حیای مطلوب از دید پیامبر(ص)

مهر: از امور پسندیده‏ای که به انسان ارزشی می‎دهد و مرتبه و مقام او را نزد حق و خلق رفعت می‏بخشد، شرم و حیا کردن از امور قبیح است، اموری که خدا و انسان‏های والا و عاقل، قبیح و زشت می‎شمارند.

حیا که مایه اولی و اصلی‏اش از سوی خدا در وجود انسان نهاده شده است، باید به وسیله مربیان دلسوز رشد داده شود و با نصیحت و موعظه و تذکر تقویت گردد تا وجود انسان در برخورد به امور قبیح و زشت از آلوده شدن و اتصال به خبائث امساک و اقناع ورزد.

مربیان باید این معنا را تعلیم دهند که حیای مورد نظر حیای ناشی از عقل و خرد است که قدم‎های انسان را از رفتن به سوی گناه باز می‎دارد و از گرفتار شدن نفس به آلودگی‏ها مانع می‎شود، نه حیایی که ناشی از جهل و نادانی است که سبب می‏شود انسان از پرسش‎های علمی و به جا و از قدم نهادن در وادی عبادت و خدمت به خلق باز بماند که در این گونه موارد جای حیا کردن نیست، زیرا این گونه حیا انسان را از رشد و کمال مانع می‎شود و در فیوضات الهی و رحمت حق را به روی او می‎بندد.

از رسول خدا(ص) روایت شده است: حیا بر دوگونه است: حیای عقل و حیای حماقت؛ حیای عقل ناشی ازعدم نادانی است و حیای حماقت ناشی از نادانی است.

حیای عاقلانه، حیای پیامبران و امامان و اولیای الهی است که در حیات آنان یکی از پرقدرت‎ترین اسلحه‏هایی بود که با آن شیاطین را می‎راندند و آنان را با شکست مفتضحانه روبرو می‎کردند.

حیا، حافظ زبان از انواع بدگویی‏ها و حافظ گوش از گوش فرادادن به غیبت و تهمت و حافظ چشم از نظر دوختن به نامحرمان و حافظ شکم از خوردن حرام و حافظ قدم از رفتن به مجالس خلاف خداست. امام صادق(ع) فرمود: حیا از جلوه‏های ایمان است و دارنده ایمان در بهشت است. نیز حضرت صادق (ع) فرمود: کسی که حیا ندارد، ایمان ندارد. رسول خدا(ص) به روایت امام صادق(ع) از طریق پدران بزرگوارش فرمود: از خدا آن گونه که شایسته حیا است حیا کنید، گفتند: ای پیامبر خدا! چه کنیم؟ فرمود: اگر حیا کننده هستید احدی از شما شب را به روز نیاورد مگر این که مرگ خود را در برابر دو دیده خود ببیند و سر و آنچه از چشم و گوش و زبان دربردارد حفظ کند، و شکم و آنچه را از خوراک در خود می‏ریزد از حرام نگاه دارد، و قبر و پوسیده شدن بدن را به یاد آورد و کسی که آخرت را می‎خواهد، زیور دنیا را واگذارد.

شخصی به پیامبر خدا(ص) عرضه داشت: به من سفارشی ارائه دهید. حضرت فرمود: از خدا چنان که از مرد شایسته‏ای از قوم خود حیا می‎کنی حیا کن.

حیای مطلوب

صفات خوب معمولاً بین دو صفت بد در طرف افراط و تفریط قرار می‎گیرند برای مثال: ارضای غریزه جنسی از طریق اختیار نمودن همسر مشروع و قانونی عملی پسندیده است، لیکن شهوت رانی و یا تن ندادن به ازدواج هردو مذموم و از مصادیق افراط و تفریط در خصوص شهوت جنسی به شمار می‏آیند. حیای مطلوب نیز حیایی است که از افراط و تفریط به دور باشد.

حیای مطلوب آن است که انسان را از ارتکاب کار زشت باز دارد و در واقع حالتی متوسط و معتدل بین کم‎رویی، و دریدگی و بی شرمی است اما این که چه کاری زشت است، معمولاً تحت تأثیر نظام ارزشی یک جامعه است ما مسلمان‏ها باید ببینیم آموزه‎های دینی و اسلامی چه چیزهایی را زشت دانسته و انجام آن را گناه تلقی کرده تا مرتکب آنها نشویم.

اگر مرتکب گناه شدیم، باید خجالت بکشیم ما نباید از کارهایی که به ظاهر خلاف عرف است، اما خدا آن را می‎پسندد خجالت بکشیم. متأسفانه بسیاری از مردم که از حضور خدا غافلند، عکس این حالت را دارند یعنی از کاری که نزد خداوند زشت و گناه است-نعوذ با الله- ابایی ندارند ولی از انجام کاری که مردم آن را نمی‎پسندند در حالی که خدا آن را دوست دارد خجالت می‎کشند!

آنان بسیاری از اوقات فراموش می‎کنند که خدا ناظر اعمالشان است. نکته دیگری که باید به آن توجه کنیم این است که از نظر ارزشی، حیا مانند سایر صفات اخلاقی و حالات روانی، فی حد نفسه متصف به خوبی و بدی نمی‎شود بلکه بستگی به این دارد که تا چه اندازه با مصالح انسان و اهداف اخلاقی تناسب داشته باشد.