وزير نفت صدام از ديکتاتور مي گويد

اثري از محافظه كاري در او نيست. حتي اگر مويش سپيد شده باشد، كراوات نزده و دكمه پيراهن سفيدش را باز كرده است. او سه سال پايين ميزي مي نشست كه صدام و دو محافظش بالاي آن بودند. «ايسام چلبي» از 1987 تا 1990 وزير نفت كابينه صدام بود. بعد هم فرار كرد و به اردن رفت. او با تجربه 30 ساله اش در نفت عراق، حالابه عنوان يك مشاور نفتي در «امان» دفتر زده است. صريح اللهجه است و اگر بنا باشد درباره نفت عراق سخني گفته شود، ابايي ندارد تا نظراتش را علني كند. حتي اگر طرف مقابلش سفير سابق ايالات متحده در بغداد باشد. وقتي زلماي خليل زاد در نوزدهمين كنفرانس نفت و گاز خاورميانه در دوبي، فرصت ها و چالش هاي عراق را با تكيه بر نفت عراق برشمرد، چلبي سكوت نكرد و ميكروفن را از ميان جمعيت به دست گرفت و با حرف هاي خليل زاد مخالفت كرد. وقتي از سالن كنفرانس خارج شد براي گفت وگو سراغش رفتم. بي محابا گفت: «حضور آقاي خليل زاد در كنفرانس نفت و گاز مرا آزار داد. ايشان نقش مهمي را در حمله به عراق بازي كرد.»

رفتار «ايسام چلبي» به تكبر صدام حسين ربطي ندارد اما وقتي درباره وضعيت نفت عراق سوال مي پرسم تعلقش را به صنعت نفت دوره صدام پنهان نمي كند.

گفت وگوي «شرق» با چلبي از ماجراي مجادله اش با سفير سابق آمريكا در عراق شروع شد و تا توليد نفت و قراردادهاي جديد اين كشور پيش رفت. او معتقد است، ميزان توليد نفت عراق، تازه سال آينده به حد توليد زمان صدام مي رسد. وزير نفتي كابينه صدام حالاموافق تشكيل شركت مشترك نفتي بين تهران با بغداد براي توسعه ميادين مشترك نفتي است. وقتي نظرش را درباره صدام مي پرسم، مي گويد: «صدام بي رحم بود اما ...
    
     آقاي چلبي شما در كابينه صدام، وزير نفت بوديد. در زمان وي هم از عراق فرار كرديد. الان هم صدام مرده است. اگر از شما بخواهم نظرتان را درباره صدام بگوييد چه خواهيد گفت؟
    صدام يك ديكتاتور بود. اما يك عراقي بود. بي رحم بود و اشتباه مي كرد. ولي چيزي كه الان داريم بدتر از زمان صدام است.
    
     اجازه دهيد گفت وگويمان را با اتفاقات كنفرانس نفت و گاز خاورميانه ادامه دهيم. جنابعالي چه نكته اي در سخنراني خليل زاد، سفير سابق ايالات متحده در عراق احساس كرديد كه از ميان جمعيت عليه او موضع گرفتيد؟
    راستش را بگويم اساسا وجود آقاي زلماي خليل زاد، در كنفرانس نفت و گاز خاورميانه مرا آزار داد.
    
      قبلاهم با او مجادله كرده بوديد؟
    اولين بار بود كه آقاي خليل زاد را مي ديدم. ايشان نقش مهمي در حمله به عراق بازي كرد و از برنامه ريزان اين حمله بود. همين كه ايشان از بخش ديپلماسي به يك فعال نفتي تبديل شده اند، يكي از نشانه هاي آن است كه دليل اصلي حمله به عراق، نفت بوده است. آقاي خليل زاد در حال حاضر به عنوان مشاور با برخي شركت هاي نفتي در عراق همكاري دارد.
    
     در حقيقت شما حضور آقاي خليل زاد در كنفرانس نفت خاورميانه و صحبت كردن درباره نفت عراق را به اين معنا تلقي كرده ايد كه حمله به عراق به خاطر نفت اين كشور بوده است؟
    مطمئنا. زماني كه آقاي خليل زاد، سفير آمريكا در عراق بود، قانون اساسي عراق نوشته شد. آقاي خليل زاد نقش مهمي در تدوين قانون نفت و گاز عراق داشتند.
    
     اما تصويري كه اين روزها از نفت عراق نشان داده مي شود، حاكي از آن است كه اين كشور مي خواهد توليد نفت خود را تا 10سال آينده به 12ميليون بشكه در روز برساند. هرچند برنامه هاي تعديل شده برآوردها را تا هشت ميليون بشكه در روز كاهش داده است. اگر اين طور باشد، تصوير بدي از عراق نخواهد بود.
    بحران به توليدي كه آنها اعلام كرده اند، نخواهد رسيد. آنها سعي مي كنند كه رنگ خوبي از نفت عراق ارايه كنند، اما هيچ رنگ خوشي الان در عراق نيست. چيزي جز تخريب در عراق وجود ندارد.
    
     دلايل جنابعالي چيست كه فكر مي كنيد توليد نفت عراق به برنامه هاي پيش بيني شده نخواهد رسيد؟ بعضي ها معتقدند اين گفته شما درست نيست.
    آمار مرا تمام مراكز مطالعاتي نظير IEA، EIA و حتي شركت هاي خصوصي نظير bp تاييد مي كنند. اينها هم آمار ارايه شده از سوي عراق را براي برنامه هاي توسعه ميادين نفتش قبول ندارند.
    
     اين مراكز كه شما گفتيد چه ميزان توليدي را براي نفت عراق پيش بيني كرده اند. نظر خود شما چيست؟
    بيشترين رقمي را كه براي افزايش توليد نفت در عراق پيش بيني كرده اند، شش ميليون بشكه در روز تا سال 2020 است. عوامل مختلفي هست كه ثابت مي كند عراق براي افزايش توليد نفتش مشكل خواهد داشت و مهم ترينش، نبود زيرساخت هاي صادرات نفت در عراق است.
    
     بعد از صدام و تثبيت موقعيت دولت عراق، قراردادهاي جديد نفتي در اين كشور ارايه شده است. قراردادهايي كه هرچند به طور مشخص مشاركت در توليد نيست اما به آن نزديك است. اينكه از فروش هر بشكه نفت در طولاني مدت رقمي به پيمانكار تعلق گيرد به معناي مشاركت پيمانكار در فيلد نفتي است. نظر شما درباره قراردادهاي جديد چيست؟
    من به اسم قرارداد كاري ندارم. آنچه برايم مهم است محتويات قرارداد است. اين مهم است كه مالكيت ذخاير نفتي عراق در حال خارج شدن از دست دولت عراق است. اين ذخاير در حال انتقال به شركت هاي بين المللي است.
    
     چطور؟
    الان يك كميته مشترك بين طرف عراقي و شركت هاي بين المللي نفتي ايجاد شده است. هر تصميمي در اين كميته بايد به صورت اجماع گرفته شود. يعني اگر شركت هاي نفتي خارجي هر پيشنهادي را قبول نكنند، اجرايي نخواهد شد.
     از سخنان شما اين طور برداشت كردم كه نفت عراق يك گوشت خوشمزه شده است ولي در دهان غيرعراقي ها.
    بله، كاملا. كاملا. كاملا.
    
     آقاي چلبي، شما سه سال از 1987 تا 1990 وزير نفت كابينه صدام بوديد. صدام صنعت نفت عراق را چگونه اداره مي كرد. براي توسعه صنعت نفتش به چه كشورهايي متكي بود؟
    صنعت نفت در آن دوره، صددرصد از طريق اتكا به تلاش ملي اداره مي شد. در آن دوره ما فقط براي كارهاي خاص و زمان هاي كوتاه پيمانكار مي گرفتيم.
    
     روزي كه صدام از قدرت كنار گذاشته شد، توليد نفت عراق، دقيقا چقدر بود؟
    عراق آن موقع 13 سال تحريم را سپري كرده بود. با وجود اين در سال 2003 و پيش از حمله آمريكا به عراق، توليد نفت در عراق بيش از توليد فعلي بود. امروز بعد از 9سال، هنوز توليد و صادرات نفت در عراق، كمتر از آخرين روزهاي حكومت صدام است.
    
     اما الان عراق بيشتر از 110 ميليارد دلار در سال درآمد نفتي دارد. در آخرين روزهاي حكومت صدام اين رقم حدود 46 ميليارد دلار بود.
    آنچه الان به عراق كمك كرده است، بالارفتن قيمت نفت است وگرنه سال آينده تازه شايد به آمار توليد نفت دوره صدام برسد.
    
     بالاخره در دوران جديد، تكنولوژي و سرمايه، توسط شركت هاي نفتي بين المللي وارد عراق شده است. شما اين را نمي بينيد؟ بالاخره دولت فعلي عراق هم حافظ منافع مردم است.
    دليلي كه دولت عراق خواسته تا شركت هاي خارجي در عراق كار كنند اين است كه به پولشان نياز دارد. اما قراردادها طوري نوشته شده است كه شركت هاي bp و اكسان موبيل و... بعد از 9 ماه پولشان را برمي دارند. در حقيقت همه پول را عراق هزينه مي كند. به طور مثال، شركت bp در پروژه هاي نفتي كمتر از 35درصد سود نخواهد كرد.
    
     زماني كه جنابعالي وزير نفت دولت صدام بوديد، او هيچ وقت به شما نگفته بود كه ممكن است غربي ها بخواهند روزي نفت عراق را تصاحب كنند؟
    مشخصا بله. صدام مي دانست كه نفت عراق، يكي از چيزهايي است كه غرب به دنبال آن است.
    
     به نظر شما ايران و عراق چطور مي توانند با هم روابط نفتي داشته باشند. الان يك طرحي هست كه براساس آن، بايد يك شركت مشترك نفتي بين عراق و ايران تشكيل شود و آن شركت مسووليت توسعه ميادين مشترك نفتي را بر عهده گيرد. به نظرتان امكان پذير است؟
    اين تنها راهي است كه ميادين مشترك نفتي مي تواند توسعه يابد. هيچ كدام از كشورها به تنهايي نبايد اين كار را بكنند. بايد بايستند. طرف سومي را بياورند تا مطالعه كند و تصميم بگيرد كه سهم هر كشور از نفت، چقدر است. شايد هم آن شركت سوم، بتواند ميدان را توسعه دهد. اين تنها راه است.
    
     فكر مي كنيد كه آمريكايي ها كه به هر حال در عراق نفوذ دارند با تشكيل يك شركت مشترك نفتي بين ايران و عراق براي توسعه ميادين مشترك موافقت كنند؟
    در حال حاضر به دليل تحريم ايران، نمي دانم كه آمريكايي ها موافق هستند يا خير. ولي كاري كه دو كشور مي توانند انجام دهند اين است كه مطالعات را شروع كنند و پيش زمينه ها را فراهم آورند. شايد چند سال طول بكشد كه همكاري ها آغاز شود. ايران و عراق، به دليل موقعيت جغرافيايي، تاريخي و مذهبي به هم متصل هستند. شما نمي تواني جغرافيايت را تغيير دهي. ايران و عراق، هر دو در يك منطقه و همسايه هستند. پس بايد با هم همكاري كنند.