سرویس تاریخ «انتخاب»: بعد از گذشت یازده ماه و چهارده روز از ماجرای تسخیر سفارت آمریکا توسط دانشجویان خط امام، محمدعلی رجایی، نخست‌وزیر وقت ایران که در مهر ماه ۱۳۵۹ در نشست سالانه سازمان ملل متحدد شرکت کرده بود، طی یک مصاحبه مطبوعاتی که در مقر این سازمان در مورد گروگان‌ها تشکیل شد، اعلام کرد «مسئولیت لاینحل ماندن مسئله گروگان‌ها متوجه دولت آمریکا است و آمریکا با فراخواندن آواکس‌های خود از عربستان، قطع حمایت از کشورهای مرتجع منطقه و قطع اقدامات ضدمردمی علیه ملت ایران، در جهت حل مسئله آزادی گروگان‌ها حرکت کند.» وی همچنین گفت که یک روند طبیعی برای حل مسئله گروگان‌ها در مجلس شورای اسلامی دنبال می‌شود و مجلس به زودی شرایط آزادی گروگان‌ها را اعلام خواهد کرد.
متن کامل سخنان محمدعلی رجایی در این نشست و نیز پرسش‌های خبرنگاران و پاسخ‌های وی را که عینا در کیهان، مورخ یکشنبه ۲۷ مهر ۱۳۵۹، منتشر شده است، در پی می‌خوانید:
من به عنوان یک مقام رسمی دولت جمهوری اسلامی ایران که مسئله گروگان‌گیری را مطرح می‌کنم بهتر دیدم که درباره این موضوع از ابتدا و ریشه‌ای بحث کنم، بنابراین تحت چند عنوان نظراتم را می‌گویم:
گروگان‌گیری به وسیله مردم بود
۱- همه مردم دنیا می‌دانند که گروگان‌گیری به دست دولت و یا یک گروه خاصی صورت نگرفته است، بلکه تمام مردم مسلمان ایران در این حرکت مهم شرکت داشتند و این را به وسیله راهپیمایی‌ها و شرکت در مجالسی که به همین عنوان ترتیب دادند، ثابت کردند، بنابراین ریشه گروگان‌گیری را باید در کل جامعه ایران بررسی کنیم.
۲- حقیقت این است که مردم ما سال‌ها تحت ستم ابرقدرت‌ها و قدرت‌های شرق و غرب بودند و این حق مردم است که اولا خودشان را از زیر این ستم بیرون آورند و ثانیا به دنیا اعلام کنند که ما تحت ستم بودیم و از این پس می‌خواهیم آزاد و فارغ از ستم‌ها زندگی کنیم و این مقصود به این وسیله انجام شد، یعنی وقتی که اشغال جاسوس‌خانه اتفاق افتاد بهترین وسیله برای جلب توجه مردم دنیا به ۳۶ میلیون انسانی بود که سال‌ها تحت ستم آمریکا قرار داشتند شد و ما از این طریق صدای مظلومیت مردم خویش را به گوش همه مردم حق‌طلب دنیا رسانیدیم.
سفارت آمریکا مرکز توطئه و مداخله
۳- سفارت آمریکا در ایران و چه بسا در بسیاری از کشورهای جهان مرکز توطئه و مداخله در بسیاری از امور داخلی ما بوده است و اسناد و مدارکی که از جاسوس‌خانه به دست آمده است، نشان می‌دهد که این مرکز از تعلیم افراد برای گرفتن پست و سقوط و روی کار آمدن دولت‌ها تا بستن و فسخ قراردادها با کشورهای خارجی و حتی در دادن امتیاز به فردی برای انتشار روزنامه از جمله «آیندگان» و «بامداد» دخالت می‌کرده است و همچنین می‌دانیم که این کار یک سفارتخانه نیست. من اسناد و مدارک در این باره همراه خود ندارم ولی در کشور ما که شما قطعا از آن مطلع هستید این اسناد در معرض دید مردم قرار گرفته است.
۴- مردم سرتاسر جهان با توجه به این حرکت که مردم کشور ما انجام داده است به این حقیقت پی برده‌اند که آمریکا همچون بسیاری از قدرت‌ها و ابرقدرت‌ها چه جنایات و ستم‌هایی در کشور ما روا داشته است. ما از این وسیله برای بیان این مطلب استفاده کردیم و اگر یک چنین چیزی نمی‌داشتیم مردم دنیا به این وسعت از ستم‌هایی که بر مردم ما رفته است مطلع نمی‌شدند. قبول دارم که خانواده‌های گروگان‌ها از این مسئله رنج می‌برند، زیرا خودم و بسیاری از اعضای کابینه و برادرانی که با ما هستند به زندان رفته‌اند و می‌دانیم که خانواده گروگان‌ها چه رنجی می‌برند به‌خصوص که آن‌ها در یک کشور خارجی نیز می‌باشند ولی وقتی ما زندانی بودیم خانواده‌های ما حتی نمی‌دانستند که ما زنده‌ایم.
نشان دادن آثار شکنجه زندان‌های آمریکا
من زمانی در زندان کارتر و دولت آمریکا زندانی و تحت شکنجه بودم حال بعد از چهار سال که از این شکنجه‌ها می‌گذرد آثار آن هنوز بر بدنم نمایان است. من که در سن چهل سالگی زندانی بودم، دو سال تمام ضربات شلاق‌های کارتر را در پای خود احساس می‌کردم (در این هنگام رجایی آثار شکنجه‌ها را که بر پایش نقش بسته بود به خبرنگاران نشان داد) من از طرف یک ملت اسیر ولی نجیب اعلام می‌کنم که رفتار با گروگان‌ها رفتار انسان‌های آزاده بوده و هست و امروز کارتر به شما اعلام می‌کند که حال آن‌ها خوب است ولی بدانید که من هنگامی که ضربات شلاق بر بدنم می‌خورد و وقتی که ناخن‌هایم کشیده می‌شد و تحت شکنجه‌های شدید روحی قرار داشتم، خانواده‌ام از حال من بی‌اطلاع بودند و حتی نمی‌دانستند در کجا هستم و این مسئله برای خانواده‌ها ما حتی به صورت «تصور» هم مطرح نبود.
اعلام شرایط آزادی گروگان‌ها
۵- همان‌طور که گفتم این ۵۲ نفر زندانی‌های مردم ایران هستند، بدین جهت امام تصمیم‌گیری درباره این ۵۲ نفر را به مردم که تجلی آن در مجلس شورای اسلامی است سپرده‌اند. حتما می‌دانید که مجلس برای حل مسئله گروگان‌ها وارد عمل شده است. مجلس شورای اسلامی با درک کامل نسبت به احساس خانواده‌های این زندانیان، در رابطه با تعیین سرنوشت آن‌ها حرکت طبیعی خود را انجام داده است و در عین حال موضع‌گیری نمایندگان مجلس نسبت به آمریکا در نامه مفصلی که در جواب نمایندگان کنگره آمریکا فرستاده‌اند، نشان داده شده است، اگرچه این نامه به طور کامل در اختیار مردم جهان و به‌خصوص مردم آمریکا قرار داده نشد، به هر حال یک روند طبیعی برای حل مسئله گروگان‌ها در مجلس دنبال می‌شود.
اقدامات بی‌ثمر آمریکا برای آزادی گروگان‌ها
۶- اقدامات آمریکا تحت عنوان آزاد کردن گروگان‌ها چیزی جز نابودی حتمی و به خطر انداختن جدی گروگان‌ها نبوده است. دولت آمریکا به دنبال همان هدف‌های استعماری خود منتها زیر پوشش آزادی گروگان‌ها عملیاتی انجام داده که اگر هر کدام از آن‌ها را بررسی کنیم قبل از هر چیز با کشته شدن زندانیان مورد نظر توام بوده است، اگر واقعه طبس که به آن گستردگی طرح شده به وقع می‌پیوست، مطمئنا گروگان‌ها اولین قربانیان آن بودند. من فکر می‌کنم علاوه بر مردم جهان و به‌خصوص ایرانیان که از شکست این توطئه ننگین خوشحال شدند، اعضای خانواده این گروگان‌ها هم باید خوشحال شده باشند. توطئه کودتای اخیر که آمریکا در ارتش و سایر ارگان‌های دولتی ما ترتیب داده بود مطمئنا با کشته شدن همه زندانیان جاسوس‌خانه همراه بود. پس ملاحظه می‌کنید که اقدامات کارتر و آمریکا آن‌قدر که جان گروگان‌ها را به خطر می‌انداخت راهی برای نجات آن‌ها نبود.
۷- جنگ تحمیلی که در حال حاضر بر مردم ما تحمیل شده آثار روشن و مخفی دخالت دولت آمریکا در آن وجود دارد، زیرا آمریکا دولت اردن و سایر کشورهای تحت‌الحمایه خود در منطقه را برای کمک رسانیدن به صدام آزاد می‌گذارد و این‌که مستقیما ارتش کشور پادشاهی عربستان را تقویت می‌کند و آواکس در اختیار آن می‌گذارد و خودش از آن استفاده می‌کند و این‌که در خلیج‌فارس ناوگان‌های خودش را تقویت می‌کند و هر روز از هر فرصتی برای ازدیاد نیروی جنگی جهنمی خود در منطقه استفاده می‌کند. همه این‌ها آخرین تلاش دولت آمریکا است و نتیجه آن اگر جلوگیری از حل مسئله نباشد، شاید تاخیر در آن باشد و لذاست که مردم ما با توجه به این نمونه‌ها برای حل این مسئله بی‌میلی نشان می‌دهند و گاهی اوقات مقاومت می‌کنند.
تعهدات آمریکا برای حل مسئله گروگان‌ها
۸- به نظر ما مسئله زندانیان جاسوس‌خانه به طور طبیعی در مجلس دنبال می‌شود اگرچه دولت آمریکا به خاطر مسئله خاصی که در پیش دارد یعنی مسئله انتخابات این‌طور وانمود می‌کند که تمام امکانات خودش را برای حل مسئله گروگان‌ها از طریق پذیرفتن شرایط مجلس شورای اسلامی به کار گرفته است. من به خانواده زندانیان و به تمام مردم آزاده دنیا که نگران سرنوشت این ۵۲ نفر هستند اعلام می‌کنم که مجلس وظیفه خودش یعنی اعلام شرایط آزادی آن‌ها را به زودی انجام خواهد داد، ولی فکر می‌کنم که دولت آمریکا باید همان‌طوری که تظاهر به آمادگی برای حل مسئله کرده است در نظر داشته باشد که برای یک بار هم که شده به تعهدات انسانی خویش جامه عمل بپوشاند. من مسئولیت لاینحل ماندن مسئله گروگان‌ها را در آینده همچنان متوجه دولت آمریکا می‌دانم و امیدوارم در مقابل حرکت انسانی نمایندگان مجلس شورای اسلامی ایران دولت آمریکا تعهداتی را که هم‌اکنون برای انجام آن‌ها اعلام آمادگی می‌کند، فراموش نکند و بداند که در آینده نه تنها با مردم ایران بلکه با تمام مردمی که نسبت به این مسئله حساسیت داشته‌اند به علت جو تبلیغاتی فاسد که بر علیه کشور انقلابی و مردم مظلوم ایران وجود آورده‌اند روبه‌رو بوده و باید پاسخ‌گو باشند. شنیدم که امروز صبح سخن‌گوی وزارت خارجه آمریکا در آخرین بخش مصاحبه خود گفته است که دولت آمریکا آماده است در جهت پاسخ مثبت به خواسته‌های مردم ایران گام‌هایی را بردارد، من اعلام می‌کنم که برای برداشتن این گام‌ها احتیاجی به اجازه از دولت ایران نیست، دولت آمریکا می‌تواند از همین امروز آواکس‌های خود را از عربستان فراخوانده، حمایت خود را از اردن و کشورهای مشابه در منطقه قطع کند و از اقدامات ضد مردمی علیه ملت ایران دست برداشته در جهت حل مسئله آزادی گروگان‌ها حرکت کند.
من این مطلب را به عنوان نشان دادن آثار حسن‌نیت دولت آمریکا در زمینه حل مسئله بحران بین دولت آمریکا و مردم ایران می‌دانم، زیرا آمریکا خوب می‌داند که ما نه تصمیم جنگ با عربستان سعودی را داشتیم و نه جنگ با عربستان مسئله ما بوده است. توضیح را از آن جهت داده‌ام که این وضعیت بعد از اعلام شرایط برای آزادی گروگان‌ها پیش آمده است. من میل دارم برای جلوگیری از ابهام که در قسمت آخر سخنم وجود دارد بگویم که به هر حال این حرکت می‌تواند نشانه‌ای از حسن‌نیت دولت آمریکا باشد و شرایط همان است که مجلس شورای اسلامی به زودی اعلام خواهد کرد.
پاسخ رجایی به پرسش‌های خبرنگاران
آیا شما فکر نمی‌کنید که حتی در بین بعضی از کشورهای دوست خود منزوی شده‌اید؟
ما یک کشوری هستیم که کارنامه همین دو سال بعد از انقلاب‌مان نشان‌گر حرکت انقلابی ماست و ما خود را در بین مردم آزاده و حق‌طلب دنیا منزوی نمی‌بینیم، منتهی شما عادت کرده‌اید که اعلامیه‌های رسمی دولت‌ها را مطالعه کنید. به نظر ما در دنیا بری جمهوری اسلامی ایران با محتوای انقلابی‌اش دوستان فراوانی وجود دارد ولی طبیعی است که این دوستان در مواضع رای دادن قرار ندارند.
آیا تصمیم مجلس برای آزادی گروگان‌ها ضمانت اجرایی دارد؟
به طور قاطع باید بگوییم که مجلس و دولت ایران دقیقا منبعث از مردم هستند و من اطمینان صد درصد برای عملی بودن نظرات مجلس را می‌توانم به شما بدهم به‌خصوص این‌که مجلس از تایید کامل امام نیز برخوردار است.
آیا امکان چشم‌پوشی از درخواست ایران مبنی بر عذرخواهی دولت آمریکا از مردم ایران وجود دارد؟
گذشت زمان و مطالبی که افراد مسئول در دولت آمریکا و بعضی از دولت‌های دوست آمریکا گفته‌اند، به نظر ما این شرط را آن‌چنان عملی کرده که دولت آمریکا فقط باید آن را روی کاغذ بیاورد. از نظر ما مطلب آن‌قدر روشن است که اجرای این شرط به علت انسانی بودنش نه تنها ساده‌تر از سایر شرایط شده است، بلکه می‌تواند به عنوان یک قدم برای جلوگیری تجاوز در آینده محسوب شود و به اعتقاد ما یکی از مراحل توبه که نشانه تکامل معنوی یک دولت می‌تواند باشد، تلقی خواهد شد.
