حکایت کاهو خریدن مرحوم قاضی

تربیت عرفانى علامه طباطبایی نزد استاد قاضى

علامه طهرانی نحو آشنایی علامه طباطبایی با مرحوم قاضی و دستورات ایشان را چنین بیان می کند: استاد علّامه مى‏فرمودند: چون به نجف اشرف براى تحصیل مشرّف شدم، از نقطه نظر قَرابت و خویشاوندى و رَحِمیّت گاهگاهى به محضر مرحوم‏قاضى شرفیاب مى‏شدم؛ تا یک روز درِ مدرسه‏اى ایستاده بودم که مرحوم قاضى از آنجا عبور مى‏کردند، چون به من رسیدند دست خود را روى شانه من گذاردند و گفتند: «اى فرزند! دنیا مى‏خواهى نماز شب بخوان؛ و آخرت مى‏خواهى نماز شب بخوان!» این سخن آنقدر در من اثر کرد که از آن به بعد تا زمانیکه به ایران مراجعت کردم پنج سال تمام در محضر مرحوم قاضى روز و شب بسر مى‏بردم؛ و آنى از ادراک فیض ایشان دریغ نمى‏کردم. و از آن وقتی که به وطن مألوف بازگشتم، تا وقت رحلت استاد پیوسته روابط ما برقرار بود و مرحوم قاضى طبق روابط استاد و شاگردى دستوراتى مى‏دادند و مکاتبات از طرفین برقرار بود. ایشان مى‏فرمودند: «ما هر چه داریم از مرحوم قاضى داریم.»

نویسنده مهر تابان می افزاید: مرحوم قاضى از مجتهدین عظام بود، ولى مقیّد بودند که در منزل خود درس بگویند؛ و دوره‏هائى از فقه درس داده‏اند. و نماز جماعت را نیز براى شاگردان خود در منزل اقامه مى‏نموده‏اند، و نماز ایشان بسیار با طمأنینه بود و طول مى‏کشید. و پس از نماز مغرب که در اوّل استتار شمس تحت الافق اقامه مى‏کردند، تا وقت عشاء به تعقیبات مغرب مى‏پرداختند؛ و قدرى طول مى‏کشید.

در ماه مبارک رمضان شاگردان براى ادراک نماز مغرب به جماعت ایشان مى‏رفتند، و چون بعضى تا ذهاب حُمره مشرقیّه از سَمت الرّأس مبادرت به نماز نمى‏کردند، لذا از ایشان تقاضا مى‏کردند که قدرى صبر کنند؛ و ایشان هم صبر مى‏کردند، ولى سماور روشن بود و مرحوم قاضى به مجرّد استتار قرص، افطار مى‏کرده‏اند.

در دهه اوّل و دوّم ماه رمضان، مجالس تعلیم و انس در شب‏ها بود؛ در حدود چهار ساعت از شب گذشته شاگردان به محضر ایشان مى‏رفتند ودو ساعت مجلس طول مى‏کشید. ولى در دهه سوّم، مجلس تعطیل بود و مرحوم قاضى دیگر تا آخر ماه رمضان دیده نمى‏شدند؛ و هر چه شاگردان به دنبال ایشان مى‏گشتند در نجف، در مسجد کوفه، در مسجد سهله، و یا در کربلا، ابداً اثرى از ایشان نبود. و این رویّه مرحوم قاضى در همه سال بود تا زمان رحلت.

علامه طهرانی خاطرنشان می کند: مرحوم قاضى در لغت عرب بى نظیر بود؛ گویند: چهل هزار لغت از حفظ داشت. و شعر عربى را چنان مى‏سرود که اعراب تشخیص نمى‏دادند سراینده این شعر عجمى است. روزى در بین مذاکرات، مرحوم آیت الله حاج شیخ عبد الله مامَقانى رَحمةُ اللهِ علیه به ایشان مى‏گوید: من آنقدر در لغت و شعر عرب تسلّط دارم که اگر شخص غیرعرب، شعرى عربى بسراید من مى‏فهمم که سراینده عجم است؛ گرچه آن شعر در اعلى درجه از فصاحت و بلاغت باشد. مرحوم قاضى یکى از قصائد عربى را که سراینده‏اش عرب بود شروع بخواندن مى‏کند. و در بین آن قصیده، از خود چند شعر بالبَداهَه اضافه مى‏کند، و سپس به ایشان مى‏گوید: کدام یک از اینها را غیر عرب سروده است؟ و ایشان نتوانستند تشخیص دهند.

مرحوم قاضى در تفسیر قرآن کریم و معانى آن یَد طولائى داشت. و مرحوم استاد ما علّامه طباطبائى مى‏فرمود: این سبک تفسیر آیه به آیه را مرحوم قاضى به ما تعلیم دادند، و ما در تفسیر، از مسیر و ممشاى ایشان پیروى مى‏کنیم. و در فهم معانى روایات وارده از ائمّه معصومین ذهن بسیار باز و روشنى داشتند، و ما طریقه فهم احادیث را که «فِقهُ الحدیث» گویند از ایشان آموخته‏ایم.