم در این جا به كار می‌رود.

این عضو مجلس خبرگان تجاوز به حقوق دیگران را در عرف جامعه، ظلم نامید و گفت: در مقابل ظلم، عدل قرار دارد كه به معنای تجاوز نكردن به حقوق دیگران و رعایت حد و مرزهاست.

وی با بیان این‌كه «بشر در حوزه افعال اختیاری به وجود حد و مرزهایی در زندگی روزمره خود باور دارد» تاكید كرد: انسان‌ها باید این حد و مرزها را رعایت كنند تا به حقوق صاحبان حق تجاوز نشود و آیات قرآن نیز بر این موضوع صحه گذاشته است.

وی ادامه داد: خداوند خود را یكی از صاحبان حق در مقابل آدمی معرفی می‌كند زیرا این حق را دارد كه بشر غیر از او كسی را مورد پرستش قرار ندهد. شرك به خدا بزرگترین ظلمی است كه انسان قادر به انجام آن است؛ هرچه مخاطب مقابل بزرگتر باشد ظلم در حق او نیز بزرگتر خواهد بود و پرستش معبودی چون هوای نفس به جای خداوند نیز از این جمله است.

مدیر موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) درباره انگیزه ظلم در اجتماع خاطرنشان كرد: انسان موجودی عاقل است و عقل به او می‌گوید كه تمام عالم بر عدل استوار است و همه افراد به طور متقابل دارای حقوقی نسبت به یكدیگر می‌باشند و اگر این حقوق رعایت شوند اهداف خلقت محقق خواهد شد.

وی با مقایسه نظرات برخی فلاسفه درباره مبنای زندگی اجتماعی افراد گفت: برخی مبنا را بر عاملی درونی می‌دانند و برخی قدرت فردی و عده‌ای نیز بهره‌مندی شخصی از مواهب را دلیلی بر رعایت نكردن حقوق دیگران می‌دانستد و گروهی از فلاسفه نیز براین باورند كه تنها اشخاص قدرتمند باقی می‌مانند و كسانی كه قادر به ظلم نیستند باید از امكانات محروم شوند و در این میان عده‌ای نیز قائل به رعایت حقوق دیگران بودند اما در تعیین حقوق و مرزهای افراد جامعه دچار شك و تردید شده بودند.

وی جهل آدمی در طول تاریخ را مورد توجه قرار داد و افزود: برخی گاه آن‌قدر دلبسته دنیا می‌شوند كه در عین آگاهی به حقوق دیگران بر افراد ظلم می‌كنند و برخی نیز تسلط خود را به تدریج گسترده‌تر می‌كنند و به مرحله‌ای می‌رسند كه رعایت اصول اخلاقی را به فراموشی می‌سپارند.

مصباح‌یزدی انسان را موجودی عجیب دانست و افزود: برخی اوقات آدمی با نیت خیر برای رسیدن به سعادت وارد یك مسیر می‌شود اما به جایی می‌رسد كه خود نیز گناهانی را كه مرتكب شده باور نخواهد كرد.

وی دلیل برتری‌طلبی فرعون را تسلط بر آب‌های جاری و امكانات و عزت ملت مصر دانست و گفت: البته این مساله در زندگی نمونه‌های كوچكتری از افراد نیز دیده می‌شود.

وی با اشاره به توصیه امام باقر(ع) به جابر در زمینه خودداری از ظلم تصریح كرد: رعایت حقوق دیگران امری است كه عقل انسان و همه ادیان بر آن تاكید دارند؛ بنابراین منظور اصلی امام به صورت ویژه و متفاوت با این مساله است. گاهی در زندگی انسان موقعیت‌هایی به وجود می‌آید كه علاوه بر عامل درونی، انگیزه مضاعفی برای ظلم فراهم می‌شود.

این استاد حوزه با اشاره به مشاهده رعایت نكردن حقوق و حد و مرزها توسط دیگران به عنوان یكی از عوامل مضاعف موثر بر ظلم ابراز كرد: كسانی هستند كه آشكارا در همه سطوح جامعه به حقوق دیگران تجاوز می‌كنند و در این مواقع تحمل ظلم بسیار مشكل خواهد بود و موجب انجام عمل ظالمانه توسط دیگر افراد می‌شود.

وی تاثیر وسوسه‌های شیطانی را مورد توجه قرار داد و گفت: تعدی به حقوق دیگران و توهین به افراد سبب می‌شود كه سایر افراد جامعه نیز دست به چنین اقداماتی بزنند. گسترش برخی ناهنجاری‌ها در جامعه سبب شكستن قبح آن شده و موجب سرایت این ظلم در جامعه خواهد شد.

وی به حق قصاص به عنوان یكی دیگر از عوامل موثر بر گسترش ظلم در جامعه اشاره و خاطرنشان كرد: حق قصاص عقلاً و شرعاً از حقوق قانونیست اما با توجه به وسوسه‌های شیطانی و حس انتقام‌گیری موجب می‌شود كه این حق طبیعی از چارچوب خود خارج گردد. این در حالیست كه قرآن كریم از مسلمانان خواسته تا قصاص دقیقاً مطابق عمل انجام شده صورت گیرد.

مصباح یزدی با بیان این‌كه «علاوه بر حكم عقل، نیاز به تذكر مضاعف توسط واعظی بیرونی احساس می‌شود تا انسان بیش از آن‌چه كه حق دارد قصاص نكند» اظهار كرد: البته در این‌گونه موارد شرایط یكسان نیست و گاهی اوقات قصاص بر بخشش و عفو مقدم خواهد بود.